- Obywatele Bałkanów Zachodnich są częścią Europy i ich miejsce jest w Unii Europejskiej – powiedział wiceprzewodniczący KE Josep Borrell prezentując najnowszy pakiet „rozszerzenie” dla regionu oraz Turcji. Komisja zwraca przede wszystkim uwagę na wiarygodny postęp w dziedzinie praworządności. Problemy w tej dziedzinie często skorelowane są z brakiem woli politycznej.

Komisja przyjęła komunikat w sprawie polityki rozszerzenia UE i pakiet „rozszerzenie” na 2020 r.: roczne sprawozdania oceniające realizację podstawowych reform na Bałkanach Zachodnich i w Turcji oraz jaśniejsze i bardziej precyzyjne zalecenia i wskazówki dotyczące kolejnych kroków dla tych partnerów, zgodnie z usprawnioną metodyką rozszerzenia.

Wysoki Przedstawiciel UE do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa oraz Wiceprzewodniczący Komisji Josep Borrell skomentował: - Dzisiejsze sprawozdania z pakietu „rozszerzenie” zawierają rygorystyczną ocenę, która wyznaczy kierunek dalszych działań, podkreślając dotychczasowe osiągnięcia i obszary, w których wciąż pozostaje wiele do zrobienia.

Prezentując roczny pakiet „rozszerzenie”, komisarz UE do spraw sąsiedztwa i rozszerzenia Olivér Várhelyi powiedział: - Od początku kadencji obecnej Komisji moim celem było zapewnienie, by zarówno nasi partnerzy na Bałkanach Zachodnich, jak i nasze państwa członkowskie odzyskały zaufanie do procesu akcesyjnego. Przedstawiona przez nas rygorystyczna, ale rzetelna ocena zawiera szczegółowe informacje na temat reform w poszczególnych krajach partnerskich wraz z jaśniejszymi wskazówkami i zaleceniami dotyczącymi przyszłych działań. Ich dynamiczne wdrożenie przyspieszy postępy na drodze do UE i przyniesie długotrwałe rezultaty. Jednocześnie przedstawiliśmy plan gospodarczy i inwestycyjny, który ma pobudzić długoterminową odbudowę i przyspieszyć konwergencję gospodarczą z UE.

Bałkany Zachodnie

Wiarygodna polityka rozszerzenia to geostrategiczna inwestycja w pokój, bezpieczeństwo i wzrost gospodarczy w całej Europie, tym bardziej w czasach rosnących globalnych wyzwań i podziałów. Zdecydowanie wyrażana, oparta na zasługach perspektywa pełnego członkostwa państw Bałkanów Zachodnich w UE jest zgodna z interesem samej Unii pod względem politycznym, gospodarczym i związanym z bezpieczeństwem. W komunikacie Komisji pt. „Usprawnienie procesu akcesyjnego – wiarygodna perspektywa członkostwa w UE dla państw regionu Bałkanów Zachodnich, zatwierdzonym przez państwa członkowskie w marcu 2020 r., przedstawiono konkretne propozycje wzmocnienia procesu akcesyjnego poprzez uczynienie go bardziej przewidywalnym, wiarygodniejszym, a także bardziej dynamicznym i objętym silniejszym sterowaniem politycznym. Wzmocnione podejście podkreśla znaczenie procesu akcesyjnego opartego na zasługach, ufności, wzajemnym zaufaniu i wyraźnych zobowiązaniach ze strony Unii Europejskiej i Bałkanów Zachodnich, z jeszcze większym naciskiem na podstawowe reformy.

Dużym wyzwaniem pozostaje wiarygodny postęp w dziedzinie praworządności. Problemy w tej dziedzinie często skorelowane są z brakiem woli politycznej. W regionie Bałkanów Zachodnich utrzymuje się powolne tempo rozwoju kultury sądowej i brakuje wystarczającego zaangażowania na rzecz zasady niezależności sądów. Ogólne tempo walki z korupcją spadło, a w większości krajów partnerskich wyniki są dalekie od spełnienia wymogów członkostwa. Najmniejsze postępy w zeszłym roku odnotowano w dziedzinie wolności słowa i pluralizmu mediów.

Po raz pierwszy Komisja oceniła ogólną sytuację negocjacji akcesyjnych z Czarnogórą i Serbią i zaproponowała dalsze działania. Dzięki temu konferencje międzyrządowe, które powinny się odbyć po opublikowaniu rocznego pakietu Komisji, będą mogły zapewnić fora dialogu politycznego na temat reform, podsumować ogólny proces akcesyjny i określić plany na nadchodzący rok, w tym otwarcie i zamknięcie rozdziałów oraz ewentualne środki naprawcze.

W przypadku Albanii i Macedonii Północnej Komisja oczekuje, że pierwsze konferencje międzyrządowe zostaną zwołane jak najszybciej po przyjęciu ram negocjacyjnych przez Radę. Komisja potwierdziła dalsze postępy we wdrażaniu reform w Albanii i Macedonii Północnej. Postępy osiągnięte przez Albanię były zdecydowane i jest ona bliska spełnienia warunków określonych przez Radę z myślą o pierwszej konferencji międzyrządowej.

