Komisja Europejska zatwierdziła, zgodnie z unijnymi zasadami pomocy państwa, polski środek o wartości 158 mln euro na wsparcie LOTOS Green H2 sp. z o.o. – spółki celowej będącej ostatecznie własnością PKN Orlen SA – w produkcji wodoru odnawialnego, który ma być wykorzystywany w procesach produkcyjnych rafinerii.

Środek pozwoli zrealizować unijną strategię w zakresie wodoru i cele Europejskiego Zielonego Ładu, a jednocześnie pomoże zakończyć zależność od rosyjskich paliw kopalnych i przyspieszyć zieloną transformację zgodnie z planem REPowerEU.

Polski środek pomocy

Polska zgłosiła Komisji plan wsparcia projektu Green H2 spółki LOTOS. Projekt dotyczy produkcji wodoru odnawialnego w drodze elektrolizy wody(tj. procesu wykorzystywania energii elektrycznej do rozkładu wody na tlen i wodór) zamiast reformingu parowego metanu z wykorzystaniem gazu ziemnego. Otrzymany wodór odnawialny będzie wykorzystywany w procesach produkcji paliw w rafinerii PKN Orlen w Gdańsku.

Pomoc będzie miała formę dotacji bezpośredniej w wysokości 158 mln euro. Zostanie ona przeznaczona na finansowanie instalacji elektrolizera o mocy 100 MW oraz budowę elektrowni fotowoltaicznej o mocy 50 MW i instalacji magazynowania energii w akumulatorach o mocy 20 MWh. Oczekuje się, że elektrolizer zostanie uruchomiony w 2027 r. i będzie stopniowo zwiększał swoją produkcję do 13 600 ton wodoru odnawialnego rocznie.

Oczekuje się, że dzięki projektowi będzie można uniknąć uwolnienia łącznie 2,5 mln ton dwutlenku węgla. Ponadto aby maksymalnie zredukować emisję gazów cieplarnianych, wodór będzie produkowany wyłącznie przy użyciu energii elektrycznej wytwarzanej ze źródeł odnawialnych.

Ocena Komisji

Komisja oceniła środek na podstawie unijnych zasad pomocy państwa, w szczególności art. 107 ust. 3 lit. c) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej („TFUE”), który pod pewnymi warunkami umożliwia państwom członkowskim wspieranie rozwoju niektórych rodzajów działalności gospodarczej, oraz na podstawie wytycznych w sprawie pomocy państwa na ochronę klimatu i środowiska oraz cele związane z energią na 2022 r. („CEEAG”).

Polska – w ramach otwartego zaproszenia do składania wniosków – wybrała projekt Green H2 wpisujący się w ogólny projekt IPCEI w zakresie technologii i instalacji wodorowych. Celem projektu Green H2 jest ograniczenie emisji gazów cieplarnianych w energochłonnym sektorze rafineryjnym, w którym trudno jest zredukować emisje. Ponieważ pomoc na ograniczenie emisji gazów cieplarnianych, np. przez wspieranie projektów w zakresie dekarbonizacji, jest jedną z głównych kategorii pomocy dozwolonych w CEEAG, środek ten najlepiej nadaje się do oceny na podstawie tych wytycznych, a nie w ramach wspomnianego projektu IPCEI.

Komisja stwierdziła, że:

• środek ten ułatwia rozwój działalności gospodarczej, w szczególności produkcji wodoru odnawialnego. Jednocześnie wspiera on cele głównych inicjatyw politycznych UE, takich jak Europejski Zielony Ład, unijna strategia w zakresie wodoru i plan REPowerEU,
• pomoc ma „efekt zachęty”, ponieważ bez wsparcia publicznego beneficjent nie przeprowadziłby inwestycji w produkcję wodoru odnawialnego,
• środek ma ograniczony wpływ na konkurencję i wymianę handlową w UE. W szczególności jest on konieczny i właściwy do promowania produkcji wodoru odnawialnego. Środek jest też proporcjonalny, ponieważ poziom pomocy odpowiada rzeczywistym potrzebom w zakresie finansowania,
• środek posiada wystarczające zabezpieczenia, aby zapewnić ograniczenie nieuzasadnionych zakłóceń konkurencji. Jeżeli realizacja projektu okaże się bardzo udana – tak, że w jej wyniku powstaną dodatkowe przychody netto – beneficjent zwróci Skarbowi Państwa część otrzymanej pomocy (mechanizm wycofania). Beneficjent będzie się ponadto dzielił wiedzą techniczną zdobytą w ramach projektu z innymi podmiotami europejskiego przemysłu. Projekt będzie monitorowany, aby śledzić jego postępy w realizacji celów ograniczenia emisji CO₂,
• pomoc przynosi pozytywne skutki, które przeważają nad ewentualnymi zakłóceniami konkurencji i wymiany handlowej w UE.

