Komisja Europejska uruchamia szereg dodatkowych działań mających na celu ograniczenie rozprzestrzeniania się koronawirusa, ratowanie życia ludzkiego i zwiększenie odporności rynku wewnętrznego. Są to środki, dzięki którym zyskamy lepszą wiedzę o rozprzestrzenianiu się wirusa i skuteczności naszej reakcji, zwiększymy skalę przeprowadzania właściwie dobranych testów i udoskonalimy ustalanie kontaktów zakaźnych.

Działania te dotyczą także intensywnych przygotowań do kampanii szczepień oraz utrzymania dostępu do podstawowych produktów, takich jak sprzęt do szczepień, przy jednoczesnym zachowaniu przepływu wszystkich towarów na jednolitym rynku i ułatwieniu bezpiecznego podróżowania. Propozycje te przedstawiane są tuż przed wirtualnym posiedzeniem przywódców europejskich na temat koordynacji działań związanych z COVID-19, która odbędzie się 29 października w odpowiedzi na wezwanie Rady Europejskiej z 15 października. Mimo że państwa członkowskie są lepiej przygotowane, a ich działania bardziej skoordynowane niż w pierwszych miesiącach pandemii, zdrowie i dobrostan mieszkańców całej Europy, ich rodzin i społeczności nadal są narażone na bezprecedensowe ryzyko.

Przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen oznajmiła: Sytuacja związana z COVID-19 jest bardzo poważna. Musimy zintensyfikować działania UE. Wprowadzamy dziś dodatkowe środki w ramach naszej walki z wirusem: od poprawy dostępu do szybkich testów i przygotowań do kampanii szczepień, po zapewnienie bezpiecznego podróżowania w razie konieczności. Wzywam państwa członkowskie do ścisłej współpracy. Natychmiastowe odważne działania pomogą w ratowaniu ludzkiego życia i ochronie źródeł utrzymania. Żadne z państw nie będzie bezpieczne, dopóki wszystkie z nich nie rozprawią się z pandemią.

Stella Kyriakides, komisarz ds. zdrowia i bezpieczeństwa żywności, stwierdziła: Wzrost liczby zakażeń COVID-19 w całej Europie jest bardzo niepokojący. Europa musi niezwłocznie podjąć zdecydowane działania, aby chronić życie i źródła utrzymania, złagodzić presję na systemy opieki zdrowotnej oraz ograniczyć rozprzestrzenianie się wirusa. W przyszłym miesiącu przedstawimy pierwsze elementy Europejskiej Unii Zdrowotnej. Zanim to nastąpi, państwa członkowskie muszą usprawnić współpracę i wymianę danych. Nasz unijny system nadzoru jest tak silny, jak jego najsłabsze ogniwo. Tylko dzięki prawdziwej europejskiej solidarności i współpracy możemy przezwyciężyć ten kryzys. Razem jesteśmy silniejsi.

W komunikacie Komisji w sprawie dodatkowych środków reagowania na COVID-19 określono kolejne działania w najważniejszych obszarach, aby rozszerzyć reakcję UE na nawrót pandemii COVID-19.

1.       Poprawa przepływu informacji, aby umożliwić podejmowanie świadomych decyzji

Aby móc śledzić rozprzestrzenianie się koronawirusa na szczeblu regionalnym i krajowym, niezbędne jest zapewnienie dokładnych, kompleksowych, porównywalnych i aktualnych danych epidemiologicznych, a także informacji na temat testów, ustalania kontaktów zakaźnych i nadzoru nad zdrowiem publicznym. Komisja wzywa państwa członkowskie do przekazywania wszystkich stosownych danych Europejskiemu Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) i Komisji, aby usprawnić wymianę danych na szczeblu UE.

2.       Opracowanie skuteczniejszych i szybszych testów

Przeprowadzanie testów ma decydujące znaczenie dla spowolnienia rozprzestrzeniania się koronawirusa. Aby promować wspólne podejście i skuteczne testowanie, Komisja przyjmuje dziś zalecenie w sprawie strategii przeprowadzania testów na COVID-19, w tym stosowania szybkich testów antygenowych. Określono w nim kluczowe elementy, które należy uwzględnić w krajowych, regionalnych lub lokalnych strategiach przeprowadzania testów, takie jak zakres tych strategii, grupy, które należy traktować priorytetowo, oraz główne kwestie związane z potencjałem i zasobami w zakresie przeprowadzania testów. Sformułowano także wskazania do stosowania szybkich testów antygenowych. W zaleceniu wzywa się także państwa członkowskie do przedstawienia krajowych strategii przeprowadzania testów do połowy listopada. Aby dokonać bezpośredniego zakupu szybkich testów antygenowych i dostarczyć je państwom członkowskim, Komisja uruchamia 100 mln EUR w ramach instrumentu wsparcia w sytuacjach nadzwyczajnych. Równolegle Komisja rozpoczyna procedurę wspólnego zamówienia, które zapewni państwom członkowskim drugą ścieżkę dostępu do tych testów. W przypadku gdy państwo członkowskie wprowadziło dla przyjezdnych wymóg uprzedniego przeprowadzenia testu, a w kraju pochodzenia bezobjawowi podróżni nie mają możliwości poddania się takiemu badaniu, powinno im się oferować możliwość wykonania testu po przybyciu. Jeżeli w przypadku danej branży wymagane lub zalecane są testy na COVID-19, konieczne jest wzajemne uznawanie testów, w szczególności w kontekście podróży.

