Zgodnie z unijnymi zasadami pomocy państwa Komisja zatwierdziła ważny projekt stanowiący przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania („projekt IPCEI”).

Ma on wspierać badania, rozwój i pierwsze zastosowanie w przemyśle zaawansowanych technologii przetwarzania w chmurze i na brzegu sieci, które łączą wielu europejskich dostawców.

Siedem państw członkowskich zgłosiło wspólnie projekt IPCEI dotyczący nowej generacji infrastruktury i usług chmurowych (IPCEI CIS). Do państw tych należą: Francja, Niemcy, Węgry, Włochy, Holandia, Polska i Hiszpania.

Kraje te zapewnią finansowanie publiczne w wysokości do 1,2 mld euro, co zgodnie z oczekiwaniami ma uwolnić dodatkowe 1,4 mld euro w postaci inwestycji prywatnych. W ramach tego projektu IPCEI 19 przedsiębiorstw, w tym małe i średnie przedsiębiorstwa („MŚP”), zrealizuje 19 wysoce innowacyjnych projektów.

IPCEI CIS

IPCEI CIS to pierwszy projekt IPCEI w obszarze technologii przetwarzania w chmurze i na brzegu sieci. Dotyczy on stworzenia pierwszego interoperacyjnego i otwartego europejskiego ekosystemu przetwarzania danych – łączącego wielu dostawców kontinuum od chmury do brzegu sieci. W ramach projektu zostaną opracowane możliwości przetwarzania danych oraz oprogramowanie komputerowe i narzędzia służące do udostępniania danych, które umożliwią funkcjonowanie połączonych, energooszczędnych i pewnych technologii rozproszonego przetwarzania w chmurze i na brzegu sieci oraz świadczenie powiązanych usług. Innowacje w ramach projektu IPCEI CIS otworzą szereg nowych możliwości dla europejskich przedsiębiorstw i mieszkańców, napędzając transformacje cyfrową i ekologiczną w Europie.

Przedsiębiorstwa uczestniczące w projekcie opracują otwarte oprogramowanie, które umożliwi świadczenie – w czasie rzeczywistym i z niskim opóźnieniem (rzędu kilku milisekund) – usług za pomocą rozproszonych zasobów obliczeniowych w pobliżu użytkownika, co pozwoli ograniczyć potrzebę przesyłu dużej ilości danych do centralnych serwerów w chmurze. Poszczególne projekty obejmą całe kontinuum od chmury do brzegu sieci; od warstwy podstawowego oprogramowania po aplikacje stosowane w danych sektorach.

Celem tych projektów jest umożliwienie transformacji cyfrowej i ekologicznej poprzez: (i) stworzenie oprogramowania, które zapewni infrastrukturalne możliwości niezbędne do zbudowania dolnych warstw stosu chmury brzegowej; (ii) opracowanie wspólnej architektury referencyjnej, która będzie służyła jako model dla tworzenia i eksploatacji systemu chmurowo–brzegowego; (iii) opracowanie zestawu zaawansowanych usług chmurowych i usług przetwarzania brzegowego, które mogą być płynnie wdrażane między sieciami dostawców; (iv) opracowanie rozwiązań właściwych dla poszczególnych sektorów (np. dla sektorów energetycznego, zdrowia i morskiego).

Etapy projektu związane z badaniami, rozwojem i pierwszym zastosowaniem w przemyśle będą realizowane w latach 2023–2031, natomiast harmonogramy będą zależały od poszczególnych projektów i zaangażowanych przedsiębiorstw. Pierwsze wyniki projektu IPCEI związanego z otwartą infrastrukturą referencyjną spodziewane są pod koniec 2027 r. Oczekuje się, że w toku tych etapów powstanie – pośrednio i bezpośrednio – co najmniej 1 000 wysoko wyspecjalizowanych miejsc pracy, a jeszcze więcej spodziewane jest na etapie komercjalizacji.

Ocena Komisji

Komisja oceniła proponowany projekt IPCEI na podstawie unijnych zasad pomocy państwa, a w szczególności komunikatu z 2021 r. dotyczącego ważnych projektów stanowiących przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania („komunikat w sprawie projektów IPCEI”). Podczas gdy prywatne inicjatywy wspierające przełomowe innowacje nie byłyby realizowane ze względu na znaczne ryzyko związane z takimi projektami, zasady projektów IPCEI umożliwiają państwom członkowskim wspólne wypełnienie luki inwestycyjnej w celu przezwyciężenia tych istotnych niedoskonałości rynku. Jednocześnie zasady te gwarantują, że korzyści ze wspieranych inwestycji czerpie cała gospodarka UE, oraz ograniczają one potencjalne zakłócenia konkurencji.

Komisja stwierdziła, że projekt IPCEI CIS spełnia wymogi określone w jej komunikacie i jest zgodny z zasadami pomocy państwa.