Oczekuje się, że Bośnia i Hercegowina zajmie się 14 kluczowymi priorytetami zawartymi w opinii Komisji w sprawie wniosku BiH o członkostwo w UE, do tej pory podjęto bowiem jedynie niektóre kroki. Jeśli chodzi o Kosowo, postępy reform związanych z UE były ograniczone. Władze Kosowa powinny zdwoić wysiłki na rzecz osiągnięcia postępów na drodze do integracji europejskiej, w tym poprzez wdrożenie układu o stabilizacji i stowarzyszeniu.

Komisja przyjęła też dziś kompleksowy plan gospodarczy i inwestycyjny dla Bałkanów Zachodnich, którego celem jest pobudzenie długoterminowej odbudowy regionu, transformacja ekologiczna i cyfrowa, wspieranie regionalnej współpracy gospodarczej, pobudzenie wzrostu gospodarczego i wspieranie reform niezbędnych do poczynienia postępów na drodze do UE.

Turcja

Turcja nadal jest jednym z najważniejszych partnerów Unii Europejskiej. Oddala się jednak od UE ze względu na poważny regres w dziedzinie demokracji, praworządności, praw podstawowych i niezależności sądów. W 2018 r. i 2019 r. Rada stwierdziła, że negocjacje w sprawie przystąpienia Turcji utknęły w martwym punkcie i nie można rozważać otwarcia ani zamknięcia żadnych kolejnych rozdziałów negocjacyjnych. Przedstawione dziś sprawozdanie potwierdza, że fakty leżące u podstaw tej oceny są nadal aktualne, mimo że turecki rząd wielokrotnie deklarował, że jego celem jest przystąpienie do UE. Dialog i współpracę z Turcją kontynuowano, w szczególności w zakresie problemów związanych z migracją, pomimo obaw związanych z wydarzeniami na granicy grecko-tureckiej w marcu 2020 r. W sprawozdaniach przedstawiono również, w jaki sposób polityka zagraniczna Turcji w coraz większym stopniu narusza priorytety UE w ramach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa.

Dalsze działania

Rada rozpatrzy teraz zalecenia Komisji i podejmie decyzje w sprawie dalszych działań.

Kontekst

Proces rozszerzenia

Obecny program rozszerzenia obejmuje partnerów z Bałkanów Zachodnich i Turcję. Negocjacje akcesyjne otwarto z Czarnogórą (2012 r.), Serbią (2014 r.) i Turcją (2005 r.). W marcu 2020 r. państwa członkowskie zgodziły się rozpocząć negocjacje akcesyjne z Macedonią Północną i Albanią. Potencjalnymi kandydatami są Bośnia i Hercegowina (wniosek o członkostwo w UE złożyła w lutym 2016 r.) i Kosowo (w kwietniu 2016 r. wszedł w życie układ o stabilizacji i stowarzyszeniu).

Proces przystąpienia do UE nadal opiera się na określonych kryteriach, sprawiedliwych i rygorystycznych warunkach oraz na zasadzie „indywidualnych osiągnięć”. Przystąpienie do UE wymaga wdrożenia kompleksowych reform w niesprzyjających warunkach; jest to cel, który można osiągnąć jedynie w perspektywie długoterminowej. Aby umożliwić dalszy bieg tego procesu, kraje kandydujące muszą w pierwszej kolejności sprawniej osiągać trwałe postępy w kluczowych kwestiach, takich jak: praworządność, reforma wymiaru sprawiedliwości, walka z korupcją i przestępczością zorganizowaną, bezpieczeństwo, prawa podstawowe, funkcjonowanie instytucji demokratycznych i reforma administracji publicznej, a także rozwój gospodarczy i konkurencyjność.

Kluczowe znaczenie mają również dalsze postępy w zakresie pojednania, stosunków dobrosąsiedzkich i współpracy regionalnej.

W sprawozdaniach w tegorocznym pakiecie „rozszerzenie” przeanalizowano również propozycje wzmocnionego podejścia do procesu akcesyjnego. Oceny i zalecenia dla partnerów, zwłaszcza perspektywiczne wytyczne dotyczące konkretnych priorytetów reform, są jeszcze jaśniejsze i bardziej precyzyjne. Sprawozdania zapewniają większą przejrzystość, w tym w odniesieniu do stanu zaawansowania negocjacji akcesyjnych oraz zakresu, w jakim wdrażane są podstawowe reformy. Przedstawiono porównawcze przeglądy wyników w zakresie podstawowych parametrów, a także wskaźniki zewnętrzne uzupełniające oceny Komisji. Postarano się o większy wkład ze strony państw członkowskich – konsultowano się z nimi w trakcie prac i wnosiły one wkład i wiedzę fachową, w tym za pośrednictwem ambasad w odnośnych krajach. Sprawozdania zawierają również ocenę publicznego zaangażowania politycznego władz poszczególnych krajów w realizację ich strategicznego celu, jakim jest przystąpienie do UE.