Komisja Europejska zatwierdziła polski program wsparcia przedsiębiorstw dotkniętych skutkami pandemii koronawirusa. Wartość programu to 2,6 mld euro, czyli 11,5 mld zł. Program został zatwierdzony na podstawie tymczasowych ram pomocy państwa.

Wiceprzewodnicząca Komisji Margrethe Vestager, odpowiedzialna za politykę konkurencji, oświadczyła: Środek pomocy wprowadzany przez Polskę, o budżecie szacowanym na 2,6 mld euro, pozwoli na dalsze wsparcie przedsiębiorstw poważnie dotkniętych skutkami pandemii koronawirusa. Zastosowanym środkiem będzie faktoring, czyli usługa finansowa zapewniająca alternatywne źródło kapitału obrotowego. Pozwoli ona zaspokoić potrzeby przedsiębiorstw w zakresie płynności i pomoże im w utrzymaniu działalności w tym trudnym czasie. Nadal będziemy ściśle współpracować z państwami członkowskimi, poszukując realnych rozwiązań łagodzących skutki gospodarcze pandemii COVID-19, zgodnie z przepisami UE.

Polskie środki wsparcia

Polska powiadomiła Komisję środku polegającym na gwarantowaniu przez państwo produktów faktoringowych na podstawie tymczasowych ram pomocy państwa. Faktoring to usługa finansowa zapewniająca gospodarce realnej płynność – polega na zapłacie faktur przed ostatecznym terminem płatności. Stanowi więc dla przedsiębiorstw alternatywne w stosunku do kredytów bankowych źródło kapitału obrotowego.

Program, wdrażany przez krajowy bank rozwoju – Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK) – będzie otwarty dla przedsiębiorstw każdej wielkości.

W jego ramach dostępne będą gwarancje zarówno w odniesieniu do faktoringu z regresem, jak i faktoringu odwrotnego.

• Faktoring z regresem to produkt, w ramach którego sprzedawca towaru lub usługi (faktorant) otrzymuje od firmy faktoringowej natychmiastową płatność faktury z potrąceniem niewielkiej opłaty. Z kolei nabywca dokonuje płatności na rzecz firmy faktoringowej w terminie płatności wskazanym na fakturze. W przypadku braku płatności firma faktoringowa może dochodzić wierzytelności od faktoranta, czyli ma do niego regres, tak jak w przypadku zwykłej pożyczki.
• Faktoring odwrócony to jeden ze sposobów finansowania łańcucha dostaw. W tym przypadku faktorantem jest nabywca produktu lub usługi, natomiast sprzedawca odnosi korzyść pośrednią w postaci wcześniejszej płatności. W przypadku braku płatności firma faktoringowa również może dochodzić wierzytelności od faktoranta, a więc i w tym przypadku występuje podobieństwo do zwykłej pożyczki.

Komisja oceniła środek pod kątem unijnych zasad pomocy państwa, w szczególności art. 107 ust. 3 lit. b) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), który umożliwia Komisji zatwierdzanie środków pomocy państwa stosowanych przez państwa członkowskie w celu zaradzenia poważnym zaburzeniom w ich gospodarce.

Komisja stwierdziła, że polski środek pomocy jest zgodny z warunkami określonymi w tymczasowych ramach pomocy państwa, ponieważ przewidziane w nim produkty są równoważne z pożyczkami. W szczególności środek ten obejmuje jedynie produkty faktoringowe, w przypadku których firma faktoringowa ma prawo dochodzenia wierzytelności od faktoranta, a mianowicie faktoring z regresem oraz faktoring odwrotny. Produkty te przynoszą natychmiastowy skutek w postaci zapewnienia płynności i prowadzą do powstania obowiązku spłaty po stronie faktoranta. Umowa faktoringowa określa dalsze elementy, w tym potrącenie opłaty od zapłaconej kwoty zapewniającej płynność, równoważne wypłacie odsetek, oraz termin płatności faktury, równoważny terminowi płatności pożyczki. Produkty faktoringowe objęte tym środkiem są zatem równoważne z pożyczkami i muszą spełniać te same warunki zgodności z przepisami.

Komisja uznała, że środek jest konieczny, właściwy i proporcjonalny, biorąc pod uwagę konieczność zaradzenia poważnym zaburzeniom w gospodarce państwa członkowskiego, zgodnie z art. 107 ust. 3 lit. b) TFUE i warunkami określonymi w tymczasowych ramach pomocy państwa.

W związku z tym Komisja zatwierdziła środek na podstawie unijnych zasad pomocy państwa.

