Komisja Europejska przedstawiła europejską strategię w dziedzinie opieki, aby zapewnić przystępne cenowo i dostępne usługi opiekuńcze wysokiej jakości w całej Unii Europejskiej oraz poprawić sytuację zarówno osób korzystających z opieki, jak i opiekunów, zawodowych lub nieformalnych. 

Strategii towarzyszą dwa zalecenia dla państw członkowskich: w sprawie rewizji celów barcelońskich dotyczących wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem oraz w sprawie dostępu do przystępnej cenowo opieki długoterminowej wysokiej jakości.                     

Przystępne cenowo i dostępne usługi opiekuńcze wysokiej jakości, zapewniające opiekunom lepsze warunki pracy i równowagę między życiem zawodowym a prywatnym

Przystępne cenowo i dostępne usługi opiekuńcze wysokiej jakości zapewniają wyraźne korzyści wszystkim grupom wiekowym. Uczestnictwo we wczesnej edukacji ma pozytywny wpływ na rozwój dziecka i pomaga zmniejszyć ryzyko wykluczenia społecznego i ubóstwa, również w późniejszym okresie życia. Opieka długoterminowa umożliwia natomiast niezależność i godne życie osobom, które w wyniku starości, choroby czy też niepełnosprawności potrzebują pomocy w codziennych czynnościach. Jednak wiele osób wciąż nie ma do tych usług dostępu lub są one zbyt drogie.

Inwestycje w opiekę są też potrzebne, aby przyciągnąć i zatrzymać talenty w sektorze opiekuńczym, który często charakteryzuje się trudnymi warunkami pracy i niskimi płacami, a także aby zaradzić niedoborom siły roboczej i wykorzystać potencjał gospodarczy tego sektora i jego potencjał w zakresie tworzenia miejsc pracy.

Inwestycja w wysokiej jakości opiekę oznacza również zwiększenie udziału kobiet w rynku pracy oraz poprawę równouprawnienia płci, a w szczególności ograniczenie zróżnicowania wynagrodzeń i luki emerytalnej między kobietami a mężczyznami. Kobiety nadal wykonują ogromną część obowiązków opiekuńczych: 90 proc. zawodowej kadry opiekuńczej stanowią kobiety, a 7,7 mln kobiet nie ma zatrudnienia ze względu na obowiązki opiekuńcze.  

Aby rozwiązać te problemy, Komisja proponuje konkretne działania mające na celu wsparcie państw członkowskich w zwiększeniu dostępu do przystępnych cenowo usług opiekuńczych wysokiej jakości, przy jednoczesnej poprawie warunków pracy i równowagi między życiem zawodowym a prywatnym opiekunów.

Wczesna edukacja i opieka nad dzieckiem

Komisja proponuje, aby państwa członkowskie dokonały rewizji przyjętych w 2002 r. celów dotyczących wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem, zwanych również „celami barcelońskimi”, z myślą o zwiększeniu udziału kobiet w rynku pracy. Dotychczasowe cele zakładały, by państwa członkowskie zapewniały opiekę nad 33 proc. dzieci poniżej 3 lat i 90 proc. dzieci w wieku od 3 lat do wieku obowiązku szkolnego. Komisja proponuje wyznaczenie nowych ambitnych, ale realistycznych celów, tak aby do 2030 r.:

•         co najmniej 50 proc. dzieci w wieku poniżej 3 lat uczestniczyło we wczesnej edukacji i opiece;
•         co najmniej 96 proc. dzieci w wieku od 3 lat do wieku rozpoczęcia obowiązkowej edukacji na poziomie podstawowym było objętych wczesną edukacją i opieką, jak uzgodniono w ramach europejskiego obszaru edukacji.

