Europa nigdy nie pozwoli na piętnowanie części swoich obywateli: czy to ze względu na to, kogo kochają, czy ze względu na wiek, pochodzenie etniczne, poglądy polityczne czy przekonania religijne - Przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen, Parlament Europejski, środa, 7 lipca 2021 r.

Równość i poszanowanie godności i praw człowieka są podstawowymi wartościami UE zapisanymi w art. 2 Traktatu o Unii Europejskiej. Komisja wykorzysta wszelkie dostępne jej instrumenty, aby bronić tych wartości.

Komisja wszczyna postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko Węgrom i Polsce związane z równością i ochroną praw podstawowych.

W przypadku Węgier sprawy dotyczą uchwalonej niedawno ustawy, która w szczególności zakazuje dostępu lub ogranicza dostęp osobom poniżej 18 roku życia do treści, które promują i przedstawiają tzw. rozbieżność w stosunku do tożsamości odpowiadającej płci w chwili urodzenia, zmianę płci lub homoseksualizm oraz obowiązku zamieszczenia specjalnej adnotacji na książce dla dzieci zawierających treści LGBTIQ.

W przypadku Polski Komisja uważa, że władze polskie nie ustosunkowały się w pełni i w odpowiedni sposób do zapytania Komisji dotyczącego charakteru i wpływu uchwał dotyczących tzw. stref wolnych od ideologii LGBT przyjętych przez kilka polskich regionów i gmin.

Oba państwa członkowskie mają dwa miesiące na ustosunkowanie się do zastrzeżeń przedstawionych przez Komisję. W przeciwnym razie Komisja może podjąć decyzję o przesłaniu im uzasadnionej opinii, a w dalszej kolejności o skierowaniu wymienionych spraw do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Węgry: zakazywanie treści LGBTIQ i adnotacja na książce

Dostęp do treści, które przedstawiają homoseksualizm osobom poniżej 18 roku życia

W dniu 23 czerwca 2021 r. Węgry opublikowały ustawę, która określa szereg restrykcyjnych i dyskryminacyjnych środków; w szczególności zakazuje lub ogranicza osobom poniżej 18 roku życia dostęp do treści, które propagują lub przedstawiają tzw. rozbieżność w stosunku do tożsamości odpowiadającej płci w chwili urodzenia, zmianę płci lub homoseksualizm. Ochrona małoletnich stanowi uzasadniony interes publiczny, który UE uznaje i realizuje. W tym przypadku jednak Węgry nie wyjaśniły, dlaczego udostępnianie dzieciom treści LGBTIQ jako takich miałoby szkodzić ich dobru czy być niezgodne z najlepiej pojętym interesem dziecka. Komisja postanowiła zatem skierować do Węgier wezwanie do usunięcia uchybienia, ponieważ uważa, że ustawa narusza szereg przepisów UE. Po pierwsze, naruszone zostały przepisy dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych w zakresie norm regulujących treści audiowizualne oraz swobody świadczenia transgranicznych audiowizualnych usług medialnych, ponieważ Węgry wprowadziły nieuzasadnione ograniczenia, które dyskryminują osoby ze względu na ich orientację seksualną, a ponadto ograniczenia te mają charakter nieproporcjonalny. Po drugie, niektóre z kwestionowanych przepisów naruszają dyrektywę o handlu elektronicznym (mianowicie zasadę kraju pochodzenia). Ustawa zakazuje świadczenia usług polegających na udostępnianiu osobom małoletnim treści przedstawiających różne orientacje seksualne, nawet jeśli usługi te pochodzą z innych państw członkowskich. Po trzecie, Węgry nie uzasadniły ograniczenia transgranicznych usług społeczeństwa informacyjnego. Po czwarte, Węgry nie powiadomiły Komisji z odpowiednim wyprzedzeniem o zamiarze wprowadzenia niektórych spośród kwestionowanych przepisów, mimo że są do tego zobowiązane na mocy dyrektywy w sprawie przejrzystości na jednolitym rynku. Po piąte, Komisja uważa, że Węgry naruszyły traktatowe zasady swobody świadczenia usług (art. 56 TFUE) i swobodnego przepływu towarów (art. 34 TFUE), nie wykazując, że ograniczenia te są należycie uzasadnione, niedyskryminujące i proporcjonalne. Po szóste, niektóre z kwestionowanych przepisów naruszają prawo do ochrony danych określone w RODO oraz art. 8 Karty. Komisja uważa wreszcie, że w obszarach, które wchodzą w zakres stosowania prawa UE, węgierskie przepisy naruszają także ludzką godność, wolność wypowiedzi i informacji, prawo do poszanowania życia prywatnego oraz prawo do niedyskryminacji zapisane w art. 1, 7, 11 i 21 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej. Ze względu na wagę tych uchybień kwestionowane przepisy naruszają również wartości określone w art. 2 TUE.

