Komisja Europejska przyjęła europejski akt o wolności mediów, nowy zbiór przepisów chroniących pluralizm i niezależność mediów w UE.

Proponowane przepisy obejmują między innymi zabezpieczenia przed ingerencją polityczną w decyzje redakcyjne i przed inwigilacją. Kładzie się w nich nacisk na niezależność i stabilne finansowanie usług medialnych realizujących misję publiczną, a także na przejrzystość własności mediów i przydzielanie reklam państwowych. Określono w nim również środki mające na celu ochronę niezależności redaktorów i ujawnianie konfliktów interesów. Ponadto w ramach aktu podjęto kwestię koncentracji mediów i ogłoszono utworzenie nowej niezależnej Europejskiej Rady ds. Usług Medialnych złożonej z krajowych organów ds. mediów. Komisja przyjęła również uzupełniające zalecenie, aby zachęcić do stosowania wewnętrznych zabezpieczeń w zakresie niezależności redakcyjnej.

Wiceprzewodnicząca do spraw wartości i przejrzystości Věra Jourová powiedziała: W ostatnich latach widzieliśmy różne formy nacisków na media. Najwyższy czas na podjęcie działań. Musimy ustanowić jasne zasady: żaden dziennikarz nie powinien być szpiegowany ze względu na swoją pracę. Żadne media publiczne nie powinny być przekształcane w kanały propagandowe. To właśnie proponujemy dziś po raz pierwszy w historii: wspólne zabezpieczenia służące ochronie wolności i pluralizmu mediów w UE.

Thierry Breton, komisarz do spraw rynku wewnętrznego, dodał: UE jest największym na świecie jednolitym rynkiem demokratycznym. Przedsiębiorstwa medialne odgrywają kluczową rolę, ale stoją w obliczu spadku dochodów, zagrożeń dla wolności i pluralizmu mediów, pojawienia się bardzo dużych platform internetowych oraz mozaiki różnych przepisów krajowych. Europejski akt o wolności mediów zapewnia wspólne zabezpieczenia na szczeblu UE, aby zagwarantować wielość głosów oraz możliwość działania naszych zarówno prywatnych, jak i publicznych mediów bez jakiejkolwiek ingerencji. Nowa europejska organizacja strażnicza będzie promowała skuteczne stosowanie tych nowych przepisów dotyczących wolności mediów i monitorowała koncentracje mediów, tak aby nie utrudniały one pluralizmu.

Brak ingerencji politycznej, zakaz szpiegowania, stabilne finansowanie

Europejski akt o wolności mediów zagwarantuje, że publiczne i prywatne media będą mogły lepiej funkcjonować ponad granicami na rynku wewnętrznym UE bez nadmiernej presji i z uwzględnieniem transformacji cyfrowej przestrzeni medialnej. 

• Ochrona niezależności redakcyjnej – rozporządzenie zobowiąże państwa członkowskie do poszanowania rzeczywistej wolności redakcyjnej dostawców usług medialnych i poprawy ochrony źródeł dziennikarskich. Ponadto dostawcy usług medialnych będą musieli zapewnić przejrzystość własności poprzez publiczne ujawnianie takich informacji i zastosować środki w celu zagwarantowania niezależności indywidualnych decyzji redakcyjnych.
• Niestosowanie oprogramowania szpiegującego przeciwko mediom – europejski akt o wolności mediów zawiera silne zabezpieczenia przed wykorzystywaniem oprogramowania szpiegującego przeciwko mediom, dziennikarzom i ich rodzinom.
• Niezależne media publiczne – tam, gdzie istnieją media publiczne, ich finansowanie powinno być odpowiednie i stabilne, aby zapewnić niezależność redakcyjną. Kierownik i rada zarządzająca mediów publicznych będą musiały być powoływane w sposób przejrzysty, otwarty i niedyskryminacyjny. Dostawcy mediów publicznych zapewniają pluralizm informacji i opinii w sposób bezstronny, zgodnie ze swoją misją publiczną.
• Testy pluralizmu mediów – akt o wolności mediów zobowiązuje państwa członkowskie do oceny wpływu koncentracji na rynku mediów na pluralizm mediów i niezależność redakcyjną. Wymaga również, aby wszelkie środki ustawodawcze, wykonawcze lub administracyjne podjęte przez państwo członkowskie, które mogłyby mieć wpływ na media, były należycie uzasadnione i proporcjonalne.
• Przejrzystość reklamy publicznej – akt o wolności mediów wprowadzi nowe wymogi dotyczące przydzielania reklam państwowych mediom, tak aby było ono przejrzyste i niedyskryminujące. Akt zwiększy również przejrzystość i obiektywizm systemów pomiaru oglądalności, które mają wpływ na przychody mediów z reklam, w szczególności w internecie.
• Ochrona treści medialnych w internecie – w oparciu o akt o usługach cyfrowych europejski akt o wolności mediów zawiera zabezpieczenia przed nieuzasadnionym usuwaniem treści medialnych stworzonych zgodnie z normami zawodowymi. W przypadkach, w których nie występuje ryzyko systemowe, takie jak dezinformacja, bardzo duże platformy internetowe, które zamierzają usunąć niektóre legalne treści medialne uznane za sprzeczne z polityką platformy, będą musiały przed ich usunięciem poinformować dostawców usług medialnych o powodach swojego działania. Wszelkie skargi składane przez dostawców usług medialnych będą musiały być rozpatrywane przez te platformy w pierwszej kolejności.
• Nowe prawo użytkownika do dostosowania oferty medialnej – akt o wolności mediów wprowadzi prawo do personalizacji oferty medialnej na urządzeniach i interfejsach, takich jak telewizory hybrydowe, umożliwiając użytkownikom zmianę ustawień domyślnych w celu odzwierciedlenia ich własnych preferencji.

