Komisja Europejska przedstawia pierwszą w historii strategię UE w sprawie zwalczania antysemityzmu i wspierania życia żydowskiego. Skala antysemityzmu w Europie i poza nią niepokojąco rośnie. W związku z tym w strategii przedstawiono szereg działań skupiających się wokół trzech filarów: zapobiegania wszelkim formom antysemityzmu, ochrony i wspierania życia żydowskiego oraz promowania badań, edukacji i pamięci o Holokauście. 

W strategii proponuje się działania zmierzające do zacieśnienia współpracy z firmami internetowymi w celu tępienia antysemityzmu w internecie, lepszej ochrony miejsc publicznych i miejsc kultu, powołania europejskiego centrum badań nad współczesnym antysemityzmem oraz utworzenia sieci miejsc, w których dokonała się zagłada Żydów Wsparciem tych działań będzie dążenie UE na arenie międzynarodowej do tego, aby być liderem globalnej walki z antysemityzmem.

Przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen oświadczyła: Zobowiązujemy się dziś do wspierania życia żydowskiego w Europie w całej jego różnorodności. Chcemy widzieć ponowny rozkwit żydowskiego życia w sercu naszych społeczności. Tak właśnie powinno być. Strategia, którą dziś przedstawiamy, to przełom w naszym sposobie reagowania na antysemityzm. Europa może rozwijać się pomyślnie tylko wówczas, gdy jej żydowskie społeczności będą mieć bezpieczne warunki do rozwoju.

Wiceprzewodniczący ds. promowania naszego europejskiego stylu życia Margaritis Schinas stwierdził: Antysemityzm jest nie do pogodzenia z wartościami Unii Europejskiej i naszym europejskim sposobem życia. Ta strategia – pierwsza tego rodzaju w historii – jest wyrazem naszego zobowiązania do jego zwalczania we wszelkich jego postaciach oraz do zapewnienia przyszłości żydowskiego życia w Europie i poza nią. Jesteśmy to winni ofiarom Zagłady, jesteśmy to winni ocalałym i jesteśmy to winni przyszłym pokoleniom.

Ku Unii Europejskiej wolnej od antysemityzmu

Działania ujęte w strategii służą następującym celom: (1) zapobieganiu wszelkim formom antysemityzmu i zwalczaniu ich, (2) ochronie i wspieraniu życia żydowskiego w UE oraz (3) edukacji, badaniom i pamięci o Zagładzie. Uzupełnieniem tych działań będą kroki podejmowane przez UE na arenie międzynarodowej w celu przeciwdziałania antysemityzmowi na całym świecie.

Oto niektóre z kluczowych działań przewidzianych w strategii:
- Zapobieganie wszelkim formom antysemityzmu i zwalczanie ich: Dziewięciu na dziesięciu Żydów jest zdania, że skala antysemityzmu w ich kraju wzrasta. Dla 85% z nich stanowi to poważny problem. W obliczu tego problemu Komisja uruchomi fundusze UE i będzie wspierać państwa członkowskie w opracowywaniu i wdrażaniu strategii krajowych. Komisja będzie wspierać utworzenie ogólnoeuropejskiej sieci organizacji żydowskich oraz zaufanych podmiotów sygnalizujących pojawianie się w internecie niezgodnych z prawem nienawistnych wypowiedzi w celu ich usuwania. Będzie również wspierać opracowywanie narracji zwróconych przeciwko antysemickim treściom w sieci. We współpracy z branżą internetową i firmami informatycznymi Komisja będzie przeciwdziałać nielegalnemu wystawianiu i sprzedaży w internecie symboli, pamiątek i literatury o charakterze nazistowskim.
- Ochrona i wspieranie życia żydowskiego w UE: 38% Żydów rozważa emigrację, nie czując się bezpiecznie w UE ze swoją tożsamością. Aby zapewnić Żydom poczucie bezpieczeństwa i możliwość pełnego uczestnictwa w życiu Europy, Komisja zapewni fundusze unijne na lepszą ochronę przestrzeni publicznych i miejsc kultu. Kolejne zaproszenie do składania wniosków zostanie opublikowane w 2022 r., a udostępniona zostanie kwota 24 mln euro. Państwa członkowskie zachęca się również do korzystania ze wsparcia Europolu w zakresie działań antyterrorystycznych w internecie i w przestrzeni realnej. Aby sprzyjać rozwojowi życia żydowskiego, Komisja podejmie działania służące ochronie żydowskiego dziedzictwa i upowszechnianiu wiedzy o życiu, kulturze i tradycjach Żydów.
- Edukacja, badania naukowe i pamięć o Holokauście: Obecnie co dwudziesty Europejczyk nigdy nie słyszał o Holokauście. Aby pamięć o nim była żywa, Komisja będzie wspierać tworzenie sieci miejsc – niejednokrotnie słabo znanych – w których Zagłada się dokonała, np. kryjówek lub miejsc egzekucji. Komisja wesprze również nową sieć młodzieżowych ambasadorów europejskich upowszechniających pamięć o Holokauście. Dzięki finansowaniu ze środków UE Komisja wesprze powołanie europejskiego centrum badań nad współczesnym antysemityzmem oraz życiem żydowskim we współpracy z państwami członkowskimi i społecznością naukową. W celu uwydatnienia dziedzictwa żydowskiego Komisja będzie zachęcać miasta ubiegające się o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury do uwzględniania historii zamieszkujących je mniejszości, w tym społeczności żydowskich.