Kontekst

W przypadku wystąpienia wyjątkowo trudnych warunków ekonomicznych – jak ma to miejsce obecnie we wszystkich państwach członkowskich i w Wielkiej Brytanii w związku z pandemią koronawirusa – unijne zasady pomocy państwa pozwalają państwom członkowskim na przyznanie wsparcia, by zaradzić poważnym zaburzeniom w gospodarce. Możliwość tę przewidziano w art. 107 ust. 3 lit. b) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

W dniu 19 marca 2020 r. Komisja Europejska przyjęła tymczasowe ramy pomocy państwa, aby umożliwić państwom członkowskim wykorzystanie pełnej elastyczności przewidzianej w zasadach pomocy państwa w celu wsparcia gospodarki w związku z pandemią COVID-19.W tymczasowych ramach pomocy państwa, zmienionych 3 kwietnia, 8 maja i 29 czerwca 2020 r., przewidziano następujące rodzaje pomocy, której mogą udzielać państwa członkowskie:

(i) Dotacje bezpośrednie, zastrzyki kapitału, selektywne korzyści podatkowe oraz zaliczki w wysokości do 100 tys. euro dla przedsiębiorstw prowadzących działalność w sektorze podstawowej produkcji rolnej, do 120 tys. euro dla przedsiębiorstw prowadzących działalność w sektorze rybołówstwa i akwakultury oraz do 800 tys. euro dla przedsiębiorstw prowadzących działalność we wszystkich pozostałych sektorach; środki te pozwolą pokryć pilne potrzeby w zakresie płynności. Państwa członkowskie mogą również udzielać nieoprocentowanych pożyczek lub gwarancji na zabezpieczenie pożyczek pokrywających 100 proc. ryzyka, do wysokości nominalnej 800 tys. euro na przedsiębiorstwo. Wyjątek stanowi sektor podstawowej produkcji rolnej oraz sektor rybołówstwa i akwakultury, w przypadku których zastosowanie mają limity w wysokości odpowiednio 100 tys. euro i 120 tys. euro na przedsiębiorstwo.

(ii) Gwarancje państwowe na zabezpieczenie pożyczek zaciąganych przez przedsiębiorstwa, dzięki którym banki nadal będą udzielać pożyczek klientom, którzy ich potrzebują. Takie gwarancje państwowe mogą pokrywać do 90 proc. ryzyka związanego z pożyczkami, aby pomóc przedsiębiorstwom w zaspokojeniu pilnych potrzeb kapitałowych i inwestycyjnych.

(iii) Subsydiowane pożyczki ze środków publicznych dla przedsiębiorstw (dług uprzywilejowany i podporządkowany) z korzystnymi stopami oprocentowania. Pożyczki te mogą pomóc przedsiębiorstwom w zaspokojeniu pilnych potrzeb kapitałowych i inwestycyjnych.

(iv) Gwarancje dla banków kierujących pomoc państwa do gospodarki realnej, zapewniające uznanie takiego wsparcia za pomoc bezpośrednią dla klientów banków, a nie dla samych banków, oraz wytyczne dotyczące sposobu minimalizowania zakłócenia konkurencji między bankami.

(v) Publiczne krótkoterminowe ubezpieczenia kredytów eksportowych w odniesieniu do wszystkich państw, bez potrzeby wykazywania przez zainteresowane państwo członkowskie, że dane państwo jest tymczasowo państwem o ryzyku niezbywalnym.

(vi) Wsparcie na badania i rozwój związane z koronawirusem, mające na celu zaradzenie obecnemu kryzysowi w obszarze zdrowia, przyznawane w formie dotacji bezpośrednich, zaliczek zwrotnych lub korzyści podatkowych. Można przyznawać dodatkowe wsparcie na projekty oparte na transgranicznej współpracy między państwami członkowskimi.

(vii) Wsparcie na budowę i rozbudowę placówek przeprowadzających testy, mające na celu opracowywanie i testowanie produktów (w tym szczepionek, respiratorów i odzieży ochronnej) użytecznych w walce z pandemią COVID-19, aż do pierwszego zastosowania przemysłowego. Wsparcie to może przyjąć formę dotacji bezpośrednich, korzyści podatkowych, zaliczek zwrotnych i gwarancji chroniących przed stratami. Przedsiębiorstwa mogą otrzymać dodatkowe wsparcie, jeśli ich inwestycje są współfinansowane przez większą liczbę państw członkowskich i gdy taka inwestycja zostanie ukończona w ciągu dwóch miesięcy od udzielenia wsparcia.

(viii) Wsparcie na wytwarzanie produktów istotnych z punktu widzenia walki z pandemią COVID-19 w formie dotacji bezpośrednich, korzyści podatkowych, zaliczek zwrotnych i gwarancji chroniących przed stratami. Przedsiębiorstwa mogą otrzymać dodatkowe wsparcie, jeśli ich inwestycje są współfinansowane przez większą liczbę państw członkowskich i gdy taka inwestycja zostanie ukończona w ciągu dwóch miesięcy od udzielenia wsparcia.

