Po osiągnięciu historycznego porozumienia w sprawie paktu o migracji i azylu w ciągu najbliższych dwóch lat rozpoczęto prace nad przełożeniem szerokiego i złożonego zestawu aktów ustawodawczych na rzeczywistość operacyjną.

Będzie to wspólne przedsięwzięcie, przy czym Komisja będzie wspierać państwa członkowskie na każdym etapie. WE wspólnym planie wdrażania paktu o migracji i azylu, przyjętym dziś przez Komisję, określono kluczowe etapy, w których wszystkie państwa członkowskie muszą wdrożyć zdolności prawne i operacyjne niezbędne do pomyślnego rozpoczęcia stosowania nowych przepisów do połowy 2026 r. Ponadto agencje UE zapewnią państwom członkowskim zarówno operacyjne, jak i ukierunkowane wsparcie w trakcie tego procesu.

Wspólny plan wdrażania zawiera wzór krajowych planów wdrażania, które mają zostać przyjęte przez państwa członkowskie do końca bieżącego roku. Prace prawne, techniczne i operacyjne podzielono na 10 elementów składowych w celu ukierunkowania i ułatwienia praktycznych działań wdrożeniowych.

Wszystkie elementy składowe są zasadniczo współzależne i muszą być wdrażane równolegle.

10 elementów składowych:

1. Wspólny system informacji o migracji i azylu (Eurodac): będzie wspierać państwa członkowskie w szczególności w określaniu odpowiedzialności i monitorowaniu wtórnych przepływów. Nowy Eurodac to wielkoskalowy system informatyczny służący do przechowywania i przetwarzania danych osób ubiegających się o azyl. Terminowe opracowanie i uruchomienie zreformowanego systemu Eurodac jest kluczowym warunkiem wstępnym wdrożenia wszystkich pozostałych elementów paktu.
2. Nowy system zarządzania migracją na granicach zewnętrznych UE: zarządzanie nielegalnym napływem obywateli państw trzecich oraz ustanowienie szybkich, skutecznych i usprawnionych procedur azylowych i powrotowych, a także solidnych zabezpieczeń. Rozporządzenie w sprawie kontroli przesiewowej, rozporządzenie w sprawie procedury azylowej oraz rozporządzenie w sprawie granicznej procedury powrotów przewidują zharmonizowane podejście. Wszyscy migranci o nieuregulowanym statusie będą rejestrowani i poddawani kontroli ich tożsamości, zagrożenia dla bezpieczeństwa, podatności na zagrożenia i zdrowia. Na drugim etapie obowiązkowa procedura graniczna będzie miała zastosowanie do osób, które prawdopodobnie nie potrzebują ochrony międzynarodowej lub stanowią zagrożenie dla bezpieczeństwa.
3. Zapewnienie osobom ubiegającym się o ochronę międzynarodową odpowiedniego poziomu życia w zależności od ich potrzeb. Na przykład w przypadku osób ubiegających się o ochronę międzynarodową istnieje wcześniejszy dostęp do rynku pracy (6 miesięcy zamiast 9 miesięcy), opieka zdrowotna w zakresie zdrowia fizycznego i psychicznego oraz większa ochrona rodzin, dzieci i wnioskodawców wymagających szczególnego traktowania. Ponadto dyrektywa w sprawie warunków przyjmowania zawiera również nowe narzędzia zwiększające skuteczność systemu przyjmowania i pomagające zapobiegać wtórnemu przemieszczaniu się. Na przykład państwa członkowskie będą miały możliwość przydzielania osób ubiegających się o ochronę międzynarodową do zakwaterowania i obszarów geograficznych, uzależniając zapewnienie materialnych warunków przyjmowania od faktycznego pobytu w miejscu zakwaterowania, w którym osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową zostały przydzielone, lub na określonym obszarze. Ponadto państwa członkowskie będą musiały zaspokoić podstawowe potrzeby tylko wtedy, gdy osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową nie znajdują się w państwie członkowskim, w którym mają się znajdować.
4. Sprawiedliwe, skuteczne i spójne procedury azylowe: rozporządzenie w sprawie procedury azylowej i rozporządzenie w sprawie kwalifikowania usprawniają proces oceny i podejmowania decyzji w odniesieniu do poszczególnych wniosków o udzielenie azylu w całej Europie oraz wzmacniają zabezpieczenia, prawa i gwarancje dla osób ubiegających się o ochronę międzynarodową i osób korzystających z ochrony międzynarodowej.
5. Skuteczne i sprawiedliwe procedury zwrotu: unijna polityka migracyjna może być zrównoważona tylko wtedy, gdy osoby, które nie mają prawa do pobytu w UE, zostaną skutecznie odesłane.  Koordynator ds. powrotów odegra kluczową rolę, opierając się na już rozpoczętych pracach mających na celu poprawę wspólnego planowania lotów i misji identyfikacyjnych, w tym w celu optymalizacji wykorzystania wsparcia Fronteksu, wymiany praktyk i doświadczeń w zakresie wspólnego wydawania negatywnych decyzji azylowych i decyzji nakazujących powrót oraz współpracy w zakresie powrotów osób powracających stanowiących zagrożenie dla bezpieczeństwa.
6. Sprawiedliwy i skuteczny system: wprowadzenie nowych przepisów dotyczących odpowiedzialności: poprzez ustanowienie skutecznego i stabilnego podziału odpowiedzialności w całej Unii oraz ograniczenie zachęt do wtórnego przemieszczania się. Na przykład procedury te staną się skuteczniejsze wraz z powiadomieniami o „przyjęciu z powrotem”. Ponadto wprowadzone zostaną nowe przepisy mające na celu zapobieganie nadużywaniu systemu (takie jak obowiązek ubiegania się przez osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową w państwie członkowskim pierwszego wjazdu).
7. Urzeczywistnienie solidarności: po raz pierwszy UE dysponuje stałym, prawnie wiążącym, ale elastycznym mechanizmem solidarności, który ma zagwarantować, że żadne państwo członkowskie nie zostanie pozostawione samemu sobie, gdy znajduje się pod presją.
8. Gotowość, planowanie ewentualnościowe i reagowanie kryzysowe: pomoc w budowaniu większej odporności na ewolucję sytuacji migracyjnych, a także w zmniejszaniu ryzyka wystąpienia sytuacji kryzysowych.
9. Nowe zabezpieczenia dla osób ubiegających się o azyl i osób wymagających szczególnego traktowania: ściślejsze monitorowanie praw podstawowych poprzez zapewnienie skutecznych procedur przy jednoczesnej ochronie godności ludzkiej oraz rzeczywistego i skutecznego prawa do azylu, w tym dla osób znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji, takich jak dzieci.
10. Przesiedlenia, włączenie społeczne i integracja: zintensyfikowanie wysiłków w tych obszarach. Wysiłki państw członkowskich na rzecz integracji i włączenia społecznego migrantów pozostają niezbędne do skutecznej polityki migracyjnej i azylowej.

Pakt o migracji i azylu odzwierciedla kompleksowe podejście do zarządzania migracjami obejmujące całą trasę. W związku z tym Komisja stosuje wraz z państwami członkowskimi podejście dwutorowe, towarzyszące pracom legislacyjnym na szczeblu UE z działaniami operacyjnymi. Obejmuje to w szczególności prace nad zewnętrznym wymiarem migracji poprzez dążenie do kompleksowych partnerstw z krajami partnerskimi. Chociaż działania w tej dziedzinie nie są powiązane ze zobowiązaniami prawnymi, UE musi kontynuować i intensyfikować współpracę z krajami partnerskimi, zwłaszcza w trzech kluczowych obszarach: walka z przemytem migrantów, skuteczne powroty, readmisja i reintegracja, a także legalne drogi migracji.