Komisja zatwierdziła programy reform Albanii, Kosowa, Czarnogóry, Macedonii Północnej i Serbii po uzyskaniu pozytywnej opinii państw członkowskich UE.

W swoich ambitnych programach reform pięć rządów Bałkanów Zachodnich zobowiązuje się do przeprowadzenia reform społeczno-gospodarczych i reform w kwestiach podstawowych, aby pobudzić wzrost gospodarczy i konwergencję z UE w ramach planu wzrostu gospodarczego na lata 2024–2027.

Bez tego kroku niemożliwe byłyby płatności z unijnego Instrumentu Wsparcia Reform i Wzrostu Gospodarczego o wartości sześciu miliardów euro. Warunkiem ich otrzymania jest zakończenie uzgodnionych etapów reform.

Przewodnicząca Komisji Ursula von der Leyen powiedziała: Jestem pod wrażeniem pracy, jaką włożyli w programy reform nasi partnerzy z Bałkanów Zachodnich. Świadczy to o ich zaangażowaniu w powodzenie planu wzrostu gospodarczego. Naszym celem jest zbliżenie gospodarek Bałkanów Zachodnich do naszej. Chcemy też zapewnić ich przedsiębiorstwom dostęp do jednolitego rynku UE i środki umożliwiające im konkurowanie na tym rynku, z korzyścią dla wszystkich. Jest to duży krok naprzód w kierunku Unii Europejskiej.

Działania w ramach programów reform skupiają się na priorytetowych obszarach, którymi są praworządność i inne kwestie podstawowe, sprawowanie rządów, ekologiczna i cyfrowa transformacja, rozwój kapitału ludzkiego oraz otoczenie biznesowe. Każdy beneficjent zaproponował oprócz tego wstępny wykaz inwestycji o kluczowym znaczeniu dla odblokowania wzrostu społeczno-gospodarczego, które mają być finansowane w ramach Instrumentu. Wykazy te zostaną zatwierdzone w kontekście ram inwestycyjnych dla Bałkanów Zachodnich.

Komisja oceniła każdy program reform na podstawie kryteriów określonych w rozporządzeniu w sprawie Instrumentu Wsparcia Reform i Wzrostu Gospodarczego. Stwierdziła ona, że programy reform przyczyniają się do osiągnięcia celów Instrumentu, w tym do szybszego zmniejszania różnic społeczno-gospodarczych między beneficjentem a Unią oraz do dalszego uwypuklenia kwestii podstawowych dotyczących procesu rozszerzenia.

Płatności będą dokonywane dwa razy w roku, do 2027 r., na podstawie wniosków złożonych przez partnerów z Bałkanów Zachodnich i po sprawdzeniu przez Komisję trzech kompletów warunków:

• warunków wstępnych, którymi są utrzymanie mechanizmów demokratycznych, praworządność i poszanowanie praw człowieka. Szczególny warunek wstępny dotyczy Serbii i Kosowa, które to państwa muszą konstruktywnie zaangażować się w normalizację ich stosunków, min. w realizację wszystkich porozumień wypracowanych w ramach dialogu, co zostanie ocenione przy uwzględnieniu roli i wkładu Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych;
• warunków ogólnych, którymi są stabilność makrofinansowa i należyte zarządzanie finansami publicznymi, które muszą zostać spełnione przed wypłatą środków finansowych;
• warunków płatności, tzn. osiągnięcia etapów ilościowych i jakościowych, na które podzielone są reformy.

Komisja oczekuje formalnego przedłożenia programu reform przez Bośnię i Hercegowinę, co umożliwi jej przeprowadzenie jego oceny. Jednocześnie Komisja kontynuuje wsparcie dla władz tego państwa, aby pomóc mu w sfinalizowaniu programu reform, z korzyścią dla wszystkich obywateli.

Dalsze kroki

Komisja przystąpi obecnie do podpisania umów pożyczkowych i umów w sprawie Instrumentu, w których beneficjenci zobowiążą się do podjęcia odpowiednich środków w celu zapobiegania nadużyciom finansowym, korupcji, konfliktom interesów i nieprawidłowościom mającym wpływ na interesy finansowe Unii oraz wykrywania i eliminowania tych zjawisk, unikania podwójnego finansowania i podejmowania działań prawnych, aby odzyskać środki, gdy zostały one sprzeniewierzone, a także obejmować gromadzenie odpowiednich danych na temat odbiorców środków w ramach Instrumentu oraz prawa przyznawane – w stosownych przypadkach – Komisji, Europejskiemu Urzędowi ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) i Prokuraturze Europejskiej (EPPO).

Jednocześnie beneficjenci mogą wystąpić o uruchomienie płatności zaliczkowych w wysokości maksymalnie siedmiu procent ich całkowitego orientacyjnego przydziału środków zaplanowanego w ramach Instrumentu.

Wypłata płatności zaliczkowych będzie uzależniona od wejścia w życie umów w sprawie Instrumentu i umów pożyczkowych oraz od spełnienia warunków wstępnych, które Komisja będzie monitorować przed dokonaniem każdorazowej płatności.

Kontekst

8 listopada 2023 r. Komisja przyjęła ambitny plan wzrostu gospodarczego dla Bałkanów Zachodnich, który ma na celu przyspieszenie konwergencji społeczno-gospodarczej tego regionu z UE i utorowanie drogi do członkostwa w UE. Zapewniono większą pomoc finansową na realizację tego planu. Jest ona dostępna za pośrednictwem nowego Instrumentu Wsparcia Reform i Wzrostu Gospodarczego, który zaczął działać od 25 maja 2024 r. Instrument ten uzupełni obecną pomoc finansową w ramach Instrumentu Pomocy Przedakcesyjnej (IPA III).

Instrument dysponuje pulą środków finansowych w wysokości sześciu miliardów euro, w tym dwóch miliardów euro w formie dotacji i czterech miliardów euro w formie wysoce preferencyjnych pożyczek. Co najmniej połowa tej łącznej kwoty (w formie dotacji i pożyczek) zostanie przeznaczona na inwestycje za pośrednictwem ram inwestycyjnych dla Bałkanów Zachodnich.

Pozostała kwota z puli pożyczek zostanie przekazana do budżetów państw Bałkanów Zachodnich w celu przyspieszenia wzrostu w drodze reform społeczno-gospodarczych.