Komisja Europejska zatwierdziła dwa polskie środki pomocy na łączną kwotę około 650 mln euro (około 2,9 mld zł), których celem jest wsparcie linii lotniczych LOT w związku z pandemią koronawirusa. Środki pomocy obejmują pożyczkę subsydiowaną w wysokości 400 mln euro (około 1,8 mld zł) oraz zastrzyk kapitałowy w wysokości około 250 mln euro (około 1,1 mld zł). Środki zostały zatwierdzone na podstawie tymczasowych ram pomocy państwa.

Wiceprzewodnicząca Komisji Margrethe Vestager, odpowiedzialna za politykę konkurencji, oświadczyła: LOT odgrywa kluczową rolę dla sieci połączeń i gospodarki Polski. Dzięki zastosowanym środkom pomocy LOT otrzyma około 650 mln euro na walkę ze skutkami obecnego kryzysu. Decyzja gwarantuje, że państwo otrzyma wystarczające wynagrodzenie z tytułu ryzyka, jakie ponoszą podatnicy, oraz że wsparcie będzie obwarowane określonymi warunkami, w tym zakazem wypłaty dywidend i premii oraz dalszymi środkami mającymi ograniczyć zakłócenie konkurencji. Nadal będziemy ściśle współpracować z państwami członkowskimi, poszukując realnych rozwiązań łagodzących skutki gospodarcze pandemii COVID-19, zgodnie z przepisami UE.

Polskie środki pomocy

LOT jest dużą sieciową linią lotniczą w Polsce i Europie Środkowej oraz jedynym przewoźnikiem obsługującym węzeł lotniczy (lotnisko im. F. Chopina w Warszawie).

W drugim kwartale 2020 r. LOT poniósł znaczne straty w związku z pandemią i ograniczeniami podróżowania nałożonymi przez Polskę i inne kraje w celu ograniczenia rozprzestrzeniania się koronawirusa. Znaczny spadek popytu na podróże oraz obowiązujące środki ograniczające coraz bardziej pogarszają sytuację finansową linii lotniczych. W rezultacie LOT-owi grozi obecnie zaleganie z płatnościami i niewypłacalność. Środki pomocy mają na celu poprawę sytuacji LOT-u w zakresie płynności oraz kapitału własnego, aby zagwarantować ciągłość w zakresie usług transportu lotniczego świadczonych przez LOT.

Polska zgłosiła Komisji, zgodnie z tymczasowymi ramami prawnymi, dwa środki wspierające LOT:

• pożyczka subsydiowana w wysokości 400 mln euro (około 1,8 mld zł); oraz
• oraz zastrzyk kapitałowy w wysokości 250 mln euro (około 1,1 mld zł w formie subskrypcji nowo wyemitowanych akcji przejętych przez Polskę.

Komisja stwierdziła, że środki zgłoszone przez Polskę są zgodne z art. 107 ust. 3 lit. b) TFUE oraz z warunkami określonymi w tymczasowych ramach prawnych. Chodzi w szczególności o następujące zagadnienia:

