Komisja zaproponowała ambitną reformę przestrzeni cyfrowej, kompleksowy zestaw nowych przepisów dotyczących wszystkich usług cyfrowych, w tym mediów społecznościowych, internetowych platform handlowych i innych platform internetowych działających w Unii Europejskiej: akt prawny o usługach cyfrowych oraz akt prawny o rynkach cyfrowych.

Europejskie wartości znajdują się w centrum obu tych propozycji. Nowe przepisy zapewnią lepszą ochronę konsumentów i ich praw podstawowych w internecie oraz doprowadzą do powstania bardziej sprawiedliwych i otwartych rynków cyfrowych dla wszystkich. Nowoczesny zbiór przepisów na całym jednolitym rynku będzie sprzyjał innowacjom, wzrostowi i konkurencyjności oraz zapewni użytkownikom nowe, lepsze i niezawodne usługi online. Ułatwią one również rozwój mniejszych platform, małych i średnich przedsiębiorstw oraz przedsiębiorstw typu start-up, zapewniając im łatwy dostęp do klientów na całym jednolitym rynku, a jednocześnie obniżając koszty przestrzegania przepisów. Ponadto nowe przepisy zakazują nieuczciwych warunków narzucanych przez platformy internetowe, które stały się lub mają stać się „strażnikami dostępu” na jednolitym rynku. Oba te wnioski mają fundamentalne znaczenie dla realizacji ambicji Komisji jaką jest cyfrowa dekada Europy.

Margrethe Vestager, wiceprzewodnicząca wykonawcza do spraw Europy na miarę ery cyfrowej, powiedziała: Oba wnioski służą jednemu celowi: zagwarantowaniu, abyśmy my jako użytkownicy mieli dostęp do szerokiego wyboru bezpiecznych produktów i usług w internecie. A także, by przedsiębiorstwa działające w Europie mogły swobodnie i sprawiedliwie konkurować w internecie, podobnie jak robią to poza internetem. Świat jest jeden. Powinniśmy być w stanie bezpiecznie robić zakupy i wierzyć w prawdziwość czytanych przez nas informacji. Ponieważ to, co jest nielegalne poza internetem, jest również nielegalne w internecie.

Komisarz ds. rynku wewnętrznego Thierry Breton powiedział: Wiele platform internetowych odgrywa kluczową rolę w życiu naszych obywateli i przedsiębiorstw, a nawet naszego społeczeństwa i całej demokracji. Dzięki dzisiejszym propozycjom organizujemy naszą przestrzeń cyfrową na kolejne dziesięciolecia. Dzięki zharmonizowanym przepisom, obowiązkom ex ante, lepszemu nadzorowi, szybkiemu egzekwowaniu przepisów i odstraszającym karom dopilnujemy, by każda osoba oferująca usługi cyfrowe i korzystająca z nich w Europie czerpała korzyści z bezpieczeństwa, zaufania, innowacji i możliwości biznesowych.

Akt prawny o usługach cyfrowych

Sytuacja w zakresie usług cyfrowych obecnie znacznie się różni od tej 20 lat temu, kiedy przyjęto dyrektywę o handlu elektronicznym. Pośrednicy internetowi stali się kluczowymi graczami w transformacji cyfrowej. W szczególności platformy internetowe przyniosły znaczne korzyści konsumentom i innowacjom, ułatwiły transgraniczny handel w Unii i poza nią, a także stworzyły nowe możliwości dla różnych europejskich przedsiębiorstw i przedsiębiorców. Jednocześnie mogą one być używane jako narzędzie rozpowszechniania nielegalnych treści lub sprzedaży nielegalnych towarów czy usług przez internet. Niektóre bardzo duże podmioty stały się quasi-publicznymi przestrzeniami wymiany informacji i handlu internetowego. Mają one teraz systemowy charakter i stwarzają szczególne zagrożenie dla praw użytkowników, przepływu informacji i udziału społeczeństwa.

