Komisja Europejska podejmuje dalsze kroki w celu wsparcia państw członkowskich dotkniętych bezprecedensowymi klęskami żywiołowymi związanymi z klimatem.

Jak zapowiedziała przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen podczas wizyty w Polsce 19 września 2024 r., Komisja proponuje zmiany w trzech rozporządzeniach UE, aby zapewnić szybkie uruchomienie funduszy UE na wsparcie odbudowy po klęsce żywiołowej.

Zmiany dotyczą rozporządzeń regulujących Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) i Fundusz Spójności (FS) oraz Europejski Fundusz Społeczny Plus (EFS+) na okres programowania 2021–2027, a także rozporządzenia w sprawie Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) w ramach na lata 2014–2022.

Propozycje te są bezpośrednią odpowiedzią na powodzie dotykające kraje Europy Środkowej i Wschodniej oraz pożary lasów w Portugalii we wrześniu 2024 r. Wnioski rozpatrywane łącznie mogłyby umożliwić siedmiu zainteresowanym państwom członkowskim (Polsce, Rumunii, Austrii, Czechom, Węgrom, Portugalii i Słowacji) przeprogramowanie około 18 mld euro (około 17,7 mld euro w ramach funduszy polityki spójności i 588 mln euro w ramach EFRROW) na pomoc w kontekście klęsk żywiołowych związanych z klimatem. Dzięki tym środkom UE będzie mogła elastycznie wspierać wszystkie państwa członkowskie dotknięte niedawnymi i potencjalnymi przyszłymi klęskami żywiołowymi związanymi z klimatem.

Przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen powiedziała: „Gdy dochodzi do katastrof klimatycznych, Europa jest silniejsza, gdy trzyma się razem. Widziałem z pierwszej ręki skutki powodzi w państwach członkowskich UE we wrześniu i obiecałem wprowadzić nowe mechanizmy elastyczności, aby wspierać państwa członkowskie w odbudowie, naprawie i rekonstrukcji. Dzisiejsze wnioski pokazują, że wywiązujemy się z tych obietnic: Zasilając płynność wyższymi płatnościami zaliczkowymi i współfinansowaniem funduszy UE, przynosimy realne korzyści mieszkańcom i regionom dotkliwie dotkniętym tymi klęskami żywiołowymi. Dajemy państwom członkowskim narzędzia, aby stały się bardziej odporne i lepiej przygotowane na przyszłe kryzysy.

Zastrzyk płynności poprzez zwiększenie płatności zaliczkowych i współfinansowania w ramach polityki spójności

Fundusze polityki spójności już teraz wspierają państwa członkowskie w zapobieganiu klęskom żywiołowym związanym z klimatem i w odbudowie po nich. Dzisiejsze wnioski zapewniają jednak państwom członkowskim dodatkową elastyczność w wykorzystywaniu części funduszy na naprawę uszkodzonej infrastruktury i sprzętu, zapewnianie żywności i podstawowej pomocy materialnej oraz wsparcia socjalnego i opieki zdrowotnej, a także tymczasowe wspieranie finansowania mechanizmów zmniejszonego wymiaru czasu pracy.

Ponadto wprowadzone zostaną dwa nowe środki w ramach EFRR i EFS+. Po pierwsze, dodatkowe płatności zaliczkowe w wysokości 30 % zapewnią natychmiastowy zastrzyk płynności w celu złagodzenia presji budżetowej na dotknięte państwa członkowskie. Po drugie, UE będzie w stanie sfinansować do 100 % wspieranych działań, bez konieczności współfinansowania krajowego w celu rozpoczęcia prac związanych z odbudową.

Do osiągnięcia tych celów można wykorzystać maksymalnie 10 % istniejących funduszy polityki spójności przeznaczonych dla państw członkowskich na okres programowania 2021–2027, co umożliwia przesunięcia między funduszami polityki spójności.

Większe możliwości finansowania rozwoju obszarów wiejskich dla rolników, posiadaczy lasów i przedsiębiorstw

Ponadto dzięki zaproponowanym dziś zmianom w unijnych funduszach rozwoju obszarów wiejskich (ramy prawne EFRROW na lata 2014–2022) państwa członkowskie będą miały większą elastyczność w zakresie wspierania rolników, posiadaczy lasów i przedsiębiorstw dotkniętych klęskami żywiołowymi.

Wsparcie finansowe oferowane przez EFRROW będzie w 100 % pokrywane z funduszy UE. Poprawka umożliwi państwom członkowskim bezpośrednie i szybkie udzielanie pomocy w sytuacjach nadzwyczajnych rolnikom, posiadaczom lasów oraz małym i średnim przedsiębiorstwom (MŚP) w formie płatności ryczałtowych. Ponadto państwa członkowskie skorzystają z większej elastyczności w zakresie wprowadzania i wzmacniania środków służących przywróceniu potencjału produkcyjnego dotkniętych gospodarstw i lasów.

Kolejne kroki

Wniosek zostanie teraz poddany zwykłej procedurze ustawodawczej w Parlamencie Europejskim i Radzie Unii Europejskiej.

Po przyjęciu i zgodnie z zasadą zarządzania dzielonego zainteresowane państwa członkowskie będą musiały zdecydować, w jaki sposób najlepiej wykorzystać tę elastyczność, ile środków finansowych należy ponownie uruchomić, aby poradzić sobie z niedawnymi klęskami żywiołowymi, przy jednoczesnym uwzględnieniu ich szczególnych potrzeb. Następnie państwa członkowskie będą zobowiązane do przedłożenia Komisji Europejskiej zmian w programie w celu ich przeglądu i przyjęcia.