Komisja proponuje nowe, ogólnounijne przepisy dotyczące opakowań, aby zająć się tym stale rosnącym źródłem odpadów i frustracją konsumentów.

Średnio każdy Europejczyk wytwarza prawie 180 kg odpadów opakowaniowych rocznie. Opakowania są jednym z głównych sposobów wykorzystywania surowców pierwotnych, ponieważ 40 proc. tworzyw sztucznych i 50 proc. papieru wykorzystywanych w UE jest przeznaczone na opakowania. Bez podejmowania dodatkowych działań UE odnotowałaby dalszy wzrost ilości odpadów opakowaniowych o 19 proc. do 2030 r., a w przypadku odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych nawet o 46 proc.

Nowe przepisy mają na celu powstrzymanie tej tendencji. Z punktu widzenia konsumentów zapewnią one możliwości ponownego użycia opakowań, wyeliminują zbędne opakowania, ograniczą pakowanie w zbyt wiele opakowań oraz zapewnią zrozumiałe etykiety wspierające prawidłowy recykling. Dla przemysłu stworzą one nowe możliwości biznesowe, zwłaszcza dla małych przedsiębiorstw, ograniczą zapotrzebowanie na surowice pierwotne, zwiększą potencjał Europy w zakresie recyklingu, a także spowodują, że Europa stanie się mniej zależna od surowców pierwotnych i dostawców zewnętrznych. Dzięki nim sektor opakowań znajdzie się na dobrej drodze do osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 r.

Komisja zapewnia również konsumentom i przemysłowi jasność w zakresie biopochodnych, kompostowalnych i ulegających biodegradacji tworzyw sztucznych: określono, do jakich zastosowań takie tworzywa sztuczne są rzeczywiście korzystne dla środowiska, oraz w jaki sposób należy je projektować, unieszkodliwiać i poddawać recyklingowi.

Propozycje te stanowią kluczowe elementy planu działania dotyczącego gospodarki o obiegu zamkniętym w ramach Europejskiego Zielonego Ładu i jego celu, jakim jest uczynienie zrównoważonych produktów normą. Odpowiadają one również na konkretne postulaty Europejczyków wyrażone podczas Konferencji w sprawie przyszłości Europy. 

Zapobieganie powstawaniu odpadów opakowaniowych, wspieranie ponownego użycia i ponownego napełniania oraz spowodowanie, aby wszystkie opakowania nadawały się do recyklingu do 2030 r.

Proponowana zmiana przepisów UE dotyczących opakowań i odpadów opakowaniowych ma trzy główne cele. Po pierwsze zapobieganie produkowaniu odpadów opakowaniowych: zmniejszenie ich ilości, ograniczenie zbędnych opakowań oraz promowanie rozwiązań w zakresie opakowań wielokrotnego użytku i wielokrotnego napełniania. Po drugie podwyższenie jakości recyklingu („zamknięty obieg”): dzięki czemu do 2030 r. wszystkie opakowania znajdujące się na rynku UE będą nadawać się do recyklingu w opłacalny ekonomicznie sposób. I na koniec zmniejszenie zapotrzebowania na pierwotne zasoby naturalne i stworzenie dobrze funkcjonującego rynku surowców wtórnych poprzez zwiększenie wykorzystania tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu w opakowaniach, nakładając obowiązkowe cele.

• Głównym celem jest ograniczenie do 2040 r. odpadów opakowaniowych o 15 proc. na mieszkańca w każdym państwie członkowskim, w porównaniu z 2018 r. Doprowadziłoby to do całkowitego zmniejszenia ilości odpadów w UE o prawie 37 proc. w porównaniu ze scenariuszem bez zmiany przepisów. Będzie się to odbywać zarówno poprzez ponowne użycie, jak i recykling.

• Aby wspierać ponowne użycie lub ponowne napełnianie opakowań, co gwałtownie zmniejszyło się w ciągu ostatnich 20 lat, przedsiębiorstwa będą musiały oferować konsumentom pewien odsetek swoich produktów w opakowaniach wielokrotnego użytku lub wielokrotnego napełniania, na przykład w przypadku napojów i posiłków na wynos lub w handlu elektronicznym. Nastąpi również pewna standaryzacja formatów opakowań i zrozumiałe oznakowanie opakowań wielokrotnego użytku.
• Aby zdecydowanie rozwiązać problem zbędnych opakowań, niektóre formy opakowań będą zakazane, na przykład opakowania jednorazowego użytku stosowane do podawania żywności i napojów spożywanych w restauracjach i kawiarniach, opakowania jednorazowego użytku do pakowania owoców i warzyw, miniaturowe butelki szamponu i inne miniaturowe opakowania w hotelach.  

