W związku z zapowiedzią przewodniczącej Ursuli von der Leyen w wygłoszonym przez nią orędziu o stanie Unii z 2022 r. Komisja przyjęła wniosek w sprawie ogłoszenia roku 2023 Europejskim Rokiem Umiejętności.

Transformacja ekologiczna i cyfrowa otwiera nowe możliwości dla obywateli i gospodarki UE. Posiadanie odpowiednich umiejętności umożliwia ludziom podążanie za zmianami na rynku pracy oraz pełne zaangażowanie w życie społeczne i demokrację. Dzięki temu nikt nie zostanie pominięty, a ożywienie gospodarcze oraz transformacja ekologiczna i cyfrowa będą mogły być sprawiedliwe społecznie. Pracownicy posiadający umiejętności, na które jest zapotrzebowanie, przyczyniają się również do zrównoważonego wzrostu gospodarczego, do poprawy innowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstw.

Obecnie ponad trzy czwarte przedsiębiorstw w UE zgłasza trudności ze znalezieniem pracowników posiadających niezbędne umiejętności, a najnowsze dane Eurostatu wskazują, że tylko 37 proc. dorosłych regularnie uczestniczy w szkoleniach. Indeks gospodarki cyfrowej i społeczeństwa cyfrowego dowodzi, że 4 na 10 dorosłych i co trzecia osoba pracująca w Europie nie posiada podstawowych umiejętności cyfrowych. Ponadto już w 2021 r. w 28 zawodach – od budownictwa i opieki zdrowotnej po inżynierię i informatykę – występowały niedobory pracowników, co świadczy o rosnącym zapotrzebowaniu zarówno na pracowników o wysokich, jak i niskich kwalifikacjach. Równocześnie kobiety są słabo reprezentowane w zawodach i na studiach związanych z technologią – kobiety stanowią jedną szóstą specjalistów w dziedzinie informatyki oraz jedną trzecią absolwentów nauk przyrodniczych, technologii, inżynierii i matematyki.

Państwa członkowskie chcą propagować uczenie się przez całe życie i zatwierdziły cele społeczne UE na 2030 r., zgodnie z którymi co najmniej 60 proc. dorosłych powinno co roku uczestniczyć w szkoleniach. Przedstawiły już swój krajowy wkład w osiągnięcie tego celu. Realizacja tego założenia jest również ważnym warunkiem osiągnięcia docelowego wskaźnika zatrudnienia na poziomie co najmniej 78 proc. do 2030 r. W cyfrowym kompasie na 2030 r. wyznaczono cel UE, zgodnie z którym do 2030 r. co najmniej 80 proc. wszystkich dorosłych powinno posiadać co najmniej podstawowe umiejętności cyfrowe, a w UE powinno być zatrudnionych 20 mln specjalistów w dziedzinie ICT, przy czym do podejmowania takiej pracy należy zachęcać więcej kobiet.

Europejski Rok Umiejętności – poprawa konkurencyjności, uczestnictwa i rozwój talentów

W ramach Europejskiego Roku Umiejętności Komisja będzie współpracować z Parlamentem Europejskim, państwami członkowskimi, partnerami społecznymi, publicznymi i prywatnymi służbami zatrudnienia, izbami handlowymi i przemysłowymi, organizacjami w sektorze kształcenia i szkolenia oraz pracownikami i przedsiębiorstwami. Chcemy w ten sposób dać nowy impuls uczeniu się przez całe życie przez:

• wspieranie większych, skuteczniejszych i sprzyjających włączeniu społecznemu inwestycji w szkolenia i podnoszenie kwalifikacji w celu wykorzystania pełnego potencjału europejskiej siły roboczej oraz wspierania osób w zmianie pracy,
• zadbanie o to, by umiejętności odpowiadały potrzebom rynku pracy, również poprzez współpracę z partnerami społecznymi i przedsiębiorstwami,
• dopasowanie aspiracji poszczególnych osób i umiejętności do możliwości na rynku pracy, zwłaszcza w zakresie transformacji ekologicznej i cyfrowej oraz ożywienia gospodarczego. Szczególny nacisk zostanie położony na aktywizację większej liczby osób na rynku pracy, w szczególności kobiet i młodzieży – zwłaszcza niekształcącej się, niepracującej ani nieszkolącej się,
• przyciągnięcie osób z państw trzecich posiadających umiejętności potrzebne w UE, w tym przez większe możliwości uczenia się i mobilności oraz ułatwianie uznawania kwalifikacji.

Aby osiągnąć te cele, Komisja będzie propagować możliwości podnoszenia i zmiany kwalifikacji, na przykład zwracając uwagę na inicjatywy UE oraz możliwości unijnego finansowania, tak aby wspierać wdrażanie i wykorzystanie unijnych środków. W całej UE organizowane będą również wydarzenia i kampanie podnoszące świadomość, aby wspierać wzajemne uczenie się partnerów w zakresie podnoszenia i zmiany kwalifikacji. Rok umiejętności ma również pomóc w dalszym rozwijaniu narzędzi gromadzenia informacji na temat umiejętności oraz w promowaniu narzędzi i instrumentów służących poprawie przejrzystości i łatwiejszemu uznawaniu kwalifikacji, w tym kwalifikacji przyznanych poza UE.