Adnotacja na książce dla dzieci zawierającej treści LGBTIQ

W dniu 19 stycznia 2021 r. węgierski urząd ochrony konsumentów zobowiązał wydawcę książki dla dzieci prezentującej osoby LGBTIQ do zamieszczenia adnotacji, że książka przedstawia formy „zachowania odbiegającego od tradycyjnych ról płciowych”. Jest to jednoznaczne z ograniczeniem prawa do wolności wypowiedzi i niedyskryminacji zapisanych w art. 11 i 21 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej oraz narusza dyrektywę o nieuczciwych praktykach handlowych. Komisja postanowiła skierować do Węgier wezwanie do usunięcia uchybienia, ponieważ uważa, że nakładając obowiązek zamieszczenia informacji dotyczącej rozbieżności w stosunku do „tradycyjnych ról płciowych”, Węgry ograniczają wolność wypowiedzi autorów i wydawców książek oraz dopuszczają się dyskryminacji ze względu na orientację seksualną w sposób nieuzasadniony. W szczególności Węgry nie uzasadniły ograniczenia tych praw podstawowych ani nie przedstawiły żadnego uzasadnienia, dlaczego udostępnianie dzieciom treści LGBTIQ miałoby zagrażać ich dobru lub być sprzeczne z najlepszym interesem dziecka.

Polska: „strefy wolne od ideologii LGBT”

Od roku 2019 kilka polskich gmin i regionów przyjęło uchwały w sprawie utworzenia tzw. stref wolnych od ideologii LGBT. Komisja wyraża niepokój, że oświadczenia te mogą naruszać prawo UE dotyczące niedyskryminacji ze względu na orientację seksualną. Należy zatem przeprowadzić szczegółową analizę zgodności wspomnianych uchwał z prawem UE. Aby dokończyć swoją ocenę, Komisja potrzebuje adekwatnych i wyczerpujących informacji od władz polskich. Pomimo wyraźnego wezwania, jakie Komisja wystosowała w lutym, polskie władze nie dostarczyła do tej pory wymaganych informacji, wyraźnie unikając odpowiedzi na większość próśb ze strony Komisji. Polska utrudnia zatem Komisji wykonywanie uprawnień przyznanych jej na mocy Traktatów i narusza zasadę lojalnej współpracy wynikającą z art. 4 ust. 3 TUE, która nakłada na państwa członkowskie obowiązek rzeczywistej współpracy z instytucjami Unii. W związku z tym Komisja podjęła decyzję o skierowaniu do Polski wezwania do usunięcia uchybienia w związku z brakiem współpracy.

Kontekst

Równość i niedyskryminacja to podstawowe zasady UE, zapisane w Traktatach i Karcie praw podstawowych. W ostatnich dziesięcioleciach zmiany legislacyjne, orzecznictwo i inicjatywy polityczne przyniosły poprawę życia wielu osób i pomogły nam budować bardziej równe i przyjazne społeczeństwa, również dla osób LGBTIQ. Niemniej jednak w całej UE nadal dochodzi do dyskryminacji osób LGBTIQ, dlatego UE musi odgrywać wiodącą rolę w działaniach na rzecz lepszej ochrony praw osób LGBTIQ.

W dniu 12 listopada Komisja przedstawiła pierwszą w historii unijną strategię na rzecz równości lesbijek, gejów, osób biseksualnych, transpłciowych, niebinarnych, interseksualnych i queer (LGBTIQ) zgodnie z zapowiedzią przedstawioną przez przewodniczą von der Leyen w orędziu o stanie Unii z 2020 r.. W strategii określono szereg ukierunkowanych działań, w podziale na cztery filary dotyczące: walki z dyskryminacją zapewnienia bezpieczeństwa budowania społeczeństw inkluzywnych oraz propagowania równości osób LGBTIQ na całym świecie.