Komisja przyjęła drugie sprawozdanie roczne z wdrażania Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF) – narzędzia służącego reformie i inwestycjom o wartości 800 mld euro i stanowiącego centralny element NextGenerationEU.

W sprawozdaniu przedstawiono postępy poczynione dzięki RRF w zwiększaniu odporności gospodarczej i społecznej państw członkowskich oraz w realizacji REPowerEU, czyli reakcji UE na trudności i zakłócenia na światowym rynku energii spowodowane rosyjską wojną napastniczą przeciwko Ukrainie.

W sprawozdaniu podkreślono korzyści płynące z tego wyjątkowego instrumentu opartego na wynikach, w ramach którego wypłata środków UE jest uzależniona od osiągnięcia uzgodnionych kamieni milowych i wartości docelowych, odpowiadających konkretnym unijnym wyzwaniom i priorytetom, z jakimi mierzą się państwa członkowskie. Ze sprawozdania wynika również, że poczyniono znaczne postępy, jeżeli chodzi o przejrzystość i ochronę interesów finansowych UE.

Państwa członkowskie i wszystkie zainteresowane strony, a także Parlament Europejski i Rada, ściśle ze sobą współpracowały, aby osiągnąć te rezultaty.

Postępy we wdrażaniu RRF

Komisja otrzymała 34 wnioski o płatność od 21 państw członkowskich i wypłaciła 153,4 mld euro na realizację uzgodnionych inwestycji i reform. Rada przyjęła już cztery zmienione plany zawierające rozdziały REPowerEU, na etapie oceny Komisji znajduje się dalszych 17 zmienionych planów.

W sprawozdaniu przedstawiono liczne przykłady tego, w jaki sposób finansowanie z RRF pomogło w realizacji przełomowych reform i inwestycji. Poczyniono znaczne postępy w realizacji wszystkich sześciu filarów polityki RRF. W ten sposób RRF przyczynia się do pozytywnych zmian w szeregu obszarów, takich jak: transformacja klimatyczna i cyfrowa, działania społeczne, opieka zdrowotna oraz odporność społeczno-gospodarcza i instytucjonalna. Pozytywne skutki instrumentu odczuwają nie tylko poszczególne państwa członkowskie, RRF wspiera również konwergencję gospodarczą oraz spójność społeczną i terytorialną w całej Unii.

Dzięki wdrożeniu planów odbudowy i zwiększania odporności przez państwa członkowskie ponad 6 mln osób wzięło udział w kształceniu i szkoleniach finansowanych z RRF, 1,4 mln przedsiębiorstw otrzymało wsparcie, 5,8 mln osób skorzystało ze środków ochrony przed klęskami żywiołowymi związanymi z klimatem, a jeżeli chodzi o zużycie energii – zaoszczędzono 22 mln megawatogodzin (MWh).

W kontekście trwałych postępów we wdrażaniu środków finansowanych z RRF Komisja nadal z powodzeniem pozyskuje środki na rynkach kapitałowych w celu sfinansowania Instrumentu. Do tej pory wyemitowano zielone obligacje NextGenerationEU na ponad 44 mld euro.

Wysoki poziom przejrzystości

Komisja dąży do zapewnienia wysokiej jasności i przejrzystości we wdrażaniu RRF, wychodząc nawet poza spełnienie niezbędnych wymogów prawnych. Komisja opublikowała sześć not zawierających wytyczne, aby wspierać organy krajowe i zapewnić im niezbędne wyjaśnienia. Jest to również celem ram określających postępowanie w przypadku ewentualnych niepowodzeń na drodze do osiągnięcia kamieni milowych i wartości docelowych, o czym mowa w publikowanym dzisiaj sprawozdaniu.

Komisja zgromadziła liczne informacje na stronie internetowej RRF, w tym informacje na temat poszczególnych RRP. Dzisiaj opublikowaliśmy zmienioną wersję stron poszczególnych krajów, aby lepiej odzwierciedlić rolę, jaką RRF odgrywa we wdrażaniu naszego planu REPowerEU, a także zmiany w poszczególnych RRP.

W kontekście niedawnego przeglądu rozporządzenia w sprawie RRF państwa członkowskie zostały zobowiązane do publikowania informacji na temat 100 ostatecznych odbiorców otrzymujących najwyższe kwoty finansowania z RRF. Od tego czasu Komisja zwraca się do państw członkowskich o szybkie udostępnianie tych danych i konsoliduje je w tabeli wyników w zakresie odbudowy i zwiększania odporności – na portalu internetowym, który śledzi postępy we wdrażaniu RRF jako całości oraz wszystkich krajowych planów RRP. Co więcej, aby jeszcze bardziej zwiększyć widoczność i przejrzystość, w tym roku Komisja uruchomiła interaktywną internetową mapę projektów wspieranych w ramach RRF w każdym państwie członkowskim.

Warto ponadto zauważyć, że przeprowadzono 11 dialogów wysokiego szczebla na temat odbudowy i zwiększania odporności, aby omówić RRF z Parlamentem Europejskim. Ponadto Komisja i państwa członkowskie spotkały się w ramach 21 posiedzeń nieformalnej grupy ekspertów ds. RRF.

Silna ochrona interesów finansowych UE

W 2023 r. Komisja, uwzględniając między innymi zalecenia Parlamentu Europejskiego, Rady i Europejskiego Trybunału Obrachunkowego, dodatkowo zwiększyła solidność swoich ram kontroli, aby zapewnić dodatkową pewność co do odpowiedniego wykorzystania środków z RRF i skutecznej ochrony interesów finansowych Unii, wnosząc swój wkład w odpowiedzialność, która spoczywa w pierwszym rzędzie na państwach członkowskich.

Komisja przeprowadziła dotychczas 14 opartych na analizie ryzyka audytów ex post dotyczących kamieni milowych i wartości docelowych. Pozwoliło to na uzyskanie dodatkowej pewności odnośnie do prawidłowości informacji przekazanych przez państwa członkowskie na temat zadowalającej realizacji planów. Po zweryfikowaniu adekwatności krajowych systemów kontroli służących ochronie interesów finansowych Unii, Komisja przeprowadziła również 27 audytów tych systemów. Do końca roku Komisja przeprowadzi audyty – co najmniej jeden raz – we wszystkich państwach członkowskich.

Wypowiedzi członków kolegium komisarzy:

Przewodnicząca Ursula von der Leyen powiedziała: Trwa skuteczna odbudowa po ekonomicznym kryzysie wywołanym pandemią; sukces ten zawdzięczamy między innymi NextGenerationEU. Sfinansowaliśmy nowe i zmodernizowane szpitale i szkoły, udzieliliśmy wsparcia przedsiębiorstwom i rodzinom oraz wzmocniliśmy odporność Unii, tak aby nikt nie pozostał w tyle. To jest właśnie Europa w najlepszym wydaniu. W dzisiejszym sprawozdaniu rocznym podsumowano wszystkie te osiągnięcia i przedstawiono drogę prowadzącą do 2026 r.