UE będzie wszelkimi dostępnymi środkami – w tym poprzez współpracę z organizacjami międzynarodowymi – wzywać kraje partnerskie do zwalczania antysemityzmu w sąsiedztwie UE i na świecie. Zapewni również, aby fundusze zewnętrzne UE nie mogły być wykorzystywane na działania podżegające do nienawiści i przemocy, w tym skierowanej przeciwko Żydom. UE zacieśni współpracę z Izraelem w zwalczaniu antysemityzmu, a także będzie promować rewitalizację dziedzictwa żydowskiego na całym świecie.

Dalsze działania

Strategia będzie realizowana w latach 2021-2030. Komisja zwraca się do Parlamentu Europejskiego i Rady o wsparcie wdrażania strategii i opublikuje kompleksowe sprawozdania z jej realizacji w latach 2024 i 2029. Państwa członkowskie zobowiązały się już do zapobiegania wszelkim formom antysemityzmu i zwalczania ich poprzez nowe strategie krajowe bądź też działania w ramach dotychczasowych krajowych strategii lub planów przeciwdziałania rasizmowi, ksenofobii, radykalizacji postaw i brutalnemu ekstremizmowi. Strategie krajowe powinny zostać przyjęte do końca 2022 r., a do końca 2023 r. zostaną poddane ocenie przez Komisję.

Kontekst

Strategia jest wyrazem zobowiązania UE do wspierania życia społeczności żydowskich w Europie i poza nią. Świadczy ona o politycznym zaangażowaniu Komisji, aby Unia Europejska była wolna od antysemityzmu i wszelkiej dyskryminacji, a społeczeństwo UE było otwarte, równe i integrujące.

W następstwie seminarium w sprawie praw podstawowych poświęconego antysemityzmowi i nienawiści wobec muzułmanów, w 2015 r. Komisja po raz pierwszy powołała koordynatora ds. zwalczania antysemityzmu i wspierania życia żydowskiego. W czerwcu 2017 r. Parlament Europejski przyjął rezolucję w sprawie walki z antysemityzmem. W grudniu 2018 r. Rada przyjęła deklarację w sprawie zwalczania antysemityzmu. W grudniu 2019 r. przeciwdziałanie antysemityzmowi włączono do zakresu kompetencji wiceprzewodniczącego Komisji ds. promowania naszego europejskiego stylu życia, co stanowiło sygnał, że Komisja uznaje tę kwestię za przekrojowy priorytet swoich działań. W grudniu 2020 r. Rada przyjęła kolejną deklarację w sprawie uwzględniania walki z antysemityzmem we wszystkich obszarach polityki.

Wiele spośród obszarów polityki związanych ze zwalczaniem antysemityzmu należy w zasadniczej mierze do obowiązków krajowych. Niemniej jednak UE ma ważną rolę do odegrania: zapewnia wytyczne polityczne, koordynuje działania państw członkowskich, monitoruje realizację i postępy, udziela wsparcia z funduszy unijnych oraz promuje wymianę dobrych praktyk między państwami członkowskimi. W tym celu Komisja nada stały charakter działającej już doraźnie grupie roboczej ds. zwalczania antysemityzmu, skupiającej przedstawicieli państw członkowskich i społeczności żydowskich.