W następstwie ogłoszenia przez przewodniczącą Ursulę von der Leyen w orędziu o stanie Unii Komisja Europejska przedstawiła Radzie wniosek dotyczący zawieszenia niektórych postanowień układu o stowarzyszeniu między UE a Izraelem dotyczących handlu („układ”), a także wnioski dotyczące sankcji wobec Hamasu, ministrów ekstremistów i brutalnych osadników.

Komisja zawiesza również swoje dwustronne wsparcie dla Izraela, z wyjątkiem wsparcia dla społeczeństwa obywatelskiego i Yad Vashem. Konkretnie ma to wpływ na przyszłe roczne przydziały w latach 2025–2027, a także na bieżące projekty współpracy instytucjonalnej z Izraelem i projekty finansowane w ramach regionalnego instrumentu współpracy UE–Izrael.

Wnioski są następstwem przeglądu zgodności Izraela z art. 2 umowy, w którym stwierdzono, że działania podjęte przez rząd Izraela stanowią naruszenie zasadniczych elementów związanych z poszanowaniem praw człowieka i zasad demokratycznych. Upoważnia to UE do jednostronnego zawieszenia umowy.

W szczególności naruszenie to odnosi się do szybko pogarszającej się sytuacji humanitarnej w Strefie Gazy po interwencji wojskowej Izraela, blokady pomocy humanitarnej, intensyfikacji operacji wojskowych oraz decyzji władz izraelskich o przyspieszeniu realizacji planu osiedlenia na tzw. obszarze E1 Zachodniego Brzegu, co jeszcze bardziej podważa rozwiązanie dwupaństwowe.

Przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen powiedziała: „Okropne wydarzenia, które codziennie mają miejsce w Strefie Gazy, muszą się skończyć. Konieczne jest natychmiastowe zawieszenie broni, nieograniczony dostęp do wszelkiej pomocy humanitarnej i uwolnienie wszystkich zakładników przetrzymywanych przez Hamas. Unia Europejska pozostaje największym darczyńcą pomocy humanitarnej i niezachwianym orędownikiem rozwiązania dwupaństwowego. Odzwierciedlając te pryncypialne zobowiązania i biorąc pod uwagę poważne niedawne wydarzenia na Zachodnim Brzegu, proponujemy zawieszenie koncesji handlowych z Izraelem, nałożenie sankcji na ekstremistycznych ministrów i brutalnych osadników oraz wstrzymanie dwustronnego wsparcia dla Izraela, bez wpływu na naszą pracę z izraelskim społeczeństwem obywatelskim lub Yad Vashem.

Zawieszenie dotyczy podstawowych postanowień umowy związanych z handlem i w praktyce oznacza, że przywóz z Izraela straci preferencyjny dostęp do rynku UE. Towary te będą zatem obciążone cłami na poziomie mającym zastosowanie do każdego innego państwa trzeciego, z którym UE nie zawarła umowy o wolnym handlu.

Kolejne kroki

Zawieszenie przepisów związanych z handlem

Komisja przedstawia wniosek dotyczący decyzji Rady w sprawie zawieszenia niektórych postanowień umowy dotyczących handlu, które wchodzą w zakres wspólnej polityki handlowej Unii.

Rada musi przyjąć decyzję większością kwalifikowaną.

Decyzja wejdzie w życie z dniem jej przyjęcia.

Po przyjęciu decyzji Rada Stowarzyszenia UE–Izrael zostanie powiadomiona o zawieszeniu. Zawieszenie stanie się skuteczne 30 dni po powiadomieniu Rady Stowarzyszenia.

Sankcje wobec Hamasu, ekstremistycznych ministrów izraelskiego rządu i brutalnych osadników

W szczególności pakiet składa się z 4 projektów aktów prawnych zawierających 9 wniosków dotyczących umieszczenia w wykazie przeciwko ministrom i osadnikom (w ramach globalnego systemu sankcji UE za naruszenia praw człowieka), a także wzmocnionego pakietu dotyczącego umieszczenia w wykazie 10 członków Biura Politycznego Hamasu w oparciu o nowe kryterium umieszczenia w wykazie w ramach systemu sankcji Hamasu.

Rada musi teraz zatwierdzić decyzję jednomyślnie.

Kontekst

W następstwie niedawnej decyzji Izraela o wprowadzeniu blokady dostępu pomocy humanitarnej do Strefy Gazy sytuacja humanitarna pogorszyła się do bezprecedensowego i niezrównoważonego poziomu, spowodowanego trwającymi bombardowaniami, operacjami wojskowymi, masowymi wysiedleniami i upadkiem podstawowych usług.

W dniu 23 czerwca 2025 r. Wysoki Przedstawiciel UE przedstawił Radzie do Spraw Zagranicznych przegląd, w którym stwierdził, że istnieją przesłanki wskazujące na to, że Izrael naruszyłby art. 2 układu eurośródziemnomorskiego, który ustanawia poszanowanie praw człowieka i zasad demokratycznych jako zasadniczy element tego układu.

Naruszenie art. 2 stanowi poważne istotne naruszenie tej umowy. Unia Europejska ma prawo zareagować na takie naruszenie w sposób proporcjonalny i w celu wsparcia zakończenia naruszeń. Ze względu na szczególnie pilny charakter sytuacji UE może podjąć działania bez uprzedniego odwołania się do Rady Stowarzyszenia ustanowionej na mocy układu.

W orędziu o stanie Unii w 2025 r. wygłoszonym 10 września 2025 r. przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen ogłosiła, że Komisja Europejska zaproponuje częściowe zawieszenie układu o stowarzyszeniu w kwestiach związanych z handlem.

Układ eurośródziemnomorski ustanawia stowarzyszenie między Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi, z jednej strony, a Państwem Izrael, z drugiej strony.

Art. 2 układu eurośródziemnomorskiego stanowi, że „stosunki między stronami, jak również wszystkie postanowienia samego układu, opierają się na poszanowaniu praw człowieka i zasad demokratycznych, które leżą u podstaw ich polityki wewnętrznej i międzynarodowej oraz stanowią zasadniczy element niniejszego układu”.