Komisja przyjęła kryteria przewodnie i zasady dotyczące tego, co stanowiłoby „niezbędne zastosowania” najbardziej szkodliwych chemikaliów.

Przyjęty komunikat zapewnia przemysłowi i inwestorom przewidywalność w zakresie wytwarzania produktów niezbędnych do transformacji ekologicznej i cyfrowej, zdrowia i obrony w UE. Jest to konkretny rezultat strategii w zakresie chemikaliów na rzecz zrównoważoności, której celem jest poprawa ochrony zdrowia ludzkiego i środowiska przed najbardziej szkodliwymi substancjami chemicznymi oraz dążenie do nietoksycznego środowiska.

Komunikat w sprawie podstawowych zastosowań

Pojęcie „zasadniczych zastosowań” pomaga ocenić, kiedy z społecznego punktu widzenia uzasadnione jest stosowanie najbardziej szkodliwych substancji. W przypadkach, w których zastosowanie jest niezbędne dla zdrowia i/lub bezpieczeństwa lub ma kluczowe znaczenie dla funkcjonowania społeczeństwa, oraz jeżeli nie ma akceptowalnych alternatyw, substancja ta może być nadal stosowana w tym celu przez pewien okres. Szczegółowe przepisy powinny zostać określone w konkretnych przepisach UE, w których stosuje się koncepcję zasadniczego zastosowania.

Ogólnym celem tej koncepcji jest osiągnięcie większej efektywności regulacyjnej i przewidywalności dla organów, inwestorów i przemysłu w celu szybszego wycofywania najbardziej szkodliwych substancji w zastosowaniach innych niż nieodzowne, przy jednoczesnym zapewnieniu więcej czasu na stopniowe wycofywanie zastosowań niezbędnych dla społeczeństwa. Pomoże również przemysłowi w kierowaniu inwestycjami w innowacyjne i zrównoważone chemikalia oraz w ustalaniu priorytetów w tym zakresie.

W przypadku zastosowań uznanych za niezbędne dla społeczeństwa koncepcja ta może dać przedsiębiorstwom pewność, że substancje wykorzystywane w krytycznych zastosowaniach – zwłaszcza w transformacji ekologicznej i cyfrowej, ale także w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony – mogą być nadal stosowane do czasu udostępnienia rozwiązań alternatywnych.

Koncepcja ta może również zapewnić zachęty w ramach systemów dobrowolnych, takich jak zrównoważone finansowanie oraz badania naukowe i innowacje, promując i ułatwiając przejście na bezpieczniejsze i bardziej zrównoważone produkty i metody.

Przejście na bezpieczne i zrównoważone chemikalia: sprawozdanie EEA

Aby wesprzeć przejście na bezpieczne i zrównoważone chemikalia, Europejska Agencja Środowiska (EEA) i Europejska Agencja Chemikaliów (ECHA) opublikowały w dniu 17 kwietnia ramy wskaźników do oceny czynników zanieczyszczenia chemicznego i jego wpływu. W sprawozdaniu stwierdzono, że choć transformacja postępuje w niektórych obszarach, dopiero zaczyna się w innych. Analiza porównawcza wykazała, że nadal potrzebne są dalsze prace, aby ograniczyć wpływ szkodliwych substancji na zdrowie ludzkie i środowisko, oraz przedstawiono zalecenia dotyczące przyszłych działań.

Kontekst ogólny

Dzisiejszy komunikat jest ważnym rezultatem strategii w zakresie chemikaliów na rzecz zrównoważoności. W strategii określono działania mające na celu uczynienie chemikaliów bezpiecznymi i zrównoważonymi na etapie projektowania oraz zapewnienie, aby chemikalia nie szkodziły naszej planecie dla obecnych i przyszłych pokoleń, a także wspieranie innowacji w zakresie bezpiecznych i zrównoważonych chemikaliów. Obejmuje to zakaz stosowania najbardziej szkodliwych chemikaliów w produktach konsumpcyjnych, takich jak artykuły pielęgnacyjne dla dzieci, materiały przeznaczone do kontaktu z żywnością i tekstylia, chyba że zastosowania te okażą się niezbędne dla społeczeństwa, oraz zapewnienie bardziej bezpiecznego i zrównoważonego stosowania wszystkich chemikaliów.

Ustanowiono szereg działań w zakresie innowacji i inwestycji, aby wesprzeć zainteresowane gałęzie przemysłu w tej transformacji. Aby promować bezpieczne i zrównoważone chemikalia i czyste procesy produkcji, w okresie od marca 2021 r. do września 2022 r. w ramach programu „Horyzont Europa”, „Cyfrowa Europa”, ERASMUS+, funduszu innowacyjnego i programu LIFE zrealizowano 12,000 projektów. Ponad 1 mld EUR przeznaczono na 190 projektów w zakresie badań naukowych i innowacji.

W strategii zwraca się również uwagę państw członkowskich na możliwości inwestowania w zieloną i cyfrową transformację przemysłu UE, w tym w sektorze chemicznym, w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności. Podobnie w „ścieżce transformacji przemysłu chemicznego” (opublikowanej w 2023 r.) zaproponowano działania i warunki służące osiągnięciu zielonej i cyfrowej transformacji oraz poprawie odporności w przemyśle chemicznym.