• Pożyczka subsydiowana: Pożyczka ta zostanie udzielona przed dniem 30 czerwca 2021 r. i będzie obowiązywać przez okres maksymalnie sześciu lat. Pożyczka nie przekroczy 25% obrotów LOT-u w 2019 r. i pokryje potrzeby przedsiębiorstwa w zakresie inwestycji i kapitału obrotowego. Stopa procentowa zapewni minimalne wynagrodzenie zgodnie z tymczasowymi ramami prawnymi.
• Pomoc na dokapitalizowanie:
  • Warunki dotyczące konieczności, adekwatności i wielkości zastrzyku kapitałowego: Zastrzyk kapitałowy nie przekroczy minimum niezbędnego do zapewnienia rentowności LOT-u i nie będzie wykraczał poza przywrócenie jego pozycji kapitałowej sprzed pandemii.
  • Warunki dotyczące wejścia państwa do kapitału spółki, wynagrodzenia oraz zachęt do wycofania się z kapitału spółki: Pomoc na dokapitalizowanie pozwoli uniknąć niewypłacalności LOT-u, co miałoby poważne konsekwencje dla polskiego rynku pracy, sieci połączeń oraz handlu zagranicznego. Polska otrzyma odpowiednie wynagrodzenie za inwestycję. Przewidziano także dodatkowe mechanizmy zachęcające LOT do wykupu udziałów kapitałowych uzyskanych przez państwo polskie w wyniku dokapitalizowania. Polska przedłożyła biznesplan przygotowany przez LOT w celu wykupu instrumentów służących dokapitalizowaniu. Polska zobowiązała się również do przygotowania strategii wycofania w ciągu 12 miesięcy od przyznania pomocy, chyba że odsetek udziałów należących do państwa spadnie do tego czasu poniżej poziomu 25% kapitału własnego. Jeżeli siedem lat po otrzymaniu pomocy na dokapitalizowanie odsetek udziałów należących do państwa nie spadnie poniżej 15% całkowitego kapitału własnego LOT-u, konieczne będzie przedłożenie Komisji planu restrukturyzacji LOT-u.
  • Warunki dotyczące sposobu zarządzania: Do czasu całkowitego wycofania się państwa LOT i jego spółki zależne będą obowiązywały zakazy dotyczące dywidend oraz wykupu innych akcji, niż akcje należące do państwa. Ponadto dopóki nie zostanie spłacone co najmniej 75% dokapitalizowania, będzie obowiązywało ścisłe ograniczenie wynagrodzenia kadry kierowniczej LOT-u i jego spółek zależnych, w tym zakaz wypłacania premii. Warunki te mają na celu zachęcenie państwa do wycofania swojego udziału kapitałowego, gdy tylko pozwoli na to sytuacja gospodarcza.
  • Zakaz subsydiowania skrośnego i przejęć: Aby zagwarantować, że LOT nie będzie korzystał w sposób nieuzasadniony z pomocy w formie dokapitalizowania ze szkodą dla uczciwej konkurencji na jednolitym rynku, przedsiębiorstwo nie może wykorzystywać pomocy, aby wspierać działalność gospodarczą przedsiębiorstw zintegrowanych, które już przed 31 grudnia 2019 r. znajdowały się w trudnej sytuacji gospodarczej. Ponadto, dopóki nie zostanie spłacone co najmniej 75% dokapitalizowania, LOT i przedsiębiorstwa kontrolowane przez LOT nie będą mogły nabyć więcej niż 10% udziału w przedsiębiorstwach konkurentów lub innych podmiotach prowadzących ten sam rodzaj działalności.
  • Przejrzystość publiczna i sprawozdawczość: LOT będzie musiał publikować informacje o sposobie wykorzystania pomocy, m.in. w jaki sposób jej wykorzystanie wspiera działalność przedsiębiorstwa zgodnie z zobowiązaniami unijnymi i krajowymi w zakresie transformacji ekologicznej i cyfrowej.

Komisja stwierdziła, że środki te mają na celu przywrócenie pozycji bilansowej oraz płynności finansowej LOT-u w wyjątkowej sytuacji spowodowanej pandemią koronawirusa. Ponieważ dokapitalizowanie nie przekracza 250 mln EUR, dalsze zobowiązania w celu zapewnienia skutecznej konkurencji nie są wymagane. Środki są konieczne, właściwe i proporcjonalne, biorąc pod uwagę konieczność zaradzenia poważnym zaburzeniom w gospodarce państwa członkowskiego, zgodnie z art. 107 ust. 3 lit. b) TFUE i warunkami określonymi w tymczasowych ramach pomocy państwa.

W związku z tym Komisja zatwierdziła środek na podstawie unijnych zasad pomocy państwa.

Kontekst

Komisja Europejska przyjęła tymczasowe ramy pomocy państwa, aby umożliwić państwom członkowskim wykorzystanie pełnej elastyczności przewidzianej w zasadach pomocy państwa w celu wsparcia gospodarki w związku z pandemią COVID-19. W tymczasowych ramach pomocy państwa, zmienionych 3 kwietnia, 8 maja, 29 czerwca i 13 października 2020 r., przewidziano następujące rodzaje pomocy, której mogą udzielać państwa członkowskie:

(i) Dotacje bezpośrednie, zastrzyki kapitału, selektywne korzyści podatkowe oraz zaliczki w wysokości do 100 tys. euro dla przedsiębiorstw prowadzących działalność w sektorze podstawowej produkcji rolnej, do 120 tys. euro dla przedsiębiorstw prowadzących działalność w sektorze rybołówstwa i akwakultury oraz do 800 tys. euro dla przedsiębiorstw prowadzących działalność we wszystkich pozostałych sektorach; środki te pozwolą pokryć pilne potrzeby w zakresie płynności. Państwa członkowskie mogą również udzielać nieoprocentowanych pożyczek lub gwarancji na zabezpieczenie pożyczek pokrywających 100 proc. ryzyka, do wysokości nominalnej 800 tys. euro na przedsiębiorstwo. Wyjątek stanowi sektor podstawowej produkcji rolnej oraz sektor rybołówstwa i akwakultury, w przypadku których zastosowanie mają limity w wysokości odpowiednio 100 tys. euro i 120 tys. euro na przedsiębiorstwo.