W związku z tym Komisja zatwierdziła polski środek pomocy na podstawie unijnych zasad pomocy państwa.

Przebieg procedury

CEEAG na 2022 r. zawierają wskazówki na temat sposobu, w jaki Komisja będzie oceniać zgodność środków pomocy z zakresu ochrony środowiska, w tym ochrony klimatu, i środków na cele związane z energią, podlegających wymogowi zgłoszenia na podstawie art. 107 ust. 3 lit. c) TFUE.

Nowe wytyczne, mające zastosowanie od stycznia 2022 r., tworzą elastyczne, dostosowane do celu ramy, umożliwiające państwom członkowskim zapewnianie niezbędnego wsparcia, które – w sposób ukierunkowany i racjonalny pod względem kosztów – pomaga osiągnąć cele Zielonego Ładu. Zasady dostosowują się do ważnych celów i zadań UE określonych w Europejskim Zielonym Ładzie oraz do innych wprowadzonych niedawno zmian regulacyjnych w dziedzinie energii i środowiska oraz uwzględniają rosnące znaczenie ochrony klimatu. Obejmują one sekcje dotyczące pomocy na ograniczenie emisji gazów cieplarnianych, polegającej np. na wsparciu na rzecz energii ze źródeł odnawialnych, środkach w zakresie efektywności energetycznej, pomocy na czystą mobilność, infrastrukturę, gospodarkę o obiegu zamkniętym, zmniejszenie zanieczyszczenia, ochronę i przywrócenie różnorodności biologicznej oraz środkach zapewniających bezpieczeństwo dostaw energii.

CEEAG na 2022 r. mają pomagać państwom członkowskim w realizacji ambitnych celów UE w zakresie energii i klimatu przy jak najmniejszym koszcie dla podatników i bez nadmiernego zakłócania konkurencji na jednolitym rynku.

W komunikacie w sprawie Europejskiego Zielonego Ładu z 2019 r. Komisja zwiększyła swoje ambitne cele klimatyczne, wyznaczając na 2050 r. cel zerowych emisji gazów cieplarnianych netto. Obowiązujące od lipca 2021 r. Europejskie prawo o klimacie – w którym ustanowiono cel polegający na osiągnięciu neutralności klimatycznej do 2050 r. i wprowadzono cel pośredni, jakim jest ograniczenie do 2030 r. emisji gazów cieplarnianych netto o co najmniej 55 % – jest podstawą przedstawionych przez Komisję 14 lipca 2021 r. wniosków ustawodawczych „Gotowi na 55”. Wśród tych wniosków Komisja przedstawiła zmiany do dyrektywy w sprawie energii odnawialnej i dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej zwiększające poziom ambicji wiążących celów rocznych w zakresie zwiększania produkcji energii ze źródeł odnawialnych i ograniczania zużycia energii na szczeblu UE.

W lipcu 2020 r. Komisja opublikowała unijną strategię w zakresie wodoru, w której określono ambitne cele w zakresie produkcji i stosowania czystego wodoru, oraz uruchomiła europejski sojusz na rzecz czystego wodoru skupiający europejską wspólnotę wodorową (przemysł, społeczeństwo obywatelskie, organy publiczne).

Wersja jawna decyzji zostanie udostępniona pod numerem sprawy SA.105006 w rejestrze pomocy państwa na stronie internetowej Komisji poświęconej konkurencji po wyjaśnieniu wszelkich kwestii związanych z poufnością. Wykaz nowych decyzji dotyczących pomocy państwa opublikowanych w internecie i Dzienniku Urzędowym zamieszczany jest w cotygodniowym biuletynie internetowym dotyczącym konkurencji.