Na mocy aktu prawnego o usługach cyfrowych wiążące ogólnounijne przepisy będą miały zastosowanie do wszystkich usług cyfrowych, które łączą konsumentów z towarami, usługami lub treściami, w tym do nowych procedur szybszego usuwania nielegalnych treści, a także do kompleksowej ochrony praw podstawowych użytkowników w internecie. Nowe ramy przywrócą równowagę między prawami i obowiązkami użytkowników, platform pośredniczących i władz publicznych w oparciu o europejskie wartości obejmujące poszanowanie praw człowieka, wolności, demokracji, równości i praworządności. Wniosek stanowi uzupełnienie europejskiego planu działania na rzecz demokracji, którego celem jest zwiększenie odporności demokracji.

Konkretnie, akt prawny o usługach cyfrowych wprowadzi szereg nowych, zharmonizowanych ogólnounijnych obowiązków w zakresie usług cyfrowych, starannie dostosowanych do wielkości i skutków tych usług, takich jak:

• przepisy dotyczące usuwania nielegalnych towarów, usług lub treści w internecie;
• zabezpieczenia dla użytkowników, których treści zostały błędnie usunięte przez platformy;
• nowe obowiązki bardzo dużych platform w zakresie podejmowania działań opartych na analizie ryzyka w celu zapobiegania nadużyciom ich systemów;
• szeroko zakrojone środki w zakresie przejrzystości, w tym w odniesieniu do reklamy internetowej i algorytmów wykorzystywanych do rekomendowania użytkownikom treści;
• nowe uprawnienia do kontrolowania funkcjonowania platform, w tym poprzez ułatwianie analitykom dostępu do kluczowych danych platformy;
• nowe przepisy dotyczące identyfikowalności użytkowników biznesowych na internetowych platformach handlowych, aby pomóc w wykrywaniu sprzedawców nielegalnych towarów lub usług;
• innowacyjny proces współpracy między organami publicznymi w celu zagwarantowania skutecznego egzekwowania przepisów na całym jednolitym rynku.

Platformy, które docierają do ponad 10 % ludności UE (45 mln użytkowników), uznaje się za mające charakter systemowy i podlegają one nie tylko szczególnym obowiązkom w zakresie kontrolowania własnego ryzyka, ale także nowej strukturze nadzoru. Te nowe ramy w zakresie rozliczalności będą nadzorowane przez radę krajowych koordynatorów usług cyfrowych, a Komisja będzie posiadać specjalne uprawnienia w zakresie nadzoru nad bardzo dużymi platformami, w tym możliwość bezpośredniego nakładania na nie sankcji.

Akt prawny o rynkach cyfrowych

W akcie prawnym o rynkach cyfrowych zajęto się negatywnymi konsekwencjami, jakie mogą mieć pewne zachowania platform działających w charakterze „strażników dostępu” na rynku wewnętrznego. Są to platformy, które mają znaczący wpływ na rynek wewnętrzny, stanowią dla użytkowników biznesowych ważną drogę dostępu do ich klientów oraz cieszą się lub prawdopodobnie będą cieszyć się utrzymującą się silną pozycją. Mogą dzięki temu mieć możliwość funkcjonowania jako prywatni prawodawcy i jako wąskie gardła między przedsiębiorstwami a konsumentami. Czasami takie przedsiębiorstwa sprawują kontrolę nad całymi ekosystemami platform. Jeżeli „strażnik dostępu” angażuje się w nieuczciwe praktyki handlowe, może uniemożliwić lub spowolnić dostęp klientów do cennych i innowacyjnych usług świadczonych przez użytkowników biznesowych i konkurentów „strażnika dostępu”. Przykłady takich praktyk obejmują nieuczciwe wykorzystywanie danych pochodzących od przedsiębiorstw działających na tych platformach lub sytuacje, w których użytkownicy są zablokowani do określonej usługi i mają ograniczone możliwości przejścia na inną usługę.