3.       Pełne wykorzystanie aplikacji służących do ustalania kontaktów zakaźnych i ostrzegania ponad granicami

Aplikacje służące do ustalania kontaktów zakaźnych i ostrzegania ułatwiają przerywanie łańcuchów transmisji. Dotychczas w państwach członkowskich powstało 19 aplikacji służących do ustalania kontaktów zakaźnych i ostrzegania, które pobrano ponad 52 mln razy. Komisja uruchomiła niedawno mechanizm umożliwiający komunikację między aplikacjami krajowymi w całej UE za pośrednictwem europejskiej usługi bramy federacyjnej (European Federation Gateway Service). Trzy aplikacje krajowe (z Niemiec, Irlandii i Włoch) zostały po raz pierwszy połączone w dniu 19 października, kiedy to system ten zaczął działać online. W najbliższych tygodniach dołączy do nich wiele innych aplikacji. W następnych rundach brama federacyjna zapewni interoperacyjność 17 aplikacji krajowych, które obecnie opierają się na systemach zdecentralizowanych. Trwają prace nad podłączeniem innych aplikacji. Wszystkie państwa członkowskie powinny stworzyć skuteczne i kompatybilne aplikacje oraz wzmóc kampanię informacyjną zachęcającą do ich stosowania.

4.       Skuteczne szczepienia

Aby szybko zakończyć ten kryzys, kwestią priorytetową jest opracowanie i zastosowanie bezpiecznych i skutecznych szczepionek. Zgodnie ze strategią UE w sprawie szczepionek przeciwko COVID-19 Komisja negocjuje umowy z producentami szczepionek, tak aby można było je udostępnić Europejczykom i mieszkańcom innych rejonów świata, gdy tylko produkty te okażą się bezpieczne i skuteczne. Gdy szczepionki staną się dostępne, trzeba będzie je szybko rozdystrybuować i w jak największym zakresie wykorzystać. W dniu 15 października Komisja określiła najważniejsze działania, jakie państwa członkowskie muszą podjąć, aby osiągnąć pełną gotowość w tym obszarze, takie jak opracowanie krajowych strategii szczepień. Komisja wprowadzi wspólne ramy sprawozdawczości oraz platformę monitorowania skuteczności krajowych strategii szczepień. Wnioski z pierwszego przeglądu krajowych planów szczepień zostaną przedstawione w listopadzie 2020 r. Będzie to okazja do wymiany dobrych praktyk w tym obszarze.

5.       Skuteczna komunikacja z obywatelami

Przekazywanie jasnych informacji ma zasadnicze znaczenie dla skuteczności działań w zakresie zdrowia publicznego, ponieważ zależy ona w dużej mierze od przestrzegania przez społeczeństwo zaleceń zdrowotnych. Wszystkie państwa członkowskie powinny wznowić kampanie informacyjne w celu zwalczania nieprawdziwych, wprowadzających w błąd i niebezpiecznych informacji, które nadal są rozpowszechniane. Trzeba też zapobiegać ryzyku ,„zmęczenia pandemią”, jakie może pojawiać się wśród obywateli. Szczepienia to ta dziedzina, w której organy publiczne muszą prowadzić szczególnie intensywne działania przeciwdziałające dezinformacji i zapewniające zaufanie publiczne. Europejski systemu zatwierdzania szczepionek opiera się na solidnych podstawach i nie będzie w nim żadnych kompromisów co do bezpieczeństwa ani skuteczności nowej szczepionki. Sama szczepionka nie ratuje jednak życia - do tego potrzebne jest jej podanie.

6.       Zabezpieczenie podstawowych produktów

Od początku pandemii UE wspiera producentów w zapewnianiu dostępności podstawowych leków i sprzętu medycznego. Komisja zainicjowała nowe wspólne zamówienie na sprzęt medyczny do przeprowadzania szczepień. Aby zapewnić państwom członkowskim lepszy i tańszy dostęp do narzędzi niezbędnych do zapobiegania COVID-19, wykrywania tej choroby i leczenia jej, dziś Komisja przedłuża również tymczasowe zawieszenie ceł i VAT od przywozu sprzętu medycznego z państw trzecich. Komisja proponuje też, aby szpitale i lekarze nie musieli płacić podatku VAT od szczepionek i zestawów do testów niezbędnych w walce z koronawirusem.

