Wypełniając zobowiązanie przewodniczącej Ursuli von der Leyen zawarte w orędziu o stanie Unii z 2022 r., Komisja dodaje nowy filar do Europejskiej Unii Zdrowotnej: nowe, kompleksowe podejście do zdrowia psychicznego.

Podejście to jest pierwszym i ważnym krokiem w kierunku zrównania zdrowia psychicznego ze zdrowiem fizycznym oraz zapewnienia nowego, międzysektorowego podejścia do kwestii zdrowia psychicznego. Dzięki 20 inicjatywom przewodnim i 1,23 mld euro ze środków UE z różnych instrumentów finansowych Komisja będzie wspierać państwa członkowskie w stawianiu na pierwszym miejscu ludzi i ich zdrowia psychicznego.

Dzisiejszy komunikat pojawia się w odpowiednim czasie: przed pandemią COVID-19 problemy ze zdrowiem psychicznym już dotykały jedną na sześć osób w UE, a sytuacja pogorszyła się w związku z bezprecedensowymi kryzysami, jakie miały miejsce w ostatnich latach. Koszt braku działań jest znaczny i wynosi 600 mld euro rocznie.

Kwestie związane ze zdrowiem psychicznym: kluczowe elementy w rozwiązywaniu problemów związanych ze zdrowiem psychicznym

W kontekście istotnych zmian technologicznych, środowiskowych i społecznych, które mają wpływ na zdolność ludzi do radzenia sobie z wyzwaniami, działania UE w zakresie zdrowia psychicznego skupią się na trzech zasadach przewodnich:

(i) odpowiednim i skutecznym zapobieganiu

(ii) dostępie do wysokiej jakości i przystępnej cenowo opieki i leczenia w zakresie zdrowia psychicznego, oraz

(iii) ponownej integracji społecznej wraz z powrotem do zdrowia.

To kompleksowe podejście dotyczy zdrowia psychicznego we wszystkich obszarach polityki, uznając wieloaspektowe czynniki ryzyka związane ze zdrowiem psychicznym. Zgodnie z tym podejściem konkretne działania obejmą szeroki obszar polityki i będą zawierać wysiłki na rzecz:

• promowania dobrego zdrowia psychicznego poprzez profilaktykę i wczesne wykrywanie, w tym poprzez europejską inicjatywę na rzecz zapobiegania depresji i samobójstwom, Europejski kodeks zdrowia psychicznego oraz intensyfikację badań nad zdrowiem mózgu
• inwestowania w szkolenia i budowanie zdolności, które wzmacniają zdrowie psychiczne we wszystkich obszarach polityki i poprawiają dostęp do leczenia i opieki. Działania obejmą szkolenia i programy wymiany dla specjalistów oraz wsparcie techniczne dla reform zdrowia psychicznego na szczeblu krajowym
• zapewnienia dobrego zdrowia psychicznego w miejscu pracy poprzez podnoszenie świadomości i poprawę profilaktyki. Zostanie to osiągnięte na przykład poprzez ogólnounijne kampanie informacyjne prowadzone przez Europejską Agencję Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy (EU-OSHA) oraz ewentualną przyszłą inicjatywę UE dotyczącą zagrożeń psychospołecznych w miejscu pracy
• ochrony dzieci i młodzieży w najbardziej podatnym za zagrożenia wieku i okresie kształtowania ich osobowości, w kontekście rosnących presji i wyzwań. Środki obejmują sieć ds. zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży, zestaw narzędzi profilaktycznych dla dzieci odnoszących się do kluczowych uwarunkowań zdrowia psychicznego i fizycznego oraz lepszą ochronę w internecie i w mediach społecznościowych
• ochrony grup szczególnie wrażliwych poprzez udzielanie ukierunkowanego wsparcia osobom najbardziej potrzebującym, takim jak osoby starsze, osoby znajdujące się w trudnej sytuacji ekonomicznej lub społecznej oraz populacje migrantów/uchodźców. Szczególny nacisk kładzie się na ludność dotkniętą konfliktem, w szczególności osoby (zwłaszcza dzieci) wysiedlone z Ukrainy oraz dzieci w Ukrainie, które doświadczyły traumy wojennej
• dawania przykładu na szczeblu międzynarodowym poprzez podnoszenie świadomości i zapewnianie wysokiej jakości wsparcia w zakresie zdrowia psychicznego w nadzwyczajnych sytuacjach humanitarnych.

Kontekst

Jeszcze przed pandemią COVID-19 problemy ze zdrowiem psychicznym dotykały około 84 mln osób w UE, a od tego czasu liczby te jeszcze wzrosły. Pandemia stanowiła dodatkowe wyzwanie dla zdrowia psychicznego, zwłaszcza wśród ludzi młodych i osób cierpiących na choroby psychiczne. W orędziu o stanie Unii we wrześniu 2022 r. przewodnicząca Ursula von der Leyen wezwała do podjęcia nowej inicjatywy na rzecz zdrowia psychicznego.

Inicjatywa ta jest również odpowiedzią na apele Parlamentu Europejskiego oraz wniosek przedstawiony przez obywateli w ramach Konferencji w sprawie przyszłości Europy. Koszty niepodejmowania działań na rzecz zdrowia psychicznego są znaczne i według prognoz wzrosną w związku z globalnymi wyzwaniami dotyczącymi zmian społecznych, politycznych i środowiskowych, zwiększoną cyfryzacją, presją gospodarczą i radykalnymi zmianami na rynku pracy. Szacuje się, że całkowite koszty wyzwań związanych ze zdrowiem psychicznym – obejmujące koszty systemów opieki zdrowotnej i programów zabezpieczenia społecznego, a także niższe zatrudnienie i wydajność pracowników – wyniosą ponad 4 proc. PKB we wszystkich państwach UE, co odpowiada ponad 600 mld euro rocznie.