Komisja przedstawia pakiet dotyczący mobilności umiejętności i talentów – serię nowych inicjatyw mających zwiększyć atrakcyjność Unii Europejskiej dla utalentowanych pracowników spoza Unii oraz ułatwić mobilność wewnątrz niej.

Inicjatywy te to m.in. nowa unijna pula talentów mająca łączyć pracodawców z UE z poszukującymi pracy osobami z państw trzecich. Przewidziano również środki na rzecz uznawania kwalifikacji i wspierania mobilności osób uczących się.  Są to główne rezultaty Europejskiego Roku Umiejętności.

Niedobory wykwalifikowanych pracowników utrzymują się w całej UE – w wielu branżach i na różnych poziomach umiejętności.  Unia stara się już zmniejszyć niedobory, poszukując rozwiązań na swoim terytorium – nieustannie prowadzi bowiem działania na rzecz podnoszenia i zmiany kwalifikacji oraz pełnego wykorzystywania unijnej siły roboczej, z korzyścią dla jednolitego rynku. Aby jednak zaradzić niedoborom w państwach członkowskich, UE będzie musiała również przyciągać wykwalifikowanych i utalentowanych pracowników z całego świata. Powodzenie takiego podejścia zależy od tego, czy Unia będzie w stanie zachęcać utalentowane osoby do przyjazdu i zatrzymywać te z nich, które są nam potrzebne. Obopólnie korzystny może również być rozwój współpracy z partnerskimi państwami trzecimi w zakresie migracji zarobkowej, który umożliwi przekazywanie kwalifikacji i wsparcia finansowego gospodarce kraju pochodzenia pracowników.

W światowym wyścigu o talenty wspierać państwa członkowskie będą następujące inicjatywy:

Unijna pula talentów ułatwiająca rekrutację pracowników spoza UE

Komisja proponuje utworzenie unijnej puli talentów, aby ułatwić rekrutację z krajów spoza UE osób, które poszukują pracy w unijnych zawodach deficytowych. Jest to środek nowatorski i pierwsza tego typu platforma unijna. Ma ułatwić i przyspieszyć międzynarodową rekrutację, aby pracodawcy mogli czerpać z większej puli umiejętności i talentów. Udział państw członkowskich w puli będzie dobrowolny. Ich rolą będzie natomiast wspieranie zarządzania platformą. Na platformie będzie można również uzyskać informacje o procedurach rekrutacyjnych i imigracyjnych w państwach członkowskich. Będzie ona także zawierała rygorystyczne zabezpieczenia służące sprawiedliwej rekrutacji i warunkom pracy.

Unijna pula talentów będzie też wspierać tworzenie partnerstw w zakresie talentów. Chodzi o dostosowane do potrzeb partnerstwa z krajami spoza UE, umożliwiające mobilność w celu podjęcia pracy lub szkolenia. Osoby poszukujące pracy, które rozwinęły swoje umiejętności w ramach takiego partnerstwa, otrzymają „paszport partnerstwa w zakresie talentów”, poświadczający ich kwalifikacje i widoczny dla pracodawców uczestniczących w partnerstwie. Można oczekiwać, że możliwości legalnej migracji będą zniechęcać do migracji nielegalnej. Musi im towarzyszyć pogłębiona współpraca dotycząca readmisji.  

Łatwiejsze i szybsze uznawanie kwalifikacji uzyskanych w państwach trzecich

Łatwiejsze uznawanie kwalifikacji oraz poświadczanie umiejętności zdobytych w państwach nienależących do UE będzie cenną pomocą zarówno dla pracodawców – w poszukiwaniu wykwalifikowanych pracowników – jak i dla obywateli państw trzecich w ich staraniach o dostęp do unijnego rynku pracy i o integrację w społeczeństwach, do których trafiają.

Komisja zaleca wprowadzenie zestawu środków mających uprościć i przyspieszyć uznawanie umiejętności i kwalifikacji obywateli państw trzecich. Środki te miałyby zmodernizować obecny unijny system uznawania i upodobnić go do systemu stosowanego wobec obywateli Unii przenoszących się do innego państwa członkowskiego.

Chodzi o to, aby krajowe organy odpowiedzialne za uznawanie umiejętności i kwalifikacji miały większą zdolność do upraszczania i przyspieszania procedur dzięki większej porównywalności kwalifikacji uzyskanych w państwach trzecich oraz procedur oceny umiejętności osób poszukujących pracy. Pozwoli to szybciej i rzetelniej podejmować decyzje o uznaniu kwalifikacji, aby można było wypełnić wakaty w unijnych zawodach deficytowych, szczególnie w priorytetowych zawodach regulowanych.

