Komisja Europejska i Wysoka Przedstawicielka przedstawili nową ambitną strategię mającą na celu zacieśnienie stosunków UE z jej partnerami z południowego regionu Morza Śródziemnego.

Opierając się na naszych więzach historycznych i kulturowych, Pakt na rzecz Regionu Morza Śródziemnego skoncentruje się na obszarach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, w których mamy wspólne wyzwania i aspiracje.  

Pakt na rzecz regionu Morza Śródziemnego wzmocni współpracę i więzi gospodarcze między wybrzeżami Morza Śródziemnego i poza nimi. Przyczyni się do budowy wspólnej przestrzeni śródziemnomorskiej, która będzie połączona, zamożna, odporna i bezpieczna.

Pakt opiera się na zasadach współodpowiedzialności, współtworzenia i wspólnej odpowiedzialności. Przyjmuje praktyczne podejście, skupione wokół konkretnych inicjatyw, które przyniosą wartość dodaną ludziom i gospodarkom na wszystkich wybrzeżach Morza Śródziemnego. Celem jest osiągnięcie obopólnych korzyści – od produkcji czystej energii po odblokowanie inwestycji prywatnych. Cel ten zostanie osiągnięty poprzez zmobilizowanie projektów regionalnych, które stwarzają możliwości zarówno dla obywateli, jak i przedsiębiorstw, ze szczególnym uwzględnieniem młodzieży, kobiet i małych przedsiębiorstw.

Ponadto pakt stanowi również okazję do dalszego zacieśniania naszej współpracy w zakresie bezpieczeństwa, gotowości i zarządzania migracją. Obszary będące przedmiotem wspólnego zainteresowania, takie jak bezpieczeństwo morskie, odporność naszej infrastruktury krytycznej i ingerencja zagraniczna, należą do działań wskazanych na rzecz ściślejszej współpracy w zakresie pokoju i bezpieczeństwa w regionie.

Trzy filary

1. Ludzie jako siła napędowa zmian, powiązań i innowacji – obejmuje to działania związane z promowaniem szkolnictwa wyższego, szkolenia zawodowego, umiejętności i zatrudnienia, upodmiotowienia młodzieży i społeczeństwa obywatelskiego, mobilności, kultury, turystyki i sportu, ze szczególnym uwzględnieniem młodzieży. Uniwersytet Śródziemnomorski będzie sztandarowym projektem w ramach tego filaru i połączy studentów z każdego wybrzeża Morza Śródziemnego. Istniejące ekosystemy kształcenia i szkolenia technicznego i zawodowego również zostaną rozszerzone, natomiast w ramach mechanizmu dziedzictwa UE będzie promować dziedzictwo kulturowe, wspierać artystów i ożywiać turystykę w sposób zrównoważony.
2. Silniejsze, bardziej zrównoważone i zintegrowane gospodarki – obejmuje to działania związane z modernizacją stosunków handlowych i inwestycyjnych, pobudzaniem energii i czystych technologii, odpornością na deficyt wody, niebieską gospodarką i rolnictwem, łącznością cyfrową i transportową, a także tworzeniem miejsc pracy. W tym kontekście jednym z projektów przewodnich tego filaru będzie transśródziemnomorska inicjatywa na rzecz odnawialnych źródeł energii i czystych technologii (T-MED) oraz StartUp4Med. Partnerzy będą również pracować nad integracją łańcuchów dostaw, w tym w sektorach zdrowia i rolnictwa, a także nad surowcami krytycznymi. Skuteczne, bezpieczne i godne zaufania wzajemne połączenia infrastruktur cyfrowych zbliżą gospodarki i obywateli, a jednocześnie promowana będzie bardziej zrównoważona i regeneracyjna niebieska gospodarka basenu Morza Śródziemnego.
3. Bezpieczeństwo, gotowość i zarządzanie migracją – obejmuje to działania mające na celu sprostanie wspólnym wyzwaniom w zakresie bezpieczeństwa, zwiększenie gotowości regionalnej oraz współpracę w zakresie kompleksowego podejścia do migracji. Priorytetowe inicjatywy obejmą gotowość i odporność na klęski żywiołowe w regionie Morza Śródziemnego. Promowane będzie całościowe podejście do zarządzania migracją, a także wspólne podejście do zintegrowanego zarządzania granicami i bezpieczeństwa, które obejmie partnerstwa operacyjne na rzecz zwalczania przemytu migrantów. Ustanowione zostanie regionalne forum UE i państw południowego regionu Morza Śródziemnego poświęcone pokojowi i bezpieczeństwu.

Pakt jest również otwarty na współpracę z partnerami spoza południowego regionu Morza Śródziemnego, w tym z Zatoką Perską, Afryką Subsaharyjską, Bałkanami Zachodnimi i Turcją. Zacieśnienie współpracy między UE, Bliskim Wschodem i Afryką Północną oraz regionem Zatoki Perskiej jest kluczowym celem paktu.

Kolejne kroki

Pakt proponuje się do politycznego zatwierdzenia przez UE i partnerów z południowego regionu Morza Śródziemnego w listopadzie 2025 r. z okazji 30. rocznicy procesu barcelońskiego.

Inicjatywy zaproponowane w ramach paktu zostaną przeniesione do specjalnego planu działania, w którym określone zostaną kraje uczestniczące i zainteresowane strony w odniesieniu do każdej inicjatywy. Wstępny plan działania zaplanowano na pierwszy kwartał 2026 r. Plan działania będzie żywym dokumentem, do którego z czasem można będzie dodawać nowe inicjatywy. Organizacje regionalne, organizacje społeczeństwa obywatelskiego i organizacje młodzieżowe zostaną zaproszone do wspierania jego wdrażania, a instytucje UE będą regularnie informowane o jego wdrażaniu.

Kontekst

Pakt jest wynikiem szeroko zakrojonych i pluralistycznych konsultacji z udziałem szerokiego grona zainteresowanych stron, w tym partnerów z południowego regionu Morza Śródziemnego, państw członkowskich i instytucji UE, państw sąsiadujących w szerszym regionie, a także przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego, sektora prywatnego, środowisk akademickich, ośrodków analitycznych oraz organizacji kulturalnych i gospodarczych.

W 1995 r., po podpisaniu deklaracji barcelońskiej, rozpoczęto proces barceloński dotyczący wielostronnej współpracy z regionem Morza Śródziemnego. W 2021 r. w programie na rzecz regionu Morza Śródziemnego pogłębiono współpracę w obszarach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, takich jak rozwój społeczny, sprawowanie rządów, odporność, działania w dziedzinie klimatu i wzrost gospodarczy sprzyjający włączeniu społecznemu. Powiązany plan gospodarczo-inwestycyjny stanowił punkt wyjścia dla tego, w jaki sposób UE może proponować konkretne inicjatywy i podejmować w związku z nimi działania następcze. Dzisiejszy pakt ma na celu kontynuację prac prowadzonych w bardziej skoordynowany i systematyczny sposób, ustanowienie powiązań z ogólnymi ramami polityki dzięki silniejszemu zarządzaniu, konkretnym działaniom i współodpowiedzialności.