7.       Ułatwienie bezpiecznego podróżowania

Swobodny przepływ w UE i pozbawiona granic strefa Schengen są cenionymi osiągnięciami integracji europejskiej. Komisja pracuje nad tym, by podróżowanie po Europie było bezpieczne zarówno dla podróżnych, jak i dla ich współobywateli:

·         Komisja wzywa państwa członkowskie do pełnego wdrożenia przyjętego przez Radę zalecenia w sprawie wspólnego i skoordynowanego podejścia do ograniczania swobodnego przepływu. Obywatele i przedsiębiorstwa chcą jasności i przewidywalności prawa. Należy znieść wszelkie pozostałe środki kontroli na granicach wewnętrznych wprowadzone w związku z COVID-19.

·         Agencja Unii Europejskiej ds. Bezpieczeństwa Lotniczego i ECDC pracują nad protokołem przeprowadzania testów u podróżnych, który będzie stosowany przez organy ds. zdrowia publicznego, linie lotnicze i porty lotnicze dla zapewnienia bezpieczeństwa pasażerów. Ponadto Komisja, wspólnie z państwami członkowskimi i z agencjami, określi wspólne podejście do zasad kwarantanny, które zostanie przedstawione w listopadzie.

·         Karty lokalizacji pasażera są pomocne przy dokonywaniu przez państwa członkowskie oceny ryzyka związanego z przylotami i umożliwiają ustalanie kontaktów zakaźnych. W przyszłym miesiącu zostanie przeprowadzony projekt pilotażowy, który pozwoli państwom członkowskim na przygotowanie się do wprowadzenia i stosowania unijnej cyfrowej karty lokalizacji pasażera, przy pełnym poszanowaniu zasad ochrony danych.

·         Portal Re-open EU dostarcza aktualnych i dokładnych informacji na temat przepisów zdrowotnych i ograniczeń podróży we wszystkich państwach członkowskich, a także w niektórych krajach partnerskich. Komisja wzywa państwa członkowskie do przekazywania dokładnych i aktualnych danych, tak aby portal ten stał się miejscem, w którym można zasięgnąć pełnej informacji o środkach zdrowotnych i możliwościach w zakresie podróżowania w całej UE. Trwają prace nad aplikacją mobilną Re-open EU, którą będzie można pobrać za kilka tygodni.

Jeżeli chodzi o ograniczenia dotyczące innych niż niezbędne podróży z państw spoza UE do UE, Komisja przedstawia wytyczne dotyczące kategorii osób uznawanych za niezbędne i w związku z tym zwolnionych z ograniczeń. Pomoże to państwom członkowskim w spójnym wdrażaniu zalecenia Rady w sprawie tymczasowego ograniczenia podróży do UE. Ponadto Komisja ponownie zachęca państwa członkowskie do ułatwienia łączenia osób pozostających w stałych związkach i przedstawia przykładowe sposoby udowadniania takiego charakteru relacji.

8.       Szersze zastosowanie uprzywilejowanych korytarzy

Uprzywilejowane korytarze to rozwiązanie, które umożliwia pojazdom drogowym przekroczenie granicy w czasie nieprzekraczającym 15 minut. Mechanizm ten, stosowany od marca, pomógł w podtrzymaniu dostaw towarów i zachowaniu struktury gospodarczej UE. Komisja proponuje rozszerzenie zastosowania uprzywilejowanych korytarzy, tak by transport multimodalny mógł skutecznie funkcjonować także w obszarze kolejowego, wodnego i lotniczego transportu towarowego. Powstały również dodatkowe wytyczne ułatwiające stosowanie tego mechanizmu w praktyce w takich aspektach jak dokumentacja elektroniczna oraz dostępność punktów odpoczynku i tankowania paliwa. Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby swobodny przepływ towarów na jednolitym rynku odbywał się bez przeszkód.

Kontekst

W ostatnich tygodniach odnotowano niepokojący wzrost przypadków zakażeń COVID-19 w całej Europie, co doprowadziło do wprowadzenia nowych środków mających powstrzymać rozprzestrzenianie się wirusa i złagodzić skutki rozwoju pandemii. W sytuacji, gdy systemy opieki zdrowotnej są ponownie pod presją, trzeba zrobić jeszcze więcej, aby sytuacja znalazła się pod kontrolą i by przezwyciężyć kryzys, chronić życie i źródła utrzymania oraz promować solidarność europejską. Mimo że gotowość państw członkowskich i współpraca między nimi poprawiły się w porównaniu do początku pandemii, koordynacja nadal jest niezbędna i musi zostać wzmocniona.