Komisja zaleca m.in. również, aby państwa członkowskie:

•         zapewniły, by usługi opieki nad dziećmi były przystępne cenowo i charakteryzowały się wysoką jakością, oraz by zagwarantowały dostępność takich usług zarówno na obszarach miejskich, jak i wiejskich i defaworyzowanych;
•         wprowadziły ustawowe prawo co wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem, najlepiej w ten sposób, aby prawo to przysługiwało bezpośrednio po zakończeniu płatnego urlopu ze względów rodzinnych; wprowadziły ukierunkowane środki umożliwiające i zwiększające udział dzieci ze środowisk defaworyzowanych, dzieci z niepełnosprawnościami oraz dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych i opiekuńczych, aby zrównać go z udziałem ogólnej populacji dzieci;
•         uwzględniły ilość godzin, jaką dzieci spędzają w placówkach opieki, oraz zapewniły, by formy opieki nad dzieckiem były dostępne wystarczająco długo, by umożliwić rodzicom realne podejmowanie pracy zawodowej; oraz
•         zachęcały rodziców do równego dzielenia się opieką nad dziećmi przez zwalczanie stereotypów związanych z płcią i wspieranie przyjaznych rodzinie rozwiązań w zakresie czasu pracy.

Opieka długoterminowa

Komisja zaleca, aby państwa członkowskie opracowały krajowe plany działania w celu zwiększenia dostępności, osiągalności i jakości opieki w UE, na przykład poprzez:

•         zapewnienie, by opieka długoterminowa była terminowa, kompleksowa i przystępna cenowo oraz by gwarantowała godny poziom życia osobom, które jej potrzebują;
•         zwiększenie oferty i różnorodności profesjonalnych usług opieki długoterminowej (opieka domowa, opieka środowiskowa i opieka rezydencjalna), zlikwidowanie różnic terytorialnych w dostępie do opieki długoterminowej, wprowadzenie dostępnych rozwiązań cyfrowych w zakresie świadczenia usług opieki oraz zapewnienie, aby usługi i obiekty opieki długoterminowej były dostępne dla osób z niepełnosprawnościami;
•         zapewnienie wysokiej jakości kryteriów i standardów obowiązujących podmioty świadczące opiekę długoterminową;
•         wspieranie opiekunów nieformalnych (często rolę tę pełnią kobiety i krewni osób wymagających opieki) przez szkolenia, doradztwo, wsparcie psychologiczne i finansowe; oraz
•         zapewnienie odpowiedniego i stabilnego finansowania sektora opieki długoterminowej, w tym przez wykorzystanie funduszy UE.

Sprawiedliwe warunki pracy i szkolenia personelu opieki

Aby poprawić warunki pracy i przyciągnąć do sektora opiekuńczego więcej pracowników – w szczególności mężczyzn – państwom członkowskim zaleca się:

•         promowanie rokowań zbiorowych i dialogu społecznego w celu poprawy płac i warunków pracy;
•         zapewnienie najwyższych standardów bezpieczeństwa i higieny pracy;
•         opracowanie kształcenia i szkolenia ustawicznego dla opiekunów;
•         zwalczanie stereotypów związanych z płcią dotyczących opieki i inicjowanie kampanii komunikacyjnych;
•         ratyfikację i wdrożenie Konwencji MOP nr 189 dotyczącej pracowników domowych.

Ze swojej strony Komisja:

•         zbada możliwości ustanowienia na szczeblu UE nowego sektorowego dialogu społecznego dotyczącego usług społecznych;
•         będzie wspierać ustanowienie partnerstwa na rzecz umiejętności w ramach paktu na rzecz umiejętności w sektorze opieki długoterminowej;
•         będzie finansować projekty i badania mające na celu ocenę społecznej i gospodarczej wartości pracy i warunków pracy w sektorze opiekuńczym;
•         dokona przeglądu stosowania norm UE regulujących warunki pracy;
•         dokona przeglądu sytuacji w zakresie warunków przyjmowania pracowników opieki długoterminowej z państw trzecich oraz praw takich pracowników, zbada też możliwość opracowania na szczeblu UE programów mających przyciągnąć pracowników opieki; oraz
•         będzie promować możliwości rozwoju zawodowego dostępne dla pracowników sektora wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem w ramach programów Erasmus+.