W szczególności Komisja zauważyła, że:

• Projekt IPCEI CIS w bezpośredni sposób przyczynia się do osiągnięcia kilku celów UE w zakresie cyfrowej, bardziej ekologicznej, bezpiecznej, odpornej i niezależnej gospodarki, określonych w unijnych inicjatywach ustawodawczych, takich jak cyfrowa dekada Europy, Europejski Zielony Ład, europejska strategia w zakresie danych i cyfrowy kompas na 2030 r.
• Wszystkie 19 projektów składających się na projekt IPCEI jest bardzo ambitnych, ponieważ ich celem jest rozwój przełomowych technologii, które wykraczają poza obecny stan techniki w ujęciu światowym i umożliwią znaczne postępy w obszarze technologii przetwarzania danych.
• Projekt IPCEI wiąże się również ze znacznym ryzykiem technologicznym i finansowym. W związku z tym konieczne jest wsparcie publiczne, aby zachęcić przedsiębiorstwa do realizacji indywidualnych projektów.
• Pomoc dla poszczególnych przedsiębiorstw ogranicza się do tego, co konieczne i proporcjonalne oraz nie zakłóca bezpodstawnie konkurencji. Komisja sprawdziła w szczególności, że planowane łączne maksymalne kwoty pomocy odpowiadają kosztom kwalifikowalnym projektów oraz lukom w ich finansowaniu. Co więcej, jeśli projekty otrzymujące duże wsparcie okażą się bardzo udane i przyniosą dodatkowe dochody netto, przedsiębiorstwa spłacą odpowiedniemu państwu członkowskiemu część pomocy otrzymanej ze środków publicznych (mechanizm wycofania).
• Przedmiotowy projekt IPCEI przyniesie wiele pozytywnych skutków ubocznych dla nieuczestniczących przedsiębiorstw, konkurentów i użytkowników ostatecznych w całej Europie. Przedsiębiorstwa uczestniczące w projekcie będą rozpowszechniać wyniki i doświadczenia zgromadzone w toku tego projektu wśród przedstawicieli europejskiego przemysłu i społeczności naukowej, innych niż przedsiębiorstwa i państwa uczestniczące w projekcie IPCEI. Przede wszystkim uczestnicy będą: (i) na zasadach wykraczających poza ich standardowe modele działania w obszarze otwartego oprogramowania i ich modele biznesowe, przyznawać w sposób prosty i wolny od ograniczeń licencje otwartego oprogramowana wszelkim zainteresowanym stronom, a także czynnie zachęcać do współpracy ze społecznościami korzystającymi z otwartego oprogramowanie i aktywnego udziału w tych społecznościach; (ii) udzielać dostępu zainteresowanym stronom do co najmniej 20 proc. zdolności węzłów brzegowych i laboratoriów wykorzystywanych w ramach projektów; (iii) rozszerzać opracowane technologie na dodatkowe sektory gospodarki; (iv) prowadzić ukierunkowane szkolenia, tworzyć niezależne materiały techniczne, uczestniczyć w konferencjach, publikacjach i partnerstwach z uczelniami wyższymi oraz organizacjami badawczymi; (v) udzielały licencji na prawa własności intelektualnej na uczciwych, rozsądnych i niedyskryminujących warunkach.

Finansowanie, uczestnicy i struktura projektu IPCEI

Projekt IPCEI obejmuje 19 projektów z udziałem 19 przedsiębiorstw. Ci uczestnicy bezpośredni będą ściśle współpracowali, aby opracować pierwsze ogólnounijne i interoperacyjne kontinuum od chmury do brzegu sieci, które łączy wielu dostawców w Europie.

19 projektów jest częścią szerszego ekosystemu projektowego IPCEI CIS obejmującego ponad 90 pośrednich partnerów, w tym duże, średnie i małe przedsiębiorstwa, start-upy oraz organizacje badawcze z pięciu dodatkowych państw UE (Belgii, Chorwacji, Łotwy, Luksemburga i Słowenii). Publiczne wsparcie dla projektów realizowanych przez organizacje badawcze nie wymaga zatwierdzenia ze strony Komisji, ponieważ nie jest ono traktowane jako pomoc, pod warunkiem spełnienia pewnych warunków. Pośredni partnerzy, ubiegający się o ograniczone kwoty pomocy, mogą uzyskać wsparcie na podstawie ogólnego rozporządzenia w sprawie wyłączenia grupowych, ponieważ takie wsparcie nie musi być zgłaszane Komisji do zatwierdzenia. Ich projektów nie traktuje się jako część projektu IPCEI.

Kilka państw członkowskich (Niemcy, Włochy, Polska i Hiszpania) uwzględniło udział w projekt IPCEI w swoich planach odbudowy i zwiększania odporności. Te państwo członkowskie mają możliwość sfinansowania swoich projektów w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności.

Więcej informacji na temat kwot pomocy dla poszczególnych uczestników znajdzie się w ogólnodostępnej wersji decyzji Komisji po wyjaśnieniu wszelkich kwestii związanych z poufnością z państwami członkowskimi i stronami trzecimi.

