Jest coraz bardziej prawdopodobne, że 12 kwietnia Wielka Brytania opuści Unię Europejską bez zawarcia porozumienia. Komisja Europejska zakończyła dziś przygotowania na wypadek twardego brexitu.

Na wniosek premier Theresy May Rada Europejska zgodziła się przesunąć termin wystąpienia Wielkiej Brytanii na dzień 22 maja 2019 roku, pod warunkiem że najpóźniej do 29 marca 2019 roku Izba Gmin zatwierdzi umowę o wystąpieniu. Jeżeli do tego czasu Izba Gmin nie przegłosuje umowy o wystąpieniu, Rada Europejska zgodziła się na przedłużenie tego terminu do dnia 12 kwietnia 2019 r. W przypadku realizacji tego scenariusza oczekuje się, że Wielka Brytania przedstawi dalszy plan działania przed tą datą.

Brak porozumienia- co dalej?

W przypadku twardego brexitu Wielka Brytania stanie się państwem trzecim bez żadnych przejściowych uzgodnień. Od tej chwili całe unijne prawo pierwotne i wtórne przestanie obowiązywać w odniesieniu do Wielkiej Brytanii. Nie będzie okresu przejściowego, który przewidziano w umowie o wystąpieniu. W oczywisty sposób spowoduje to znaczne zakłócenia dla obywateli i przedsiębiorstw. 

Przy takim rozwoju wypadków relacje Wielkiej Brytanii z Unią Europejską będą podlegać ogólnemu międzynarodowemu prawu publicznemu, w tym przepisom Światowej Organizacji Handlu. UE będzie zobowiązana do natychmiastowego wprowadzenia własnych przepisów i taryf celnych na swoich granicach z Wielką Brytanią. Obejmuje to kontrole i badania w zakresie ceł, norm sanitarnych i fitosanitarnych oraz weryfikacji zgodności z normami UE. Pomimo zakrojonych na szeroką skalę działań przygotowawczych przeprowadzonych przez organy celne państw członkowskich, kontrole te mogą spowodować znaczne opóźnienia na granicach. Podmioty z Wielkiej Brytanii przestaną również kwalifikować się do otrzymywania dotacji unijnych i uczestniczenia w procedurach zamówień publicznych w UE na dotychczasowych zasadach. 

Na podobnej zasadzie obywatele Wielkiej Brytanii przestaną być obywatelami Unii Europejskiej. Będą poddawani dodatkowym kontrolom przy przekraczaniu granicy Unii Europejskiej. Również w tej dziedzinie państwa członkowskie poczyniły znaczne przygotowania w portach i na lotniskach, aby zagwarantować, że kontrole te będą prowadzone w sposób jak najbardziej efektywny, mogą one jednak mimo wszystko powodować opóźnienia. 

Plan awaryjny?

UE przygotowała nastąpujące środki awaryjne na wypadek brexitu bez porozumienia są następujące:

- Program PEACE: kontynuacja programu PEACE na wyspie Irlandii do końca 2020 r. W odniesieniu do okresu po 2020 r. Komisja zaproponowała już, w ramach swoich wniosków dotyczących kolejnych wieloletnich ram finansowych, kontynuowanie i wzmocnienie transgranicznego wsparcia na rzecz pokoju i pojednania w przygranicznych hrabstwach Irlandii i Irlandii Północnej.

- Budżet UE (trwa proces ostatecznego przyjęcia): w przypadku braku porozumienia Unia będzie w stanie wypełniać swoje zobowiązania i nadal dokonywać płatności w 2019 r. na rzecz brytyjskich beneficjentów w odniesieniu do umów podpisanych i decyzji podjętych przed 30 marca 2019 r., pod warunkiem że Wielka Brytania będzie honorować zobowiązania podjęte w ramach budżetu na 2019 r. oraz zaakceptuje niezbędne audyty i kontrole.

- Uprawnienia do połowów i rekompensaty: środki te przewidują rekompensatę dla rybaków i właścicieli statków z państw członkowskich UE w ramach Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego z tytułu tymczasowego zaprzestania działalności połowowej. Zapewnią one również, by UE mogła dać statkom brytyjskim dostęp do swoich wód do końca 2019 r., pod warunkiem że statki UE również będą mieć dostęp do wód brytyjskich na zasadzie wzajemności.