Akt prawny o rynkach cyfrowych opiera się na horyzontalnym rozporządzeniu regulującym stosunki między platformami internetowymi a przedsiębiorstwami, na ustaleniach Unijnego Obserwatorium Gospodarki Platform Internetowych, oraz na bogatych doświadczeniach Komisji w postępowaniu z rynkami internetowymi poprzez egzekwowanie prawa konkurencji. W szczególności określono w nim zharmonizowane przepisy określające takie nieuczciwe praktyki stosowane przez „strażników dostępu” i zakazano ich oraz przewidziano mechanizm egzekwowania prawa w oparciu o badania rynku. Ten sam mechanizm zagwarantuje stałą aktualizację obowiązków określonych w rozporządzeniu w ciągle zmieniających się realiach cyfrowych.

Konkretnie, akt prawny o rynkach cyfrowych:

• ma zastosowanie wyłącznie do głównych dostawców podstawowych usług platformy najbardziej podatnych na nieuczciwe praktyki, takich jak wyszukiwarki internetowe, sieci społecznościowe lub usługi pośrednictwa internetowego, którzy spełniają obiektywne kryteria legislacyjne, aby być wyznaczeni jako „strażnicy dostępu”;
• określa progi ilościowe jako podstawę do identyfikacji domniemanych „strażników dostępu”. Komisja będzie również uprawniona do wyznaczenia przedsiębiorstw jako „strażników dostępu” w następstwie badania rynku;
• zakazuje szeregu praktyk, które są wyraźnie nieuczciwe, takich jak uniemożliwianie użytkownikom odinstalowywania jakichkolwiek uprzednio zainstalowanych: oprogramowania lub aplikacji;
• zobowiązuje „strażników dostępu” do proaktywnego wprowadzania pewnych działań, takich jak ukierunkowane środki umożliwiające oprogramowaniu stron trzecich właściwego funkcjonowania i współdziałania z ich własnymi usługami;
• nakłada sankcje za nieprzestrzeganie przepisów, które mogą obejmować grzywny w wysokości do 10 % światowego obrotu „strażnika dostępu”, aby zapewnić skuteczność nowych przepisów. W przypadku wielokrotnych naruszycieli sankcje te mogą również wiązać się z obowiązkiem wprowadzenia środków strukturalnych, potencjalnie obejmujących zbycie niektórych przedsiębiorstw, w przypadku gdy nie jest dostępny żaden inny równie skuteczny środek alternatywny zapewniający przestrzeganie przepisów;
• umożliwia Komisji prowadzenie ukierunkowanych badań rynku w celu oceny, czy należy dodać do tych przepisów nowe praktyki i usługi dotyczące „strażników dostępu”, aby nowe przepisy dotyczące „strażników dostępu” były dostosowane do szybkiego tempa rozwoju rynków cyfrowych.

Dalsze działania

Parlament Europejski i państwa członkowskie będą omawiać wnioski Komisji w ramach zwykłej procedury ustawodawczej. Ostateczny tekst, jeżeli zostanie przyjęty, będzie bezpośrednio obowiązywał w całej Unii Europejskiej.

Kontekst

Akt prawny o usługach cyfrowych i akt prawny o rynkach cyfrowych stanowią europejską odpowiedź będącą rezultatem procesu głębokiej refleksji, w który w ostatnich latach zaangażowały się Komisja, państwa członkowskie UE i wiele innych jurysdykcji, aby zrozumieć wpływ cyfryzacji, a w szczególności platform internetowych, na prawa podstawowe, konkurencję i, bardziej ogólnie, na nasze społeczeństwa i gospodarki.

Przygotowując ten pakiet legislacyjny, Komisja konsultowała się z wieloma zainteresowanymi stronami. Latem 2020 r. Komisja przeprowadziła konsultacje z zainteresowanymi stronami w celu dalszego wspierania prac nad analizą i gromadzeniem dowodów na potrzeby określenia zakresu konkretnych kwestii, które mogą wymagać interwencji na szczeblu UE w kontekście aktu prawnego o usługach cyfrowych i nowego narzędzia konkurencji, które posłużyły za podstawę wniosku dotyczącego aktu prawnego o rynkach cyfrowych. W ramach otwartych konsultacji publicznych przeprowadzonych podczas przygotowywania dzisiejszego pakietu, które trwały od czerwca do września 2020 r., uzyskano ponad 3000 odpowiedzi od całego spektrum gospodarki cyfrowej i z całego świata.