Komisja Europejska z zadowoleniem przyjmuje osiągnięte przez Parlament Europejski i Radę porozumienie polityczne w sprawie przeglądu i wzmocnienia systemu oznaczeń geograficznych dla wina, napojów spirytusowych i produktów rolnych.

Nowe rozporządzenie zwiększy upowszechnienie oznaczeń geograficznych w całej Unii i zapewni wyższy poziom ochrony, zwłaszcza w internecie. Pomoże to dalej rozwijać wysoką jakość i wysokie standardy żywności w UE oraz zagwarantować, że nasze dziedzictwo kulturowe, gastronomiczne i lokalne zostanie zachowane, a jego autentyczność będzie można potwierdzić na całym świecie dzięki certyfikacji.

Nowe rozporządzenie w sprawie oznaczeń geograficznych UE w odniesieniu do wina, napojów spirytusowych i produktów rolnych wzmocni i usprawni istniejący system oznaczeń geograficznych poprzez:

• wprowadzenie jednolitych ram prawnych oraz skróconej, uproszczonej procedury rejestracji: w odniesieniu do trzech sektorów (żywności, wina i napojów spirytusowych) połączono różne przepisy dotyczące procedur i ochrony oznaczeń geograficznych, co skutkuje jedną uproszczoną procedurą rejestracji oznaczeń geograficznych dla wnioskodawców z UE i spoza UE. Oczekuje się, że te prostsze ramy prawne z krótszym czasem rejestracji zwiększą atrakcyjność systemów dla producentów, zwłaszcza w krajach o mniejszej liczbie oznaczeń geograficznych;
• zwiększenie ochrony produktów objętych oznaczeniem geograficznym jako składników oraz w internecie: nowe przepisy zwiększą ochronę produktów objętych oznaczeniem geograficznym stosowanych jako składnik produktu przetworzonego oraz produktów objętych oznaczeniem geograficznym sprzedawanych przez internet. Nowe rozporządzenie zapewni również ochronę nazw oznaczeń geograficznych w systemie nazw domen, zobowiązując państwa członkowskie do blokowania na swoim terytorium nazw domen, które mogą naruszać nazwę oznaczenia geograficznego;
• uznanie zrównoważonych praktyk: producenci będą mogli zaprezentować swoje działania dotyczące zrównoważenia środowiskowego, gospodarczego lub społecznego, w tym dobrostanu zwierząt. Tekst uzgodniony przez współprawodawców zawiera jako zachętę dla producentów niewyczerpujący wykaz praktyk w zakresie zrównoważonego rozwoju. Przyczyni się to do lepszej ochrony zasobów naturalnych i gospodarek wiejskich, lokalnych odmian roślin i ras zwierząt, zachowania krajobrazu obszaru produkcji oraz poprawy dobrostanu zwierząt. Grupa producentów może podjąć decyzję o wprowadzeniu obowiązku stosowania niektórych zrównoważonych praktyk w odniesieniu do swoich produktów. W takim przypadku powinny one zostać uwzględnione w specyfikacji produktu. Na zasadzie dobrowolności producenci mogą również sporządzić sprawozdanie na temat zrównoważonego rozwoju, które zostanie opublikowane przez Komisję Europejską.
• wzmocnienie pozycji grup producentów: nowe środki ustanowią dobrowolny system uznanych grup producentów produktów objętych oznaczeniem geograficznym, który ma zostać ustanowiony przez państwa członkowskie. Aby zwiększyć atrakcyjność tego systemu, takie grupy będą uprawnione do zarządzania swoimi oznaczeniami geograficznymi, ich egzekwowania i rozwijania, aby wzmocnić swoją pozycję w łańcuchu wartości.

Egzekwowanie oznaczeń geograficznych pozostaje w gestii państw członkowskich. Obejmuje to kontrolę właściwego stosowania zarejestrowanych terminów oraz zwalczanie nieuczciwej produkcji i sprzedaży produktów objętych oznaczeniem geograficznym, a także ich nieuczciwego wykorzystania. Komisja pozostaje odpowiedzialna za rejestrowanie, zmienianie i unieważnianie wszystkich rejestracji.  Porozumienie polityczne osiągnięte przez Parlament Europejski, Radę i Komisję wymaga obecnie formalnego zatwierdzenia przez współprawodawców.

Kontekst

Oznaczenia geograficzne chronią nazwy produktów pochodzących z określonych regionów i posiadających specyficzne cechy, właściwości lub renomę przed kopiowaniem lub oszustwami oraz poświadczają, że zostały one wyprodukowane zgodnie z wysokimi standardami w regionie ich pochodzenia. Najnowsze badanie dotyczące oznaczeń geograficznych wykazało, że wartość sprzedaży produktu o chronionej nazwie jest średnio dwukrotnie wyższa niż w przypadku podobnych produktów bez certyfikacji. Oznaczenia geograficzne prezentują fachową wiedzę kulinarną UE, ale także przynoszą wyraźne korzyści gospodarce wiejskiej.

Ocena opublikowana w grudniu 2021 r. wykazała, że obowiązujące ramy prawne są skuteczne i zapewniają wyraźną unijną wartość dodaną. Wskazano w nich jednak pewne ograniczenia, takie jak złożone struktury prawne i długotrwałe procedury rejestracji, pozycja producentów w łańcuchu wartości, a także niski poziom egzekwowania przepisów. Podkreślono również, że możliwa jest dalsza integracja zrównoważenia środowiskowego i dobrostanu zwierząt.

Wniosek Komisji dotyczący rozporządzenia w sprawie oznaczeń geograficznych UE w odniesieniu do wina, napojów spirytusowych i produktów rolnych został przyjęty 31 marca 2022 r. po przeprowadzeniu szeroko zakrojonych konsultacji. W październiku 2020 r. opublikowano wstępną ocenę skutków, a następnie przeprowadzono konsultacje publiczne, a także ukierunkowane konsultacje z państwami członkowskimi i odpowiednimi organizacjami w tej dziedzinie.

1 października 2023 r. zarejestrowane były 3 552 nazwy: 1 656 nazw win, 1 634 nazw żywności i środków spożywczych pochodzenia rolniczego oraz 262 nazw napojów spirytusowych. W lutym 2023 r. Komisja zarejestrowała trzy tysiące pięćsetne oznaczenie geograficzne. Do znanych europejskich oznaczeń geograficznych należą m.in.: bawarskie piwo, szampan, irlandzka whiskey, oliwki z regionu Kalamata, polska wódka czy sery Parmigiano Reggiano, Manchego oraz Roquefort. Nazwy produktów zarejestrowanych jako oznaczenia geograficzne są prawnie chronione przed podrabianiem, nadużywaniem i przywołaniem w UE i w państwach trzecich, z którymi podpisano specjalną umowę o ochronie. Akt genewski dotyczący oznaczeń geograficznych stanowi dodatkowe wielostronne ramy ochrony.