UE z zadowoleniem przyjmuje pomyślne wyniki uzyskane w kluczowych obszarach podczas zakończonej dziś 12. konferencji ministerialnej WTO, w kontekście rosnących napięć w handlu światowym i kryzysu bezpieczeństwa żywnościowego spowodowanego niesprowokowaną inwazją Rosji na Ukrainę.

Ministrowie handlu tej liczącej 164 członków organizacji spotkali się po raz pierwszy po prawie pięciu latach, gdyż konferencję dwukrotnie przekładano ze względu na ograniczenia wynikające z pandemii COVID-19.

Członkowie uzgodnili znaczące wielostronne porozumienie mające położyć kres szkodliwym dotacjom dla rybołówstwa. Ponadto uzgodniono, jakie kolejne konkretne kroki należy poczynić w kierunku reformy WTO, w tym przywrócenia tej organizacji jej pełnej funkcji rozstrzygania sporów. Uzgodniono również deklarację w sprawie reagowania na pandemię i przyszłej gotowości, wraz ze zwolnieniem z niektórych obowiązków w zakresie własności intelektualnej dotyczących szczepionek przeciwko COVID-19. We wspólnej reakcji na obecną dramatyczną sytuację żywnościową wynikającą z napaści Rosji na Ukrainę członkowie WTO zgodzili się na złagodzenie ograniczeń wywozowych i wyłączenie z nich zakupów humanitarnych Światowego Programu Żywnościowego. Ponadto osiągnięto porozumienie dotyczące przedłużenia moratorium w sprawie opłat celnych w handlu elektronicznym do następnej konferencji ministerialnej WTO.

Z inicjatywy UE niektórzy członkowie ponownie wyrazili swoją solidarność z Ukrainą. UE zacieśniła również współpracę w zakresie przeciwdziałania zmianie klimatu.

Wiceprzewodniczący wykonawczy Komisji Europejskiej i komisarz do spraw handlu Valdis Dombrovskis powiedział: Pomimo bezprecedensowych wyzwań, na konferencji ministerialnej WTO udało się poczynić istotne ustalenia o znaczeniu globalnym. Pokazaliśmy, że potrafimy reagować na pilne kwestie, takie jak pojawiający się kryzys bezpieczeństwa żywnościowego i pandemia. Osiągnięto historyczne porozumienie w sprawie zakazu szkodliwych dotacji połowowych w celu wsparcia zrównoważonego rozwoju. Utrzymaliśmy moratorium w sprawie należności celnych przywozowych w handlu elektronicznym, które ma zasadnicze znaczenie dla MŚP i transformacji cyfrowej. UE zainicjowała również ważne wydarzenie solidarnościowe na rzecz Ukrainy. Przez ostatnie 5 dni ciężko pracowaliśmy, aby przezwyciężyć znaczne rozbieżności. Uzgodniliśmy jednak również, że pilnie potrzebna jest gruntowna reforma WTO obejmująca wszystkie jej podstawowe funkcje. Ostatecznie chodzi o przywrócenie zaufania i politycznego zaangażowania wszystkich członków oraz utrzymanie wielostronnego systemu handlowego opartego na zasadach, którego podstawą jest zreformowana WTO. Niezwłocznie zajmiemy się pracą nad tym zagadnieniem.

Europejski komisarz do spraw rolnictwa Janusz Wojciechowski powiedział: Przyjęcie deklaracji w sprawie bezpieczeństwa żywnościowego i decyzja wspierająca Światowy Program Żywnościowy pokazują, że WTO potrafi odpowiednio szybko reagować na aktualne wyzwania. Ta wielostronna deklaracja niesie za sobą wyraźne przesłanie dla świata. Podczas 12. konferencji ministerialnej rozwiązanie problemów związanych z bezpieczeństwem żywnościowym w istocie było priorytetem UE. Chociaż na tej konferencji nie udało się poczynić ustaleń w sprawie dalszej reformy rolnictwa, UE pozostaje w pełni zaangażowana w kontynuację prac nad reformą rolną po 12. konferencji ministerialnej. Konieczne jest skoncentrowanie się w szczególności na działaniach politycznych zakłócających handel, w przypadku których WTO ma do odegrania kluczową rolę.

Członkowie postanowili zwołać kolejną konferencję ministerialną (trzynastą) nie wcześniej niż w grudniu 2023 r. i nie później niż w marcu 2024 r. Konkretne wyniki 12. konferencji ministerialnej obejmują następujące zagadnienia.

Rybołówstwo

Osiągnięto znaczące wielostronne porozumienie, które przyczyni się do ochrony oceanów.

Porozumienie w sprawie szkodliwych dotacji połowowych jest zgodne z celem ONZ w zakresie zrównoważonego rozwoju nr 14.6 (SDG). Obejmuje ono stanowczy zakaz dotacji przyczyniających się do nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów (NNN) i zawiera bezprecedensowe przepisy dotyczące przejrzystości.  Po drugie obejmuje całkowity zakaz dotacji na rzecz nieuregulowanych połowów na morzu pełnym. Jest to przełomowy zakaz dla obszarów szczególnie narażonych, na których brakuje ustalonego i skoordynowanego systemu zarządzania rybołówstwem. Po trzecie przepis dotyczący przełowionych stad na pierwszym etapie porozumienia wprowadzi do dotacji zasady zrównoważonego rozwoju w odniesieniu do najbardziej zagrożonych stad. Aby porozumienie w sprawie dotacji na nadmierną zdolność połowową i przełowienie weszło w życie, konieczne jest zakończenie negocjacji w sprawie SDG nr 14.6. UE jest w pełni zaangażowana w jak najszybsze uzupełnienie porozumienia o elementy, których jeszcze nie uzgodniono.  Ogłoszono również utworzenie specjalnego funduszu powierniczego na potrzeby wsparcia technicznego i budowania zdolności dla krajów rozwijających się w celu wdrożenia umowy.