- Usługi finansowe: tymczasowe, ograniczone środki zapobiegające bezpośredniemu zakłóceniu centralnego rozliczania instrumentów pochodnych, usług centralnych depozytów dla podmiotów z UE, które obecnie korzystają z usług podmiotów brytyjskich, oraz dla ułatwienia nowacji, przez ustalony okres 12 miesięcy, umów dotyczących niektórych instrumentów pochodnych będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym, w przypadku gdy umowa jest przekazywana z Wielkiej Brytanii kontrahentowi z jednego z 27 państw członkowskich UE.

- Połączenia lotnicze i bezpieczeństwo: te dwa środki zapewnią utrzymanie podstawowych połączeń lotniczych, co pozwoli uniknąć całkowitego przerwania ruchu lotniczego między UE a Wielką Brytanią w przypadku brexitu bez porozumienia. 

- Połączenia drogowe: utrzymanie bezpiecznych podstawowych połączeń drogowych między UE a Wielką Brytanią przez ograniczony czas, pod warunkiem, że Wielka Brytania zapewni takie samo traktowanie unijnym przedsiębiorstwom i operatorom.

- Połączenia kolejowe: utrzymanie ważności autoryzacji w zakresie bezpieczeństwa w odniesieniu do niektórych części infrastruktury kolejowej przez ściśle ograniczony okres trzech miesięcy, aby umożliwić wprowadzenie długoterminowych rozwiązań zgodnych z prawem UE. Dotyczy to w szczególności tunelu pod kanałem La Manche i będzie uzależnione od tego, czy Wielka Brytania utrzyma normy bezpieczeństwa identyczne z wymogami UE.

- Inspekcje na statkach: zapewnienie pewności prawa i ciągłości działania w transporcie morskim.

- Zmiana korytarza sieci bazowej Morze Północne – Morze Śródziemne: dodanie nowych połączeń morskich między Irlandią, Francją, Belgią i Holandią do sieci bazowej oraz wprowadzenie nowego priorytetu finansowania do instrumentu „Łącząc Europę”: dostosowanie infrastruktury transportowej do celów bezpieczeństwa i odprawy granicznej na granicy zewnętrznej.

- Polityka przeciwdziałania zmianie klimatu: środek ten zapewnia, że ewentualny twardy brexit nie wpłynie na sprawne funkcjonowanie i integralność środowiskową systemu handlu emisjami.

- Program Erasmus +: studenci i praktykanci uczestniczący w programie Erasmus+, przebywający za granicą w momencie wystąpienia Wielkiej Brytanii z UE, będą mogli ukończyć naukę i nadal otrzymywać odpowiednie fundusze.

- Uprawnienia do zabezpieczenia społecznego: uprawnienia (takie jak okresy ubezpieczenia, (samo)zatrudnienia lub zamieszkania w Wielkiej Brytanii przed jej wyjściem z Unii) osób, które skorzystały z prawa do swobodnego przemieszczania się przed wystąpieniem Wielkiej Brytanii, są zabezpieczone. 

- Wzajemność wizowa (trwa proces ostatecznego przyjęcia): obywatele Wielkiej Brytanii będą mogli podróżować bez wiz na terytorium UE, jeżeli Wielka Brytania również zapewni wszystkim obywatelom UE ruch bezwizowy na zasadzie wzajemności i bez dyskryminacji.

 Co należy zrobić w przypadku twardego brexitu?

Aby dowiedzieć się więcej na temat tego, w jaki sposób lepiej przygotować się na ewentualność brexitu bez porozumienia, obywatele UE mogą skontaktować się z serwisem Europe Direct, który spróbuje odpowiedzieć na każde pytanie. Zadzwoń pod bezpłatny numer 00 800 6 7 8 9 10 11 z dowolnego miejsca w UE, w dowolnym języku urzędowym UE. 

Komisja opublikowała dziś serię przystępnie sformułowanych zestawień informacji we wszystkich językach UE.