Dyrektywa w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym stanowi przełom dla rodziców i opiekunów.

Aby zagwarantować prawo do równowagi między życiem zawodowym a prywatnym we wszystkich państwach członkowskich, Komisja Europejska podjęła dziś decyzję o kontynuowaniu postępowań w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko Belgii, Czechom, Irlandii, Grecji, Hiszpanii, Francji, Chorwacji, Cyprowi, Luksemburgowi, Austrii i Słowenii, przesyłając im uzasadnione opinie w związku z niedopełnieniem obowiązku zgłoszenia krajowych środków w pełni transponujących przepisy UE ustanawiające prawa rodziców i opiekunów w zakresie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym.

Nowe prawa rodziców i opiekunów w UE

Dyrektywa w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym stanowi przełom dla rodziców i opiekunów. Ułatwia ona godzenie życia rodzinnego i zawodowego poprzez ustanowienie minimalnych standardów w zakresie uprawnień do urlopów, takich jak urlop ojcowski, rodzicielski i opiekuńczy. Przewidziano w nim również prawo do ubiegania się o elastyczną organizację pracy dla rodziców i opiekunów. Te nowe przepisy pomagają ludziom rozwijać karierę zawodową i prowadzić życie rodzinne, a jednocześnie poprawiają ich ogólny dobrostan. Jego celem jest poprawa równowagi między życiem zawodowym a prywatnym dla wszystkich oraz ułatwienie rodzicom i opiekunom zarządzania ich obowiązkami.

Dyrektywa przewiduje następujące prawa:

• urlop ojcowski: ojcowie mają prawo do co najmniej dziesięciu dni roboczych urlopu ojcowskiego w okresie narodzin dziecka. Urlop ojcowski powinien być płatny co najmniej na poziomie świadczenia chorobowego;
• urlop rodzicielski: każdy rodzic ma prawo do co najmniej czterech miesięcy urlopu rodzicielskiego, z czego dwa miesiące są płatne i nie podlegają przeniesieniu. Rodzice mogą wystąpić z wnioskiem o skorzystanie z urlopu w elastycznej formie, w pełnym, niepełnym wymiarze czasu pracy lub w segmentach;
• urlop opiekuńczy: wszyscy pracownicy świadczący osobistą opiekę lub wsparcie krewnemu lub osobie mieszkającej w tym samym gospodarstwie domowym mają prawo do co najmniej pięciu dni roboczych urlopu opiekuńczego rocznie;
• elastyczna organizacja pracy: wszyscy pracujący rodzice dzieci w wieku do ośmiu lat oraz wszyscy opiekunowie mają prawo zwrócić się o skrócenie czasu pracy, elastyczny czas pracy i elastyczność w miejscu pracy.

Komisja wzywa państwa członkowskie do przestrzegania tych zasad

Po przyjęciu dyrektywy w 2019 r. państwa członkowskie miały czas do 2 sierpnia 2022 r. na jej wdrożenie do prawa krajowego. 21 września 2022 r. Komisja skierowała do 19 państw członkowskich wezwanie do usunięcia uchybienia w związku z brakiem powiadomienia o krajowych środkach podjętych w celu transpozycji dyrektywy do ich prawa krajowego. Po przeanalizowaniu odpowiedzi Komisja stwierdziła, że dyrektywa nadal nie została w pełni transponowana w 11 państwach członkowskich, w związku z czym postanowiła podjąć dalsze kroki w ramach postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, wysyłając uzasadnione opinie do Belgii, Czech, Irlandii, Grecji, Hiszpanii, Francji, Chorwacji, Cypru, Luksemburga, Austrii i Słowenii. Te państwa członkowskie mają teraz dwa miesiące na podjęcie niezbędnych środków w celu zastosowania się do uzasadnionej opinii. W przeciwnym razie Komisja może podjąć decyzję o skierowaniu przeciwko tym państwom sprawy do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Kontekst

UE opracowała szereg aktów ustawodawczych ustanawiających minimalne prawa dotyczące łączenia pracy z obowiązkami rodzinnymi.

Dyrektywa w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym jest jednym z elementów Planu działania na rzecz Europejskiego filaru praw socjalnych mającego na celu dalsze wdrażanie zasad w nim zawartych. Wniosek przyjęto 13 czerwca 2019 r., a państwa członkowskie miały trzy lata do 2 sierpnia 2022 r. na wdrożenie go do prawa krajowego. Nowe przepisy uzupełniają prawa wynikające z dyrektywy 92/85 w sprawie pracownic w ciąży, zgodnie z którymi kobiety mają prawo do co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego, przy czym co najmniej dwa są obowiązkowe. Urlop macierzyński jest kompensowany co najmniej na poziomie krajowego wynagrodzenia chorobowego.

Dyrektywa idzie w parze z europejską strategią w dziedzinie opieki, której celem jest zapewnienie przystępnych cenowo i dostępnych usług opiekuńczych wysokiej jakości w całej Unii Europejskiej oraz poprawa sytuacji zarówno osób korzystających z opieki, jak i opiekunów – zawodowych lub nieformalnych.