• Wiele środków ma na celu umożliwienie pełnego recyklingu opakowań do 2030 r. Obejmuje to ustalenie kryteriów projektowania opakowań; stworzenie obowiązkowych systemów zwrotu kaucji dla butelek plastikowych i puszek aluminiowych; oraz wyjaśnienie, które bardzo ograniczone rodzaje opakowań muszą być kompostowalne, aby konsumenci mogli je wyrzucać do bioodpadów.
• Wprowadzone zostaną również obowiązkowe wskaźniki zawartości materiałów z recyklingu, które producenci muszą włączyć do nowych opakowań z tworzyw sztucznych. Pomoże to przekształcić tworzywa sztuczne pochodzące z recyklingu w cenny surowiec – o czym świadczy już przykład butelek PET w kontekście dyrektywy w sprawie produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych.

Wniosek wyjaśni wszelkie wątpliwości dotyczące tego, do jakiego pojemnika do recyklingu należy wrzucić dane opakowanie. Na każdym opakowaniu będzie znajdować się etykieta wskazująca, z czego wykonane jest opakowanie i do jakiego strumienia odpadów należy je wyrzucić. Pojemniki do zbierania odpadów będą opatrzone takimi samymi etykietami. Takie same symbole będą używane w całej UE.

Do 2030 r. proponowane środki mogą doprowadzić do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych pochodzących z opakowań do 43 mln ton w porównaniu z 66 mln ton, jeżeli przepisy te nie zostałyby zmienione – ograniczenie to sięga mniej więcej rocznych emisji Chorwacji. Zużycie wody mogłoby się zmniejszyć o 1,1 mln m³. Koszty szkód w środowisku dla gospodarki i społeczeństwa zostałyby zmniejszone o 6,4 mld euro w stosunku do poziomu bazowego na 2030 r.

Przemysł opakowań jednorazowego użytku będzie musiał zainwestować w transformację, ale ogólny wpływ na gospodarkę i tworzenie miejsc pracy w UE będzie pozytywny. Oczekuje się, że samo zwiększenie ponownego użycia doprowadzi do powstania ponad 600 000 miejsc pracy w sektorze recyklingu do 2030 r., z czego wiele w lokalnych małych i średnich przedsiębiorstwach. Oczekujemy wielu innowacji w zakresie opakowań, co sprawi, że ograniczenie stosowania opakowań oraz ich ponowne użycie i recykling będą wygodne. Oczekuje się również, że wprowadzenie tych środków przyniesie oszczędności finansowe: każdy Europejczyk mógłby zaoszczędzić prawie 100 EUR rocznie, jeżeli przedsiębiorstwa przesunęłyby oszczędności na konsumentów. 

Wyjaśnienie wątpliwości dotyczących biopochodnych, biodegradowalnych i kompostowalnych tworzyw sztucznych

Stale rośnie wykorzystanie i produkcja biopochodnych, ulegających biodegradacji i kompostowalnych tworzyw sztucznych. Wiele warunków musi być spełnione, aby te tworzywa sztuczne miały pozytywny wpływ na środowisko, zamiast pogłębiać zanieczyszczenie tworzywami sztucznymi, zmianę klimatu i utratę różnorodności biologicznej.

Nowe ramy prawne Komisji wyjaśniają, w jaki sposób te tworzywa sztuczne mogą stanowić część zrównoważonej przyszłości.