Kontekst

Zatwierdzenie opisanego projektu IPCEI przez Komisję wpisuje się w jej szersze działania na rzecz zapewnienia cyfrowej, bardziej ekologicznej, bezpiecznej, odpornej i niezależnej gospodarki europejskiej.

Dzisiejsza decyzja dotyczy siódmego zintegrowanego projektu IPCEI zatwierdzonego zgodnie z unijnymi zasadami pomocy państwa. Decyzja dotyczy czwartego projektu IPCEI zatwierdzonego na podstawie komunikatu w sprawie projektów IPCEI z 2021 r. Określono w nim kryteria, według których niektóre państwa członkowskie mogą wspierać transnarodowe projekty o strategicznym znaczeniu dla UE na podstawie art. 107 ust. 3 lit. b) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Celem tego komunikatu jest zachęcenie państw członkowskich do wspierania wysoce innowacyjnych projektów, które wyraźnie przyczyniają się do wzrostu gospodarczego, tworzenia miejsc pracy i zwiększania konkurencyjności.

Komunikat w sprawie projektów IPCEI uzupełnia inne zasady pomocy państwa, takie jak ogólne rozporządzenie w sprawie wyłączeń grupowych (GBER) oraz „zasady ramowe pomocy państwa na działalność badawczą, rozwojową i innowacyjną”, które umożliwiają wspieranie innowacyjnych projektów, zapewniając ograniczenie potencjalnych zakłóceń konkurencji. GBER pozwala na przyznanie innowacyjnym projektom związanym z IPCEI pomocy sięgającej 50 mln euro bez konieczności zatwierdzenia ze strony Komisji, a jednocześnie uznanie tych projektów za część ekosystemu projektowego IPCEI.

W komunikacie w sprawie projektów IPCEI zadeklarowano wsparcie na rzecz inwestycji w badania, rozwój i innowacje, pierwszego wdrożenia w przemyśle i budowy infrastruktury, pod warunkiem że projekty otrzymujące finansowanie są wysoce innowacyjne, mają znaczenie dla całej Europy i nie dotyczą produkcji masowej ani działalności handlowej. Wymagane jest również, by w projektach przewidziano szerokie rozpowszechnianie w Unii uzyskanej wiedzy oraz zobowiązania w zakresie szerzenia korzyści płynących z projektu, a także by dokonano szczegółowych ocen konkurencji w celu zminimalizowania wszelkich nadmiernych zakłóceń na rynku wewnętrznym.

W ramach swoich starań na rzecz wsparcia przejrzystego, sprzyjającego włączeniu i szybszego przygotowywania projektów IPCEI, 17 maja 2023 r. Komisja opublikowała Kodeks właściwego postępowania („kodeks”) na specjalnej stronie internetowej Dyrekcji Generalnej ds. Konkurencji poświęconej projektom IPCEI. Kodeks opiera się na wiedzy i doświadczeniach zgromadzonych w wyniku ocen pomocy państwa przyznawanej na rzecz trwających i zakończonych projektów IPCEI. Celem kodeksu jest zapewnienie bardziej przejrzystego, sprzyjającego włączeniu, szybszego i ukierunkowanego przygotowywania i oceny projektów IPCEI. Jest to podręcznik dobrych praktyk zaadresowany do organów krajowych, państwa członkowskiego pełniącego rolę koordynatora wybranego przez organy krajowe, przedsiębiorstw korzystających z pomocy na zasadach IPCEI oraz służb Komisji. Kodeks jest szczególnie przydatny dla państw członkowskich nieposiadających doświadczenia w zakresie instrumentów IPCEI. 

Ponadto Komisja stworzyła Wspólne Europejskie Forum ds. Ważnych Projektów Stanowiących Przedmiot Wspólnego Europejskiego Zainteresowania (Forum ds. IPCEI). Celem Forum jest określenie obszarów strategicznego zainteresowania dla UE, które mogłyby stać się przedmiotem przyszłych projektów IPCEI, oraz zwiększenie skuteczności procedury projektowej IPCEI. Forum ds. IPCEI skupia ekspertów z państw członkowskich i służb Komisji oraz przedstawicieli przemysłu, środowisk naukowych i innych zainteresowanych stron, w stosownych przypadkach.

Po wyjaśnieniu wszelkich kwestii związanych z poufnością jawna wersja decyzji zostanie udostępniona w rejestrze pomocy państwa na stronie Komisji poświęconej konkurencji pod numerami spraw: SA.102498 (Francja), SA.102517 (Niemcy), SA.102520 (Węgry), SA.102519 (Włochy), SA.102516 (Holandia), SA.102527 (Polska) oraz SA.102514 (Hiszpania). Wykaz nowych decyzji dotyczących pomocy państwa opublikowanych w internecie i Dzienniku Urzędowym zamieszczany jest w cotygodniowym biuletynie internetowym dotyczącym pomocy państwa (State Aid Weekly e-News).