(ii) Gwarancje państwowe na zabezpieczenie pożyczek zaciąganych przez przedsiębiorstwa, dzięki którym banki nadal będą udzielać pożyczek klientom, którzy ich potrzebują. Takie gwarancje państwowe mogą pokrywać do 90 proc. ryzyka związanego z pożyczkami, aby pomóc przedsiębiorstwom w zaspokojeniu pilnych potrzeb kapitałowych i inwestycyjnych.

(iii) Subsydiowane pożyczki ze środków publicznych dla przedsiębiorstw (dług uprzywilejowany i podporządkowany) z korzystnymi stopami oprocentowania. Pożyczki te mogą pomóc przedsiębiorstwom w zaspokojeniu pilnych potrzeb kapitałowych i inwestycyjnych.

(iv) Gwarancje dla banków kierujących pomoc państwa do gospodarki realnej, zapewniające uznanie takiego wsparcia za pomoc bezpośrednią dla klientów banków, a nie dla samych banków, oraz wytyczne dotyczące sposobu minimalizowania zakłócenia konkurencji między bankami.

(v) Publiczne krótkoterminowe ubezpieczenia kredytów eksportowych w odniesieniu do wszystkich państw, bez potrzeby wykazywania przez zainteresowane państwo członkowskie, że dane państwo jest tymczasowo państwem o ryzyku niezbywalnym.

(vi) Wsparcie na badania i rozwój związane z koronawirusem, mające na celu zaradzenie obecnemu kryzysowi w obszarze zdrowia, przyznawane w formie dotacji bezpośrednich, zaliczek zwrotnych lub korzyści podatkowych. Można przyznawać dodatkowe wsparcie na projekty oparte na transgranicznej współpracy między państwami członkowskimi.

(vii) Wsparcie na budowę i rozbudowę placówek przeprowadzających testy, mające na celu opracowywanie i testowanie produktów (w tym szczepionek, respiratorów i odzieży ochronnej) użytecznych w walce z pandemią COVID-19, aż do pierwszego zastosowania przemysłowego. Wsparcie to może przyjąć formę dotacji bezpośrednich, korzyści podatkowych, zaliczek zwrotnych i gwarancji chroniących przed stratami. Przedsiębiorstwa mogą otrzymać dodatkowe wsparcie, jeśli ich inwestycje są współfinansowane przez większą liczbę państw członkowskich i gdy taka inwestycja zostanie ukończona w ciągu dwóch miesięcy od udzielenia wsparcia.

(viii) Wsparcie na wytwarzanie produktów istotnych z punktu widzenia walki z pandemią wywołaną przez koronawirusa w formie dotacji bezpośrednich, korzyści podatkowych, zaliczek zwrotnych i gwarancji chroniących przed stratami. Przedsiębiorstwa mogą otrzymać dodatkowe wsparcie, jeśli ich inwestycje są współfinansowane przez większą liczbę państw członkowskich i gdy taka inwestycja zostanie ukończona w ciągu dwóch miesięcy od udzielenia wsparcia.

(ix) Ukierunkowane wsparcie w formie odroczenia płatności podatkowych lub zawieszenia składek na ubezpieczenie społeczne dla tych sektorów, regionów lub rodzajów przedsiębiorstw, które są najbardziej dotknięte skutkami pandemii.

(x) Ukierunkowane wsparcie w formie dopłat do wynagrodzeń pracowników dla tych przedsiębiorstw w sektorach lub regionach najbardziej dotkniętych skutkami pandemii, które w przeciwnym wypadku musiałyby dokonywać zwolnień.