Biomasa wykorzystywana do produkcji tworzyw sztucznych pochodzenia biologicznego musi być pozyskiwana w sposób zrównoważony, bez szkody dla środowiska i zgodnie z zasadą kaskadowego wykorzystywania biomasy: producenci powinni priorytetowo traktować wykorzystywanie odpadów organicznych i produktów ubocznych jako materiałów wsadowych. Ponadto, aby walczyć z pseudoekologicznym marketingiem i unikać wprowadzania konsumentów w błąd, producenci muszą unikać ogólnych stwierdzeń dotyczących produktów z tworzyw sztucznych, takich jak „bioplastiki” i „biopochodne”. Informując o zawartości biopochodnej, producenci powinni odnieść się do dokładnego i mierzalnego udziału biopochodnych tworzyw sztucznych w produkcie (na przykład: „produkt zawiera 50 proc. biopochodnych tworzyw sztucznych”).

Należy ostrożnie podchodzić do tworzyw biodegradowalnych. Mają one swoje miejsce w zrównoważonej przyszłości, ale należy je ukierunkować na konkretne zastosowania, w których udowodniono ich korzyści dla środowiska i wartość dla gospodarki o obiegu zamkniętym. Tworzywa biodegradowalne w żadnym wypadku nie powinny stanowić zezwolenia na zaśmiecanie. Ponadto muszą one być opatrzone etykietą wskazującą, ile czasu zajmie ich biodegradacja, w jakich okolicznościach i w jakim środowisku. Produkty, które najprawdopodobniej trafią do śmieci, w tym produkty objęte dyrektywą w sprawie produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, nie mogą być uznawane za biodegradowalne ani etykietowane jako takie.

Tworzywa sztuczne nadające się do kompostowania przemysłowego powinny być stosowane wyłącznie wtedy, gdy przynoszą korzyści dla środowiska, nie wpływają negatywnie na jakość kompostu oraz gdy istnieje odpowiedni system zbierania i przetwarzania bioodpadów. Opakowania nadające się do kompostowania przemysłowego będą dozwolone jedynie w przypadku torebek do herbaty, kapsułek i saszetek z kawą, naklejek na owoce i warzywa oraz bardzo lekkich toreb plastikowych. Na tych produktach zawsze musi być informacja, że są one certyfikowane do kompostowania przemysłowego zgodnie z normami UE.

Dalsze kroki

Wniosek w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych zostanie teraz rozpatrzony przez Parlament Europejski i Radę w ramach zwykłej procedury ustawodawczej.

Ramy polityczne dotyczące biopochodnych, biodegradowalnych i kompostowalnych tworzyw sztucznych będą stanowić wytyczne dla przyszłych prac UE w tej dziedzinie, np. wymogów dotyczących ekoprojektu dla zrównoważonych produktów, programów finansowania i dyskusji międzynarodowych. Komisja zachęca obywateli, organy publiczne i przedsiębiorstwa do stosowania tych ram przy podejmowaniu decyzji dotyczących polityki, inwestycji lub zakupów.

Kontekst

Towary muszą być pakowane w celu ich ochrony i bezpiecznego transportu, ale opakowania i odpady opakowaniowe mają znaczący wpływ na środowisko i wykorzystanie surowców pierwotnych. Ilość odpadów opakowaniowych rośnie, często w szybszym tempie niż PKB. W ciągu ostatnich 10 lat ilość odpadów opakowaniowych wzrosła w UE o ponad 20 proc. i przewiduje się, że do 2030 r. wzrośnie o kolejne 19 proc., jeżeli nie zostaną podjęte żadne działania.

Biopochodne, biodegradowalne i nadające się do kompostowania tworzywa sztuczne pojawiają się w naszym codziennym życiu jako alternatywa dla konwencjonalnych tworzyw sztucznych. Obywatele mogą je znaleźć na przykład w opakowaniach, towarach konsumpcyjnych i tekstyliach, a także w innych sektorach. Ponieważ są nazywane „bio”, konsumenci odnoszą wrażenie, że siłą rzeczy są one korzystne dla środowiska. Jest to jednak tylko do pewnego stopnia prawda.

Dzisiejszy pakiet dotyczący tych kwestii jest następstwem pierwszego pakietu środków dotyczących gospodarki o obiegu zamkniętym przyjętego w marcu 2022 r. Uwzględniono w nim nowe rozporządzenie w sprawie ekoprojektu dla zrównoważonych produktów, strategię UE na rzecz zrównoważonych wyrobów włókienniczych w obiegu zamkniętym oraz zaproponowano nowe środki mające na celu wzmocnienie pozycji konsumentów i umożliwienie im odgrywania pełniejszej roli w transformacji ekologicznej.