(ix) Ukierunkowane wsparcie w formie odroczenia płatności podatkowych lub zawieszenia składek na ubezpieczenie społeczne dla tych sektorów, regionów lub rodzajów przedsiębiorstw, które są najbardziej dotknięte skutkami pandemii.

(x) Ukierunkowane wsparcie w formie dopłat do wynagrodzeń pracowników dla tych przedsiębiorstw w sektorach lub regionach najbardziej dotkniętych skutkami pandemii, które w przeciwnym wypadku musiałyby dokonywać zwolnień.

(xi) Ukierunkowana pomoc w formie dokapitalizowania dla przedsiębiorstw niefinansowych, jeżeli nie jest dostępne żadne inne odpowiednie rozwiązanie. Wprowadzono zabezpieczenia zapobiegające nadmiernym zakłóceniom konkurencji na jednolitym rynku: warunki dotyczące konieczności, adekwatności i wielkości interwencji; warunki wejścia przez państwo w struktury kapitałowe przedsiębiorstw oraz wynagrodzenie; warunki dotyczące wyjścia państwa ze struktur kapitałowych przedsiębiorstw; warunki dotyczące sposobu zarządzania, w tym zakaz dywidend i pułapy wynagrodzeń dla kadry kierowniczej wyższego szczebla; zakaz subsydiowania skrośnego i zakaz nabywania oraz dodatkowe środki mające na celu ograniczenie zakłóceń konkurencji; wymogi w zakresie przejrzystości i sprawozdawczości.

Tymczasowe ramy pomocy państwa umożliwiają państwom członkowskim łączenie wszystkich środków wsparcia, z wyjątkiem pożyczek i gwarancji dotyczących tej samej pożyczki i przekraczających progi przewidziane w tymczasowych ramach. Pozwalają one ponadto państwom członkowskim na łączenie wszystkich środków wsparcia przyznanych na podstawie tymczasowych ram pomocy państwa z istniejącymi możliwościami przyznawania przedsiębiorstwom pomocy de minimis – do wysokości 25 tys. euro na okres trzech lat podatkowych dla przedsiębiorstw prowadzących działalność w sektorze podstawowej produkcji rolnej, do wysokości 30 tys. euro na okres trzech lat podatkowych dla przedsiębiorstw prowadzących działalność w sektorze rybołówstwa i akwakultury oraz do wysokości 200 tys. euro na okres trzech lat podatkowych dla przedsiębiorstw prowadzących działalność we wszystkich innych sektorach. Jednocześnie państwa członkowskie muszą zobowiązać się, że będą unikać nienależnej kumulacji środków wsparcia dla tych samych przedsiębiorstw, by ograniczyć wsparcie do zaspokojenia ich rzeczywistych potrzeb.

Ponadto tymczasowe ramy pomocy państwa są uzupełnieniem wielu innych możliwości już udostępnionych państwom członkowskim na potrzeby łagodzenia skutków społeczno-gospodarczych obecnej pandemii, zgodnie z unijnymi zasadami pomocy państwa. W dniu 13 marca 2020 Komisja przyjęła komunikat w sprawie skoordynowanej reakcji gospodarczej na epidemię COVID-19, w którym przedstawiono te możliwości.

Państwa członkowskie mogą na przykład wprowadzić, z korzyścią dla przedsiębiorstw, ogólnie obowiązujące zmiany (np. odroczenie podatków lub subsydiowanie skróconego czasu pracy we wszystkich sektorach), które nie wchodzą w zakres zasad pomocy państwa. Mogą również przyznawać przedsiębiorstwom rekompensaty za szkody poniesione bezpośrednio w wyniku pandemii koronawirusa.

Tymczasowe ramy pomocy państwa będą obowiązywać do końca grudnia 2020 r. Jako że problemy z wypłacalnością mogą pojawić się dopiero na późniejszym etapie rozwoju kryzysu, Komisja przedłużyła ten okres – wyłącznie w odniesieniu do środków służących dokapitalizowaniu – do końca czerwca 2021 r. W trosce o pewność prawa przed upływem tych terminów Komisja oceni, czy konieczne jest ich przedłużenie.

Jawne wersje decyzji zostaną udostępnione pod numerem sprawy SA.57452 w rejestrze pomocy państwa na stronie internetowej Komisji poświęconej konkurencji po wyjaśnieniu wszelkich kwestii związanych z poufnością.Wykaz nowych decyzji dotyczących pomocy państwa opublikowanych w internecie i Dzienniku Urzędowym zamieszczany jest w cotygodniowym biuletynie internetowym dotyczącym pomocy państwa (State Aid Weekly e-News).

Więcej informacji na temat tymczasowych ram pomocy państwa i innych działań podjętych przez Komisję w odpowiedzi na skutki gospodarcze pandemii COVID-19 można znaleźć tutaj.