Aby zapewnić koordynację działań na szczeblu krajowym, Komisja wzywa państwa członkowskie do wyznaczenia krajowego koordynatora Europejskiego Roku Umiejętności.

Inicjatywy UE na rzecz wspierania rozwoju umiejętności

W Europejskim Roku Umiejętności możemy skorzystać z wielu bieżących inicjatyw UE, aby wspierać umiejętności i poprawić ich wykorzystanie, przykładowo:

• Europejski program na rzecz umiejętności określa ramy współpracy w zakresie unijnej polityki w zakresie umiejętności i będzie nadal służyć pomocą obywatelom i przedsiębiorstwom w rozwijaniu lepszych umiejętności i ich stosowaniu w praktyce.
• Pod paktem na rzecz umiejętności (w ramach programu na rzecz umiejętności) podpisało się już ponad 700 organizacji, a w strategicznych sektorach zawiązano 12 partnerstw na dużą skalę, które mają pomóc w podniesieniu kwalifikacji nawet 6 mln osób.
• Zorganizowany dialog z państwami członkowskimi na temat edukacji cyfrowej i umiejętności cyfrowych.
• Komisja zaproponowała również nowe inicjatywy, które mają rozwiązać problem niedoboru wykwalifikowanej siły roboczej w UE i poprawić współpracę w dziedzinie migracji. Uruchomienie „unijnej puli talentów” oraz partnerstw w zakresie talentów z wybranymi partnerami trzecimi pomoże dopasować umiejętności osób szukających możliwości pracy w Europie do potrzeb rynku pracy. Jest to jeden z kluczowych celów nowego paktu o migracji i azylu.
• W nowym europejskim planie na rzecz innowacji, przyjętym w lipcu, zaproponowano inicjatywę przewodnią i szereg działań, które mają stworzyć odpowiednie warunki ramowe dla rozwoju naszych talentów.
• W przyjętej w styczniu europejskiej strategii na rzecz szkół wyższych zaproponowano serię 50 działań, które mają kluczowe znaczenie dla rozwoju umiejętności na wysokim poziomie, dostosowanych do przyszłych wyzwań, skierowanych do szerokiego grona osób uczących się, w tym osób uczących się przez całe życie, tak aby mogły one uczyć się myśleć kreatywnie i krytycznie, rozwiązywać problemy i być aktywnymi, odpowiedzialnymi obywatelami.

• Europejska platforma umiejętności cyfrowych i zatrudnienia to inicjatywa w ramach instrumentu „Łącząc Europę”. Oferuje one informacje i zasoby na temat umiejętności cyfrowych, np. narzędzie samooceny umiejętności cyfrowych, a także możliwości szkolenia i finansowania.

• Unijna koalicja na rzecz umiejętności cyfrowych i zatrudnienia to odpowiedź na problem niedoboru umiejętności cyfrowych. Łączy ona państwa członkowskie, partnerów społecznych, przedsiębiorstwa, organizacje nienastawione na zysk i organizacje edukacyjne w celu podnoszenia świadomości i zachęcania organizacji do podejmowania różnych działań. Chodzi przykładowo o promowanie szkoleń w zakresie umiejętności cyfrowych albo podejmowanie zobowiązań do podnoszenia umiejętności cyfrowych.

Finansowanie UE i pomoc w inwestycjach w umiejętności

Dostępne są znaczne środki finansowe UE i wsparcie techniczne, które mają pomóc państwom członkowskim w inwestycjach w podnoszenie i zmianę kwalifikacji, w tym:

• Europejski Fundusz Społeczny Plus (EFS+) dysponujący budżetem w wysokości ponad 99 mld euro na lata 2021–2027 jest głównym instrumentem UE służącym inwestowaniu w ludzi.
• Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności może wspierać reformy i inwestycje w państwach członkowskich, również w obszarze umiejętności i miejsc pracy. W krajowych planach odbudowy i zwiększania odporności zatwierdzonych dotychczas przez Komisję i Radę około 20 proc. wydatków socjalnych przeznaczono na „zatrudnienie i umiejętności”.
• 580 mln euro w ramach programu „Cyfrowa Europa” przeznaczone jest na rozwój zaawansowanych umiejętności cyfrowych. Jest to finansowanie strategiczne i wsparcie między innymi dla rozwoju puli wykwalifikowanych, utalentowanych ekspertów cyfrowych, a jednocześnie na poprawę współpracy między państwami członkowskimi UE a zainteresowanymi stronami w zakresie umiejętności cyfrowych i miejsc pracy.
• Program „Horyzont Europa” wspiera umiejętności naukowców, przedsiębiorców i innowatorów, w szczególności przez działania „Maria Skłodowska-Curie”, Europejską Radę ds. Innowacji i Europejski Instytut Technologii.
• Erasmus+ dysponuje budżetem 26,2 mld euro i wspiera m.in. rozwój osobisty i zawodowy osób uczących się, pracowników i instytucje kształcenia i szkolenia zawodowego. Finansowane są wymiany i partnerstwa na rzecz współpracy w całej Europie. Środki finansowe otrzymują również europejskie szkoły wyższe, które są pionierami w opracowywaniu mikropoświadczeń na potrzeby szkoleń, podnoszenia kwalifikacji i zmiany kwalifikacji.