Wnioskowi towarzyszy zalecenie określające szereg dobrowolnych najlepszych praktyk zebranych w tym sektorze i mające na celu promowanie niezależności redakcyjnej i większej przejrzystości własności. W zaleceniu przewidziano zestaw dobrowolnych środków, które przedsiębiorstwa medialne powinny rozważyć, takich jak warunki niezależnego tworzenia treści redakcyjnych, umożliwienie dziennikarzom udziału w podejmowaniu kluczowych decyzji dotyczących funkcjonowania mediów czy strategie na rzecz zapewnienia długoterminowej stabilności produkcji treści informacyjnych.

Europejska organizacja strażnicza wolności mediów 

Komisja proponuje utworzenie nowej Europejskiej Rady ds. Usług Medialnych złożonej z krajowych organów ds. mediów. Rada będzie promować skuteczne i spójne stosowanie unijnych ram prawa medialnego, w szczególności poprzez wspieranie Komisji w przygotowaniu wytycznych w sprawie kwestii regulacyjnych dotyczących mediów. Będzie ona również mogła wydawać opinie na temat krajowych środków i decyzji mających wpływ na rynki medialne i koncentracje na rynku mediów.

Rada będzie również koordynować krajowe środki regulacyjne dotyczące mediów spoza UE, które stanowią zagrożenie dla bezpieczeństwa publicznego, w celu zapewnienia, aby media te nie obchodziły przepisów obowiązujących w UE. Rada zorganizuje również usystematyzowany dialog między bardzo dużymi platformami internetowymi a sektorem mediów w celu promowania dostępu do różnorodnych ofert medialnych oraz monitorowania przestrzegania przez platformy inicjatyw samoregulacyjnych, takich jak unijny kodeks postępowania w zakresie zwalczania dezinformacji.

Dalsze działania

Obecnie to do Parlamentu Europejskiego i państw członkowskich należy omówienie wniosku Komisji dotyczącego rozporządzenia w ramach zwykłej procedury ustawodawczej. Jeżeli zostanie on przyjęty, będzie bezpośrednio obowiązywał w całej Unii Europejskiej. Komisja będzie zachęcać do dyskusji, zwłaszcza w ramach Europejskiego Forum Mediów Informacyjnych, na temat dobrowolnych praktyk stosowanych przez przedsiębiorstwa medialne w powiązaniu z towarzyszącym zaleceniem.

Kontekst

Niezależne media są publicznym strażnikiem, kluczowym filarem demokracji, a także ważną i dynamiczną częścią naszej gospodarki. Mają one kluczowe znaczenie dla kształtowania sfery publicznej, formując opinię publiczną i pociągając do odpowiedzialności osoby sprawujące władzę. W skali globalnej Unia Europejska wciąż zdecydowanie opowiada się za wolnymi i niezależnymi mediami.

Jednocześnie w całej UE obserwuje się coraz bardziej niepokojące tendencje. Komisja uważnie śledzi rozwój sytuacji przy pomocy sprawozdania na temat praworządności i innych narzędzi, takich jak monitor pluralizmu mediów. W związku z wyzwaniami wskazanymi w poprzednich sprawozdaniach na temat praworządności wprowadzono szereg unijnych inicjatyw, w tym przyjęto zalecenie w sprawie bezpieczeństwa dziennikarzy oraz pakiet środków służących rozwiązaniu problemu strategicznych powództw zmierzających do stłumienia debaty publicznej (SLAPP).

Europejski akt o wolności mediów został ogłoszony przez przewodniczącą Ursulę von der Leyen w orędziu o stanie Unii z 2021 r.. Opiera się on na sprawozdaniach Komisji na temat praworządności oraz zmienionej dyrektywie o audiowizualnych usługach medialnych, która przewiduje ogólnounijną koordynację krajowych przepisów dotyczących mediów audiowizualnych. Akt ten opiera się również na akcie o usługach cyfrowych i akcie o rynkach cyfrowych, a także na nowym kodeksie postępowania w zakresie zwalczania dezinformacji. Jest on częścią starań UE określonych w europejskim planie działania na rzecz demokracji w celu promowania demokratycznego uczestnictwa, zwalczania dezinformacji oraz wspierania wolności mediów i pluralizmu.

Niniejszy wniosek stanowi uzupełnienie niedawno przyjętego zalecenia w sprawie zapewnienia ochrony i bezpieczeństwa dziennikarzom oraz wzmocnienia ich pozycji, a także dyrektywy w sprawie ochrony dziennikarzy i obrońców praw przed nadużywaniem drogi sądowej (pakiet w sprawie przeciwdziałania SLAP). Akt o wolności mediów działa również w połączeniu z inicjatywami dotyczącymi rentowności, odporności i transformacji cyfrowej sektora mediów przyjętymi w ramach planu działania na rzecz mediów i sektora audiowizualnego oraz zmienionych przepisów dotyczących praw autorskich. Wniosek opiera się na szeroko zakrojonych konsultacjach z zainteresowanymi stronami, w tym na konsultacjach publicznych.