Oszczędności gazu przez przedsiębiorstwa i obywateli w całej UE wniosły istotny wkład w walkę z kryzysem energetycznym, wywołanym przez rosyjską inwazję na Ukrainę dwa lata temu.

Łącznie UE zmniejszyła zapotrzebowanie na gaz o 18 % w okresie od sierpnia 2022 r. do grudnia 2023 r., co pozwoliło zaoszczędzić około 101 mld metrów sześciennych gazu. Wysiłkite wykraczają poza cel w zakresie oszczędności wynoszący 15 %, który uzgodniono w przepisach nadzwyczajnych przyjętych latem 2022 r., i miały zasadnicze znaczenie dla utrzymania stabilnych dostaw, stabilizacji rynków energii w UE oraz okazania solidarności z Ukrainą.

W związku z tym, że przepisy nadzwyczajne mają wygasnąć w dniu 31 marca, a sytuacja jest bardziej stabilna niż w ciągu ostatnich dwóch lat, Komisja proponuje obecnie przyjęcie zalecenia Rady w sprawie dalszych środków zmniejszających zapotrzebowanie na gaz. W niniejszym zaleceniu, które Rada musiałaby przyjąć, zachęca się państwa członkowskie do dalszego podejmowania dobrowolnych środków w celu utrzymania zbiorowego zmniejszenia zapotrzebowania na gaz o 15 % w porównaniu ze średnim zapotrzebowaniem w okresie od kwietnia 2017 r. do marca 2022 r.  Wniosek zostanie omówiony przez komisarz ds. energii Kadri Simson i ministrów ds. energii UE na posiedzeniu Rady ds. Energii w poniedziałek 4 marca.

Dzięki szerokiemu wachlarzowi środków nadzwyczajnych wprowadzonych od czasu rosyjskiej inwazji na Ukrainę perspektywy energetyczne UE poprawiły się: dostawy są bardziej zróżnicowane, zainstalowano więcej mocy w zakresie energii ze źródeł odnawialnych i osiągnięto imponujące oszczędności energii, a magazynowanie gazu jest obecnie zdrowsze. Pozwoliło to obniżyć i ustabilizować ceny w całej Europie. Jednak biorąc pod uwagę utrzymywanie się napięć geopolitycznych, kurczące się światowe rynki gazu oraz cel UE, jakim jest całkowite wyeliminowanie rosyjskich paliw kopalnych, nadal konieczne są dalsze oszczędności energii. Dalsze oszczędności gazu pomogą utrzymać i poprawić obecną stabilność rynku, w tym poprzez ułatwienie ponownego napełniania magazynów gazu wiosną i latem. Będą one również wspierać wysiłki UE na rzecz dekarbonizacji.

Dzisiejsze zalecenie opiera się na ustaleniach ze sprawozdania z przeglądu rozporządzenia w sprawie zmniejszenia zapotrzebowania na gaz oraz drugiego sprawozdania w sprawie unijnego rozporządzenia w sprawie magazynowania gazu. Oprócz zagwarantowania bezpieczeństwa dostaw oba środki przyczyniły się do ustabilizowania cen energii, przynosząc korzyści dla konkurencyjności gospodarki UE i zmniejszając rachunki dla obywateli w szczytach odnotowanych w sierpniu 2022 r. po rosyjskiej inwazji.

Kontekst ogólny

Jako jedna z odpowiedzi na zagrożenia dla bezpieczeństwa dostaw wynikające z wykorzystywania przez Rosję eksportu paliw kopalnych jako broni, w czerwcu 2022 r. UE wprowadziła rozporządzenie w sprawie magazynowania gazu, a w sierpniu 2022 r. – rozporządzenie w sprawie zmniejszenia zapotrzebowania na gaz. Oba instrumenty są kluczowymi elementami REPowerEU – planu UE dotyczącego wyeliminowania rosyjskich paliw kopalnych poprzez przyspieszone wdrażanie odnawialnych źródeł energii, bardziej zdecydowane środki w zakresie efektywności energetycznej i dywersyfikację dostaw energii.

W rozporządzeniu w sprawie magazynowania gazu zobowiązano państwa członkowskie do napełnienia podziemnych magazynów gazu do 90 % pojemności do dnia 1 listopada 2023 r., aby przygotować się na sezon zimowy. UE osiągnęła ten cel już w sierpniu, a do listopada zapasy wynosiły 99 %. 

W rozporządzeniu w sprawie zmniejszenia zapotrzebowania na gaz zobowiązano państwa członkowskie do skoordynowanego zmniejszenia zapotrzebowania na gaz o 15 %, przy czym cel stałby się obowiązkowy w przypadku ogłoszenia unijnego stanu alarmowego przez Radę w następstwie wniosku Komisji. W okresie od sierpnia 2022 r. do grudnia 2023 r. UE z nadwyżką osiągnęła swój cel, utrzymując spadek o 18 %. Jako nadzwyczajny akt prawny rozporządzenie w sprawie zmniejszenia zapotrzebowania na gaz zostało przedłużone w marcu ubiegłego roku do końca marca 2024 r.