(xi) Ukierunkowana pomoc w formie dokapitalizowania dla przedsiębiorstw niefinansowych, jeżeli nie jest dostępne żadne inne odpowiednie rozwiązanie. Wprowadzono zabezpieczenia zapobiegające nadmiernym zakłóceniom konkurencji na jednolitym rynku: warunki dotyczące konieczności, adekwatności i wielkości interwencji; warunki wejścia przez państwo w struktury kapitałowe przedsiębiorstw oraz wynagrodzenie; warunki dotyczące wyjścia państwa ze struktur kapitałowych przedsiębiorstw; warunki dotyczące sposobu zarządzania, w tym zakaz dywidend i pułapy wynagrodzeń dla kadry kierowniczej wyższego szczebla; zakaz subsydiowania skrośnego i zakaz nabywania oraz dodatkowe środki mające na celu ograniczenie zakłóceń konkurencji; wymogi w zakresie przejrzystości i sprawozdawczości.

(xii) Wsparcie na rzecz niepokrytych kosztów stałych dla przedsiębiorstw, które w okresie kwalifikowalności odnotowały spadek obrotów o co najmniej 30% w porównaniu z tym samym okresem 2019 r. w związku z pandemią koronawirusa. Wsparcie będzie polegać na partycypowaniu w kosztach stałych beneficjentów, które nie są pokrywane z osiąganych dochodów. Może ono wynieść maksymalnie 3 mln euro na przedsiębiorstwo.

Tymczasowe ramy pomocy państwa umożliwiają państwom członkowskim łączenie wszystkich środków wsparcia, z wyjątkiem pożyczek i gwarancji dotyczących tej samej pożyczki i przekraczających progi przewidziane w tymczasowych ramach. Pozwalają one ponadto państwom członkowskim na łączenie wszystkich środków wsparcia przyznanych na podstawie tymczasowych ram pomocy państwa z istniejącymi możliwościami przyznawania przedsiębiorstwom pomocy de minimis – do wysokości 25 tys. euro na okres trzech lat podatkowych dla przedsiębiorstw prowadzących działalność w sektorze podstawowej produkcji rolnej, do wysokości 30 tys. euro na okres trzech lat podatkowych dla przedsiębiorstw prowadzących działalność w sektorze rybołówstwa i akwakultury oraz do wysokości 200 tys. euro na okres trzech lat podatkowych dla przedsiębiorstw prowadzących działalność we wszystkich innych sektorach. Jednocześnie państwa członkowskie muszą zobowiązać się, że będą unikać nienależnej kumulacji środków wsparcia dla tych samych przedsiębiorstw, by ograniczyć wsparcie do zaspokojenia ich rzeczywistych potrzeb.

Ponadto tymczasowe ramy pomocy państwa są uzupełnieniem wielu innych możliwości już udostępnionych państwom członkowskim na potrzeby łagodzenia skutków społeczno-gospodarczych obecnej pandemii, zgodnie z unijnymi zasadami pomocy państwa. W dniu 13 marca 2020 Komisja przyjęła komunikat w sprawie skoordynowanej reakcji gospodarczej na epidemię COVID-19, w którym przedstawiono te możliwości. Państwa członkowskie mogą na przykład wprowadzić, z korzyścią dla przedsiębiorstw, ogólnie obowiązujące zmiany (np. odroczenie podatków lub subsydiowanie skróconego czasu pracy we wszystkich sektorach), które nie wchodzą w zakres zasad pomocy państwa. Mogą również przyznawać przedsiębiorstwom rekompensaty za szkody poniesione bezpośrednio w wyniku pandemii koronawirusa.

Tymczasowe ramy pomocy państwa będą obowiązywać do końca czerwca 2021 r. Jako że problemy z wypłacalnością mogą pojawić się dopiero na późniejszym etapie rozwoju kryzysu, Komisja przedłużyła ten okres – wyłącznie w odniesieniu do środków służących dokapitalizowaniu – do końca września 2021 r. W trosce o pewność prawa przed upływem tych terminów Komisja oceni, czy konieczne jest ich przedłużenie.

Jawne wersje decyzji zostaną udostępnione pod numerem sprawy SA.59158 w rejestrze pomocy państwa na stronie internetowej Komisji poświęconej konkurencji po wyjaśnieniu wszelkich kwestii związanych z poufnością. Wykaz nowych decyzji dotyczących pomocy państwa opublikowanych w internecie i Dzienniku Urzędowym zamieszczany jest w cotygodniowym biuletynie internetowym dotyczącym pomocy państwa (State Aid Weekly e-News).