Komisja Europejska zatwierdziła wszystkie wnioski złożone przez 18 państw członkowskich w celu wsparcia przygotowania terytorialnych planów sprawiedliwej transformacji, które państwa te będą musiały opracować w celu uzyskania dostępu do finansowania z mechanizmu sprawiedliwej transformacji. Dla przypomnienia, mechanizm sprawiedliwej transformacji stanowi część planu inwestycyjnego na rzecz Europejskiego Zielonego Ładu i umożliwi uruchomienie co najmniej 100 mld euro inwestycji w celu zapewnienia dodatkowego ukierunkowanego wsparcia dla regionów najbardziej dotkniętych skutkami transformacji w kierunku gospodarki neutralnej dla klimatu, a które mają mniejsze możliwości sprostania jej wyzwaniom. Zatwierdzenie wniosków nastąpiło po ogłoszeniu odnośnego zaproszenia przez Komisję pod koniec lutego 2020 r. w ramach Programu wspierania reform strukturalnych.

Komisarz ds. spójności i reform Elisa Ferreira powiedziała: Nadal trwają prace nad realizacją Europejskiego Zielonego Ładu. Zmiana klimatu pozostaje faktem, a walka z nią jest niezwykle nagląca. Komisja będzie zdecydowanie wspierała państwa członkowskie, aby zapewnić sprawiedliwą transformację we wszystkich regionach europejskich. To wsparcie w ramach Programu wspierania reform strukturalnych jest ważnym krokiem – pomoże opracować plany przejściowe i umożliwi państwom członkowskim skorzystanie z mechanizmu sprawiedliwej transformacji, co zagwarantuje, że przejście na zieloną gospodarkę będzie przebiegać w sposób sprawiedliwy, nie pozostawiając nikogo w tyle.

W ramach Programu wspierania reform strukturalnych Komisja zapewni dostosowaną do potrzeb wiedzę fachową, m.in. w celu wspierania władz krajowych i regionalnych w następujących obszarach:

• dokonanie oceny społecznych, gospodarczych i środowiskowych skutków transformacji oraz zarysowanie procesu transformacji do 2030 r.;
• nawiązanie dialogu między zainteresowanymi stronami, takimi jak obywatele, przedsiębiorstwa i organizacje społeczeństwa obywatelskiego, w celu wypracowania wspólnej wizji procesów transformacji;
• określenie działań umożliwiających pomyślną realizację sprawiedliwej transformacji. 

Kolejne kroki

W ciągu najbliższych miesięcy, do końca 2020 r., Komisja zapewni ukierunkowane wsparcie, aby pomóc państwom członkowskim w przygotowaniu terytorialnych planów sprawiedliwej transformacji. Państwa członkowskie zachowają decydującą rolę w procesie redagowania i finalizacji tych planów, w ścisłej konsultacji z właściwymi krajowymi, regionalnymi i lokalnymi zainteresowanymi stronami, co zapewni poczucie odpowiedzialności za transformację. Po sfinalizowaniu plany zostaną przedłożone Komisji do zatwierdzenia.

Kontekst

W dniu 11 grudnia 2019 r. Komisja przedstawiła Europejski Zielony Ład, będący wyrazem aspiracji, aby do 2050 r. Europa stała się pierwszym blokiem państw neutralnym dla klimatu.

W dniu 14 stycznia 2020 r. Komisja ogłosiła plan inwestycyjny na rzecz zrównoważonej Europy w celu finansowania procesu transformacji. Jednak w procesie tym nie wszystkie państwa członkowskie zaczynają z tego samego punktu – wpływ transformacji na niektóre z nich będzie większy niż na inne. Mechanizm sprawiedliwej transformacji jest kluczowym narzędziem służącym zapewnieniu, by transformacja na rzecz gospodarki neutralnej dla klimatu przebiegała w sposób sprawiedliwy, nie pozostawiając nikogo w tyle. Mechanizm zapewnia ukierunkowane wsparcie, aby w latach 2021–2027 uruchomić co najmniej 100 mld euro w regionach najbardziej dotkniętych negatywnymi społeczno-gospodarczymi skutkami transformacji i złagodzić te skutki. Szczególna uwaga zostanie poświęcona regionom, na które transformacja ma duży wpływ, a które mają mniejsze możliwości sprostania jej wyzwaniom.

Aby uzyskać dostęp do finansowania, państwa członkowskie muszą opracować, w porozumieniu z Komisją, terytorialne plany sprawiedliwej transformacji. W planach tych państwa członkowskie określą obszary, które najbardziej odczują proces transformacji na gospodarkę neutralną dla klimatu, zdefiniują wyzwania związane z rozwojem tych obszarów oraz zarysują swoje ścieżki transformacji do 2030 r., w ścisłej współpracy z właściwymi zainteresowanymi stronami na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym. Zatwierdzenie przez Komisję tych planów uruchomi wsparcie dla państw członkowskich w ramach 3 filarów mechanizmu sprawiedliwej transformacji: 1) Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji, który zapewni dotacje w wysokości 30–50 mld euro na transformację społeczną i gospodarczą w regionach objętych sprawiedliwą transformacją; 2) specjalnego programu w ramach InvestEU, który pozwoli na przyciągnięcie do 45 mld euro inwestycji prywatnych, oraz 3) instrumentu pożyczkowego sektora publicznego, który uruchomi 25–30 mld EUR na inwestycje w sektorze publicznym.

Komisja zapewnia szybkie wsparcie państwom członkowskim za pośrednictwem programu wspierania reform strukturalnych, aby pomóc w przygotowaniu ich planów dotyczących sprawiedliwej transformacji, a tym samym we wdrożeniu Europejskiego Zielonego Ładu. W tym celu pod koniec lutego Komisja ogłosiła specjalne zaproszenie do składania wniosków w ramach programu wspierania reform strukturalnych, aby pomóc w przygotowaniu terytorialnych planów sprawiedliwej transformacji. 18 państw członkowskich (BE, BG, CY, CZ, EL, ES, FI, HR, HU, IE, IT, LT, LV, PL, PT, RO, SE i SK) zwróciło się o takie wsparcie, a Komisja zatwierdziła wszystkie 18 wniosków. W ciągu ostatnich dwóch lat Komisja zapewniła już praktyczne wsparcie dla regionów za pośrednictwem programu wspierania reform strukturalnych, aby pomóc w przygotowaniu długoterminowych strategii gospodarczych na rzecz procesu wycofywania węgla, np. na Słowacji w prowincji Horna Nitra, w prowincji Macedonii Zachodniej w Grecji lub w Rumunii w dolinie Jiu.