Komisja Europejska opublikowała nowe wytyczne techniczne na lata 2021–2027 dotyczące zapewnienia odporności projektów infrastrukturalnych na zmianę klimatu. Wytyczne te ułatwią szersze uwzględnienie kwestii związanych z klimatem w kontekście przyszłych inwestycji i przygotowywania projektów infrastrukturalnych – od budynków i infrastruktury sieciowej po najróżniejsze zbudowane systemy i aktywa. Dzięki temu europejscy inwestorzy instytucjonalni i prywatni będą mogli podejmować świadome decyzje w sprawie projektów uznanych za zgodne z porozumieniem paryskim i celami UE w dziedzinie klimatu.

Przyjęte wytyczne pomogą tym samym Unii w realizacji celów Europejskiego Zielonego Ładu, wdrożeniu wymogów wynikających z Europejskiego prawa o klimacie i zwiększeniu udziału w UE wydatków na cele ekologiczne. Wytyczne te są one dostosowane do ścieżki zakładającej redukcję emisji gazów cieplarnianych o 55 proc. netto do 2030 r. i osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 r. Ich podstawę stanowią zasady „efektywność energetyczna przede wszystkim” oraz „nie czyń poważnych szkód”. Spełniają one również wymogi określone w przepisach dotyczących szeregu unijnych funduszy, takich jak program InvestEU, instrument „Łącząc Europę”, Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR), Fundusz Spójności i Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji (FST).

Zmiana klimatu już dziś wywiera wpływ na aktywa i obiekty infrastruktury o długim okresie eksploatacji, takie jak koleje, mosty czy elektrownie, i skutki te będą się nasilać w przyszłości. Szczególnej uwagi wymaga na przykład budowanie na obszarach, które prawdopodobnie zostaną dotknięte skutkami podnoszenia się poziomu mórz i oceanów. Podobnie tolerancja termiczna w przypadku szyn kolejowych musi uwzględniać prognozowaną wyższą temperaturę maksymalną, a nie wartości historyczne. Kluczowe jest zatem wyraźne zidentyfikowanie infrastruktury, która sprosta wyzwaniom przyszłości neutralnej dla klimatu i odpornej na zmianę klimatu – a następnie inwestowanie w nią.

Weryfikacja pod względem odporności na zmianę klimatu to proces włączania działań na rzecz łagodzenia zmiany klimatu i przystosowania się do niej w procesy przygotowywania projektów infrastrukturalnych. W przyjętych dziś wytycznych technicznych określono wspólne zasady i praktyki w zakresie identyfikacji i klasyfikacji fizycznych zagrożeń klimatycznych (oraz zarządzania nimi) podczas planowania, opracowywania, realizacji i monitorowania projektów i programów infrastrukturalnych. Proces ten jest podzielony na dwa filary (łagodzenie i dostosowanie) oraz dwa etapy (monitorowanie i szczegółowa analiza), przy czym udokumentowanie i weryfikację sposobów zapewnienia odporności na zmianę klimatu uznaje się za kluczowy element uzasadnienia decyzji inwestycyjnych.

Konkretnie w odniesieniu do infrastruktury o okresie eksploatacji wykraczającym poza 2050 r. wytyczne stanowią, że w przypadku każdego projektu eksploatacja, utrzymanie i finalna likwidacja powinny odbywać się w sposób neutralny dla klimatu, co może obejmować aspekty gospodarki o obiegu zamkniętym, takie jak recykling lub zmiana przeznaczenia materiałów. Odporność nowych projektów infrastrukturalnych na zmianę klimatu należy zapewnić za pomocą odpowiednich środków dostosowawczych opartych na ocenie ryzyka związanego z klimatem.

Dodatkowe wytyczne techniczne dotyczące zapewnienia odporności na klimat inwestycji innych niż infrastruktura zostały opublikowane w zawiadomieniu Komisji 2021/C 280-01.

Kontekst

Nowe wytyczne techniczne dotyczące zapewnienia odporności projektów infrastrukturalnych na zmianę klimatu zostały opracowane przez Komisję w ścisłej współpracy z potencjalnymi partnerami wykonawczymi w ramach programu InvestEU oraz z grupą EBI.

Są one przeznaczone w pierwszym rzędzie dla promotorów projektów i ekspertów zaangażowanych w przygotowanie projektów infrastrukturalnych. Mogą one także stanowić przydatne źródło informacji dla organów publicznych, partnerów wykonawczych, inwestorów, zainteresowanych stron i innych podmiotów.

W oparciu o wnioski wyciągnięte z dużych projektów w zakresie zapewnienia odporności na zmianę klimatu zrealizowanych w latach 2014–2020 w niniejszych wytycznych aspekt weryfikacji tej odporności włączono do procesów zarządzania cyklem projektu, oceny oddziaływania na środowisko (OOŚ) oraz strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, a także uwzględniono w nich zalecenia dotyczące wspierania krajowych procesów takiej weryfikacji w państwach członkowskich.