Reforma WTO

Ministrowie zobowiązali się do przeprowadzenia gruntownej reformy WTO uwzględniającej wszystkie aspekty działań tej organizacji. Reforma powinna wzmocnić zdolność WTO jako wiarygodnego forum negocjacji i do monitorowania rozwoju światowej polityki handlowej. Co istotne, podjęto zobowiązanie do przywrócenia w pełni funkcjonującego systemu rozstrzygania sporów nie później niż w 2024 r. Reforma WTO jest priorytetem UE, ponieważ ma zasadnicze znaczenie dla zapewnienia stabilności i wspierania opartego na zasadach podejścia do handlu międzynarodowego. Dlatego też UE odegrała wiodącą rolę w reformie WTO i zamierza nadal to robić w miarę postępów w dyskusjach prowadzonych w Genewie.

Reakcja na pandemię COVID-19 

Ministrowie przyjęli deklarację w sprawie reakcji WTO na pandemię i gotowości na przyszłe pandemie, w której potwierdzili swoje zaangażowanie na rzecz przejrzystości, terminowej i kompleksowej wymiany informacji oraz powściągliwości w nakładaniu ograniczeń wywozowych. W reakcji na wyjątkowe okoliczności pandemii COVID-19 i w odpowiedzi na wnioski krajów rozwijających się ministrowie uzgodnili zwolnienie z pewnych obowiązków proceduralnych wynikających z porozumienia TRIPS, co umożliwi sprawne wytwarzanie i eksportowanie szczepionek przeciwko COVID-19 bez zgody właściciela patentu. Jednocześnie w porozumieniu tym utrzymano obecne ramy własności intelektualnej z zachętami do inwestowania, badań i transferu technologii. Warunki te są niezbędne do opracowania nowych szczepionek i leków i powinny przyczynić się do wzmocnienia zdolności produkcyjnej krajów afrykańskich.

Bezpieczeństwo żywnościowe i rolnictwo

We wspólnej deklaracji w sprawie bezpieczeństwa żywnościowego członkowie WTO zobowiązali się do unikania nieuzasadnionych ograniczeń wywozowych w odniesieniu do żywności, a także do poprawy przejrzystości wszelkich występujących ograniczeń wywozowych. Ponadto podjęto decyzję o całkowitym zwolnieniu z ograniczeń wywozowych zakupów humanitarnych dla Światowego Programu Żywnościowego.

Porozumienie w sprawie tego pakietu pokazuje, że WTO jest gotowa do reagowania na wyjątkowe okoliczności, w jakich znalazło się wielu członków w związku z ograniczeniem dostaw na rynki światowe w wyniku wojny Rosji z Ukrainą i zablokowania przez to państwo eksportu ukraińskiego zboża.

UE wyraża ubolewanie, że członkowie nie byli w stanie przezwyciężyć różnic poglądów na temat programu prac w dziedzinie rolnictwa. UE podtrzymuje swoje zobowiązanie do osiągnięcia realistycznych, ukierunkowanych i wyważonych wyników w okresie poprzedzającym 13. konferencję ministerialną.

Handel elektroniczny

Przedłużono moratorium w sprawie opłat celnych od transmisji elektronicznych („moratorium w sprawie handlu elektronicznego”), co ma kluczowe znaczenie dla gospodarki cyfrowej. Członkowie WTO zgodzili się utrzymać do 13. konferencji ministerialnej dotychczasową praktykę nienakładania opłat celnych na transmisje elektroniczne. W ramach programu prac w dziedzinie handlu elektronicznego członkowie postanowili również nadać nowy impuls swojej pracy, w tym w odniesieniu do wyzwań i możliwości dotyczących krajów rozwijających się i najsłabiej rozwiniętych.

Solidarność z Ukrainą

We wspólnym oświadczeniu wydanym na posiedzeniu zorganizowanym przez UE przed otwarciem konferencji ministerialnej członkowie WTO wyrazili poważne zaniepokojenie druzgocącym wpływem wojny na zdolność Ukrainy do eksportu i importu, a także szerszymi skutkami wojny dla światowego handlu i bezpieczeństwa żywnościowego. Ministrowie wyrazili również gotowość do ułatwienia dostępu do rynku dla eksportu ukraińskiego, w tym ułatwienia tranzytu. UE dała przykład, ogłaszając niedawno bezcłowy i bezkontyngentowy dostęp do unijnego rynku dla wszystkich towarów eksportowanych z Ukrainy, a także korytarze solidarnościowe, które mają pomóc w dostarczaniu ukraińskich towarów na rynki międzynarodowe.

Współpraca w dziedzinie handlu i klimatu

UE, Ekwador, Kenia i Nowa Zelandia uzgodniły, że będą wspólnie pracować nad stworzeniem pluralistycznej koalicji ministrów handlu na rzecz klimatu, nawiązując dialog z ministrami handlu ze zróżnicowanej grupy państw na temat zacieśnienia współpracy międzynarodowej w obszarze powiązań między handlem a klimatem oraz jej wkładu w zrównoważony rozwój i zrównoważenie środowiskowe. Gest ten odzwierciedla ich wspólne zaangażowanie w to, by walka ze zmianą klimatu nabrała pierwszoplanowego znaczenia w polityce handlowej.