Komisja przyjęła komunikat w sprawie monitorowania unijnych systemów ruchu bezwizowego, rozpoczynając tym samym proces konsultacji.

W komunikacie przeanalizowano funkcjonowanie unijnych systemów bezwizowych i określono główne wyzwania w zakresie nielegalnej migracji i bezpieczeństwa.

Mechanizm zawieszający zwolnienie z obowiązku wizowego został określony w art. 8 rozporządzenia wizowego. Jego głównym celem jest umożliwienie tymczasowego zawieszenia zwolnienia z obowiązku wizowego w przypadku nagłego i znacznego wzrostu ryzyka nielegalnej migracji lub zagrożenia dla bezpieczeństwa.

W piśmie do Rady Europejskiej z 20 marca 2023 r. przewodnicząca Komisji Ursula von der Leyen zapowiedziała, że „Komisja wzmocni monitorowanie dostosowania polityki wizowej i przedstawi kompleksowe sprawozdanie torujące drogę do wniosku ustawodawczego zmieniającego mechanizm zawieszający zwolnienie z obowiązku wizowego”. Przedstawiony dziś komunikat to rozpoczęcie procesu konsultacji, umożliwiającego osiągnięcie tych celów.

Ruch bezwizowy przynosi znaczne korzyści gospodarcze, społeczne i kulturowe państwom członkowskim UE i państwom trzecim. Ostatnie lata pokazały jednak, że może on wiązać się z poważnymi wyzwaniami w zakresie migracji i bezpieczeństwa. Niewystarczające dostosowanie krajowych przepisów wizowych do polityki wizowej UE może sprawić, że kraj bezwizowy stanie się węzłem tranzytowym, umożliwiającym nielegalny wjazd do UE. Tak było w 2022 r. w przypadku Bałkanów Zachodnich, gdy na skutek bezwizowych wjazdów na to terytorium osób, które podlegają obowiązkowi wizowemu w UE, zwiększyła się liczba osób o nieuregulowanym statusie przybywających do UE. Kwestię tę udało się rozwiązać w wyniku natychmiastowych i szeroko zakrojonych kontaktów między Komisją a partnerami z Bałkanów Zachodnich, którzy poczynili znaczne postępy w dostosowywaniu swoich przepisów wizowych. W rezultacie spadła liczba osób o nieuregulowanym statusie przybywających do UE. Także i programy obywatelstwa dla inwestorów wdrażane przez państwa trzecie zwolnione z obowiązku wizowego stanowią zagrożenie dla bezpieczeństwa UE, w tym związane z infiltracją ze strony przestępczości zorganizowanej, praniem pieniędzy, uchylaniem się od opodatkowania i korupcją. Programy te umożliwiają obywatelom państw trzecich uzyskanie obywatelstwa państwa bezwizowego i bezwizowy wjazd na terytorium UE, z pominięciem unijnej procedury wydawania wiz krótkoterminowych.

Skuteczniejsze monitorowanie i modernizacja mechanizmu zawieszającego zwolnienie z obowiązku wizowego

W celu rozwiązania tych problemów i skutecznego zapobiegania zidentyfikowanym zagrożeniom należy ocenić i udoskonalić obowiązujące przepisy dotyczące monitorowania funkcjonowania systemów ruchu bezwizowego z państwami trzecimi oraz zawieszenia zwolnień z obowiązku wizowego.

Przedstawiony dziś przez Komisję komunikat zapoczątkowuje proces konsultacji z Parlamentem Europejskim i Radą w celu określenia najlepszych sposobów modernizacji unijnego mechanizmu zawieszającego zwolnienie z obowiązku wizowego. Taka modernizacja mogłaby obejmować w szczególności:

• nowe podstawy zawieszenia w celu uwzględnienia nowych rodzajów ryzyka;
• dostosowanie progów uruchamiających mechanizm;
• uczynienie procedury zawieszenia bardziej skuteczną i elastyczną;
• wzmocnienie przepisów dotyczących monitorowania i sprawozdawczości.

Dalsze działania

Komisja omówi z Parlamentem Europejskim i Radą możliwości zwiększenia skuteczności narzędzi polityki wizowej, w tym modernizację mechanizmu zawieszającego zwolnienie z obowiązku wizowego.

W zależności od wyników tej dyskusji Komisja rozważy przedstawienie we wrześniu 2023 r. wniosku ustawodawczego zmieniającego mechanizm zawieszający zwolnienie z obowiązku wizowego.  

Kontekst 

Systemem ruchu bezwizowego objętych jest obecnie 61 państw spoza UE. 25 państw zawarło z UE umowy o zniesieniu wiz, a 8 otrzymało zwolnienie z obowiązku wizowego w wyniku pomyślnego zakończenia dialogu w sprawie liberalizacji reżimu wizowego (Albania, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Macedonia Północna, Serbia, Gruzja, Mołdawia i Ukraina). Pozostałe państwa uzyskały zwolnienie z obowiązku wizowego w ramach pierwszej harmonizacji przepisów UE (rozporządzenie Rady (WE) nr 539/2001). Ponadto 19 kwietnia 2023 r., w następstwie pomyślnego zakończenia dialogu w sprawie liberalizacji reżimu wizowego, Rada i Parlament Europejski zgodziły się na zwolnienie Kosowa z obowiązku wizowego, które to zwolnienie wejdzie w życie najpóźniej z dniem 1 stycznia 2024 r.