Inne programy, w ramach których można wspierać rozwój umiejętności, to Program InvestEU, Europejski Fundusz Dostosowania do Globalizacji dla Zwalnianych Pracowników, Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji, Europejski Korpus Solidarności, Program działań na rzecz środowiska i klimatu (LIFE), fundusz modernizacyjny, Instrument Wsparcia Technicznego oraz Instrument Sąsiedztwa oraz Współpracy Międzynarodowej i Rozwojowej.

Wypowiedzi członków kolegium komisarzy:

Wiceprzewodnicząca wykonawcza do spraw Europy na miarę ery cyfrowej Margrethe Vestager powiedziała: Umiejętności są niezbędne, jeżeli chcemy jak najpełniej korzystać z technologii. Cyfrowe zarządzanie życiem – np. płacenie rachunków, zamawianie winiety parkingowej – wymaga wiedzy od nas, obywateli. Tworzenie rozwiązań, które dzięki wykorzystaniu technologii pomagają nam w codziennym życiu, wymaga fachowej wiedzy. Zdecydowaliśmy, jakie są nasze cele, teraz nadszedł czas na działania. Europejski Rok Umiejętności pomoże nam skoncentrować się na uczeniu się.

Margaritis Schinas, wiceprzewodniczący do spraw promowania naszego europejskiego stylu życia, powiedział: Nasza Unia to wyjątkowy w skali światowej obszar wolności, wartości, możliwości i solidarności. Kluczowym priorytetem Europejskiego Roku Umiejętności będzie przyciągnięcie osób posiadających umiejętności potrzebne w UE, również przez ułatwienie uznawania ich kwalifikacji. Ponadto umiejętności nabyte w Europie mogą zostać przeniesione do innych krajów, a Europa może odegrać istotną rolę w przekazywaniu nowej wiedzy tam, gdzie jest ona najbardziej potrzebna.

Nicolas Schmit, komisarz do spraw miejsc pracy i praw socjalnych, powiedział: Umiejętności to miejsca pracy – miejsca pracy o wysokiej jakości. Podczas Europejskiego Roku Umiejętności mamy okazję, aby powiązać szkolenia ukierunkowane na rynek pracy z niedoborem siły roboczej. Aby przejście na gospodarkę neutralną pod względem emisji było rzeczywiście sprawiedliwe i inkluzywne, potrzebujemy pilnie dużych inwestycji w umiejętności ludzi. Jestem przekonany, że rok 2023 jako Europejski Rok Umiejętności będzie miał znaczący wpływ na przyspieszenie rewolucji w dziedzinie umiejętności, której tak potrzebujemy w Europie.

Komisarz do spraw innowacji, badań naukowych, kultury, edukacji i młodzieży Marija Gabriel powiedziała: Korzystając z osiągnięć Europejskiego Roku Młodzieży 2022, w przyszłym roku zadbamy o to, aby zapewnić ludziom umiejętności odpowiadające potrzebom rynku pracy. Koniecznym warunkiem jest szkolenie. W ramach Europejskiego Roku Umiejętności będziemy wspierać wyższe, efektywniejsze i bardziej sprzyjające włączeniu społecznemu finansowanie przekwalifikowania i podnoszenia kwalifikacji, a także szkoleń, które pozwolą w pełni wykorzystać potencjał naszych talentów.   

Komisarz ds. rynku wewnętrznego Thierry Breton powiedział: Siła Europy leży w jej utalentowanych ludziach, np. inżynierach, badaczach i przedsiębiorcach. Aby osiągnąć cele cyfrowej dekady i zielonego ładu, chcemy wspierać nasze przedsiębiorstwa, zwłaszcza MŚP, w zatrudnianiu ludzi, szkoleniu ich i utrzymaniu utalentowanych pracowników. Tworzymy partnerstwa na rzecz umiejętności w ekosystemach przemysłowych – od przemysłu motoryzacyjnego, lotniczego i obronnego po turystykę. Europejski Rok Umiejętności jeszcze bardziej wzmocni europejską ofensywę umiejętności.

Co dalej?

Parlament Europejski i Rada omówią teraz wniosek Komisji, uwzględniając opinie Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów.

Kontekst

Przewodnicząca Ursula von der Leyen zaproponowała w swoim orędziu o stanie Unii w 2022 r. ogłoszenie roku 2023 Europejskim Rokiem Umiejętności, aby wzmocnić naszą konkurencyjność, lepiej ukierunkować nasze inwestycje, współpracować z przedsiębiorstwami i dopasować potrzeby do aspiracji ludzi, a także przyciągnąć talenty na nasz kontynent. Wniosek dotyczący Europejskiego Roku Umiejętności został również wymieniony w liście intencyjnym w ramach orędzia o stanie Unii jako inicjatywa na 2023 r.