Mobilność edukacyjna dla wszystkich

Proponowane zalecenie Rady pt. „Europa w ruchu – mobilność edukacyjna dla wszystkich” ma na celu zwiększenie mobilności we wszystkich obszarach kształcenia i szkolenia. Zachęca ono państwa członkowskie do włączenia mobilności edukacyjnej w UE do wszystkich ścieżek kształcenia i szkolenia: od edukacji szkolnej i kształcenia i szkolenia zawodowego, szczególnie praktyk zawodowych, po szkolnictwo wyższe, edukację dorosłych i wymiany młodzieży.

Komisja proponuje nowe ambitne cele na rok 2030: zwiększenie odsetka osób, które uczestniczyły w mobilności, do co najmniej 25 proc. absolwentów szkół wyższych, co najmniej 20 proc. w przypadku osób o mniejszych szansach oraz co najmniej 15 proc. w przypadku uczniów szkół zawodowych. Wniosek przewiduje również promowanie atrakcyjności UE jako miejsca do nauki dla utalentowanych osób z państw trzecich, zgodnie z geopolitycznym wymiarem europejskiego obszaru edukacji. Wniosek opiera się na konkretnych zaleceniach wystosowanych przez poświęcony tej kwestii europejski panel obywatelski. Wniosek zawiera też zobowiązanie Komisji do monitorowania i wspierania państw członkowskich w opracowywaniu krajowych planów działania na rzecz osiągnięcia powyższych celów.

Dalsze działania

Wniosek Komisji w sprawie unijnej puli talentów będzie teraz przedmiotem negocjacji między Parlamentem Europejskim a Radą. Komisja będzie pomagać państwom członkowskim we wdrażaniu zalecenia w sprawie uznawania kwalifikacji obywateli państw trzecich oraz zwróci się do państw unijnych o składanie sprawozdań na temat krajowych inicjatyw, reform, dobrych praktyk i danych statystycznych w tej dziedzinie. Zalecenie pt. „Europa w ruchu” zostanie przedłożone Radzie do rozpatrzenia i przyjęcia.

Podstawowe informacje

W wielu unijnych branżach i na różnych poziomach umiejętności utrzymują się niedobory siły roboczej. Stopa bezrobocia pozostaje na niskim poziomie (6,0 proc. we wrześniu 2023 r.), a wskaźnik wakatów wzrósł w zeszłym roku do 2,9 proc. Odsetek ten wzrósł ponad dwukrotnie od 2012 r. Problemy na rynku pracy pogłębią się w wyniku zmian demograficznych. Liczba ludności w wieku produkcyjnym zmaleje w UE z 265 mln w 2022 r. do 258 mln w roku 2030. Przy braku wspólnych działań aktualne tendencje mogą utrudnić transformację ekologiczną i cyfrową, zmniejszyć konkurencyjność UE i pogorszyć jakoś usług użyteczności publicznej w obszarach, które już mierzą się z niedoborem pracowników, takich jak ochrona zdrowia i opieka długoterminowa.

Rekrutacja międzynarodowa jest niezmiennie skomplikowana i kosztowna zarówno dla obywateli państw trzecich, jak i pracodawców. Brak zrozumienia i zaufania co do umiejętności i kwalifikacji uzyskanych w państwach trzecich stanowi znaczącą barierę dla mobilności utalentowanych i wykwalifikowanych pracowników. Sytuacja ta nie tylko zmniejsza atrakcyjność UE, lecz prowadzi również do „marnotrawstwa mózgów”, kiedy obywatele państw trzecich wykonują pracę poniżej swoich kwalifikacji.

Choć mobilność edukacyjna to cenne doświadczenie pozwalające ludziom w zdobywaniu wiedzy i umiejętności niezbędnych do rozwoju osobistego, edukacyjnego i zawodowego, a także do zaangażowania obywatelskiego i włączenia społecznego, odsetek Europejczyków podejmujących naukę za granicą jest nadal niski.

Pakiet na rzecz mobilności talentów zapowiedziała przewodnicząca Ursula von der Leyen w orędziu o stanie Unii z 2022 r. Naświetliła w nim wyzwania związane z uznawaniem kwalifikacji obywateli państw trzecich, często zniechęcające ludzi do legalnej migracji. Nowy pakiet środków opiera się na bieżących pracach nad pakietem dotyczącym umiejętności i talentów i nowym paktem o migracji i azylu. Jest częścią działań w ramach trwającego Europejskiego Roku Umiejętności, przy czym skupia się na strategicznym podejściu do przeciwdziałania niedoborom pracowników, zwłaszcza wykwalifikowanych.