Komisja z zadowoleniem przyjmuje wstępne porozumienie osiągnięte z Parlamentem Europejskim i Radą na rzecz reformy i wzmocnienia unijnej dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej.

Porozumienie to stanowi kolejny krok w kierunku ukończenia prac nad pakietem „Gotowi na 55” w celu realizacji Europejskiego Zielonego Ładu i planu REPowerEU. Po raz kolejny pokazuje ono determinację UE, by do 2050 r. osiągnąć neutralność klimatyczną.

Osiągnięcie wyższych celów za pomocą lepszych instrumentów 

Po raz pierwszy zasada „efektywność energetyczna przede wszystkim” uzyskuje moc prawną dzięki wyraźnemu zobowiązaniu państw UE do uwzględniania efektywności energetycznej przy podejmowaniu decyzji dotyczących polityki, planowania i poważnych inwestycji w sektorze energetycznym i poza nim.

We wspomnianym porozumieniu ustanowiono unijny cel w zakresie efektywności energetycznej na poziomie 11,7 proc. na 2030 r., co wykracza poza pierwotny wniosek Komisji w sprawie pakietu „Gotowi na 55”. Zobowiązano również państwa członkowskie UE, aby wspólnie zapewniły dodatkowe ograniczenie zużycia energii końcowej i pierwotnej w porównaniu z prognozami dotyczącymi zużycia energii sporządzonymi w 2020 r.

W ramach wstępnego porozumienia roczny obowiązek oszczędności energii niemal się podwoił, aby zapewnić stałe postępy. W latach 2024–2030 państwa UE będą musiały co roku osiągać nowe oszczędności wynoszące średnio 1,49 proc. zużycia energii końcowej w porównaniu z obecnym poziomem 0,8 proc. Do końca 2030 r. oszczędności te będą musiały stopniowo osiągnąć poziom 1,9 proc. Jest to ważny instrument stymulowania oszczędności energii w sektorach zastosowań końcowych, takich jak budynki, przemysł i transport.

Zmienione przepisy nakładają również na sektor publiczny większą odpowiedzialność za zwiększenie efektywności energetycznej. Instytucje publiczne będą musiały systematycznie uwzględniać wymogi w zakresie efektywności energetycznej przy udzielaniu zamówień publicznych na produkty, usługi, budynki i roboty budowlane. W sektorze publicznym wprowadza się nowy roczny cel ograniczenia zużycia energii o 1,9 proc. Obowiązek państw UE dotyczący corocznej renowacji co najmniej 3 proc. całkowitej powierzchni budynków będących własnością administracji publicznej obejmuje obecnie również szczebel regionalny i lokalny.

Zgodnie ze zmienioną dyrektywą będzie się zachęcać przedsiębiorstwa, aby stały się bardziej energooszczędne. Po pierwsze, systemy zarządzania energią staną się domyślnym obowiązkiem dużych odbiorców energii. Wszystkie przedsiębiorstwa, w tym MŚP, których roczne zużycie energii przekracza 85 TJ, będą musiały wdrożyć system zarządzania energią. W przeciwnym razie będą podlegać audytowi energetycznemu (jeżeli ich roczne zużycie przekracza 10 TJ). Po raz pierwszy wprowadzono również system sprawozdawczości dotyczący charakterystyki energetycznej dużych ośrodków przetwarzania danych.

Według uzgodnionych przepisów państwa UE będą także musiały promować lokalne plany ogrzewania i chłodzenia w dużych gminach o liczbie ludności powyżej 45 000. Ponadto wraz ze zmienioną definicją efektywnego systemu ciepłowniczego i chłodniczego minimalne wymogi będą stopniowo zmieniane, tak aby zapewnić pełną dekarbonizację systemów ciepłowniczych i chłodniczych do 2050 r. Wsparcie dla nowych wysokosprawnych jednostek kogeneracji wykorzystujących gaz ziemny i podłączonych do systemów ciepłowniczych w efektywnych systemach ciepłowniczych i chłodniczych będzie możliwe jedynie do 2030 r., natomiast wszelkie inne zastosowania paliw kopalnych będą zakazane w odniesieniu do nowych mocy wytwarzania ciepła w takich systemach.

Porozumienie, o którym mowa, dodatkowo wzmacnia przepisy dotyczące finansowania efektywności energetycznej, aby ułatwić mobilizację inwestycji. Zgodnie z nowymi przepisami państwa UE będą zobowiązane do propagowania innowacyjnego systemu finansowania i tzw. zielonych produktów pożyczkowych na rzecz efektywności energetycznej poprzez zapewnienie ich szerokiej i niedyskryminacyjnej oferty ze strony instytucji finansowych. Państwa UE będą musiały składać sprawozdania na temat wielkości inwestycji w efektywność energetyczną.

Ograniczenie ubóstwa energetycznego i wzmocnienie pozycji konsumentów

Porozumienie zawiera pierwszą w historii unijną definicję ubóstwa energetycznego. Państwa członkowskie będą teraz musiały wdrożyć środki poprawy efektywności energetycznej, przede wszystkim wśród osób dotkniętych ubóstwem energetycznym, odbiorców wrażliwych, gospodarstw domowych o niskich dochodach oraz, w stosownych przypadkach, osób zajmujących mieszkania socjalne. W zmienionych przepisach położono większy nacisk na ograniczenie ubóstwa energetycznego i wzmocnienie pozycji konsumentów, w tym na utworzenie punktów kompleksowej obsługi w zakresie pomocy technicznej i finansowej oraz pozasądowych mechanizmów rozstrzygania sporów.

Dalsze kroki

Dzisiejsze wstępne porozumienie wymaga teraz formalnego przyjęcia przez Parlament Europejski i Radę. Po zakończeniu tej procedury nowe przepisy zostaną opublikowane w Dzienniku Urzędowym UE i wejdą w życie.

Kontekst

Europejski Zielony Ład to długofalowa strategia UE na rzecz wzrostu, której celem jest neutralność klimatyczna Europy do 2050 r. Zmiana dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej stanowi jeden z wniosków w ramach pakietu „Gotowi na 55”. Komisja przedstawiła je w lipcu 2021 r., aby dostosować politykę UE w dziedzinie klimatu, energii, użytkowania gruntów, transportu i opodatkowania w sposób, który pozwoli obniżyć emisje netto gazów cieplarnianych o co najmniej 55 proc. do 2030 r. w porównaniu z poziomami z 1990 r. Od tego ograniczenia emisji w następnym dziesięcioleciu zależy to, czy Europa do 2050 r. stanie się pierwszym na świecie kontynentem neutralnym dla klimatu i czy Europejski Zielony Ład zostanie zrealizowany.

Efektywność energetyczna jest również kluczowym filarem planu REPowerEU, który jest strategią UE mającą na celu jak najszybsze wyeliminowanie importu rosyjskich paliw kopalnych. W maju 2022 r. Komisja zaproponowała – jako część planu REPowerEU – wzmocnienie długoterminowych środków w zakresie efektywności energetycznej, w tym zwiększenie wiążącego celu w zakresie efektywności energetycznej, który określono w pakiecie „Gotowi na 55” stanowiącym część Europejskiego Zielonego Ładu.