Przed dyskusją przywódców UE Komisja przedstawiła kluczowe elementy, które państwa członkowskie powinny uwzględnić w swoich strategiach szczepień przeciwko COVID-19, aby przygotować Unię Europejską i jej obywateli na moment, gdy dostępna będzie bezpieczna i skuteczna szczepionka. Komisja podaje także grupy osób, które państwa członkowskie powinny poddać szczepieniu w pierwszej kolejności.

Przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen oznajmiła: - Bezpieczna i skuteczna szczepionka to nasze najlepsze rozwiązanie, aby pokonać koronawirusa i powrócić do normalnego życia. Dokładamy wszelkich starań, aby zawrzeć porozumienia z firmami farmaceutycznymi i zapewnić przyszłe szczepionki. Teraz musimy zadbać o to, by być w pełni gotowym do dystrybucji szczepionki, jak tylko zostanie wynaleziona. Nasza strategia szczepień ma za zadanie pomóc krajom UE przygotować ich plany szczepień: kogo należy zaszczepić w pierwszej kolejności, jak zorganizować sprawiedliwą dystrybucję szczepionek i jak chronić najsłabsze grupy społeczne. Jeżeli chcemy mieć skuteczną strategię szczepień, właśnie teraz powinniśmy się przygotować.

Wiceprzewodniczący do spraw promowania naszego europejskiego stylu życia Margaritis Schinas skomentował: - Sytuacja związana z pandemią jest rozwojowa i przypomina tę z marca tego roku, czego jednak nie możemy powiedzieć o naszym stanie gotowości. Dziś decydujemy się na kluczowy etap w ramach trwającej reakcji UE na COVID-19. Naszym celem jest zapewnienie wszystkim w UE bezpiecznej, przystępnej cenowo i dostępnej szczepionki przeciwko COVID-19, gdy tylko zostanie udostępniona. Jedynie działając wspólnie, unikniemy zamieszania i staniemy się bardziej wydajni niż w przeszłości.

Stella Kyriakides, komisarz ds. zdrowia i bezpieczeństwa żywności, stwierdziła: Z ogromnym niepokojem obserwuję coraz szybszy przyrost zakażeń w całej UE. Mamy coraz mniej czasu. Dla każdego priorytetem powinno być zrobienie wszystkiego, co konieczne, aby uniknąć szkodliwych konsekwencji powszechnie wprowadzanych środków izolacji. Wszyscy musimy być gotowi na podjęcie kolejnych kroków. Szczepionka nie będzie magicznym rozwiązaniem, ale odegra kluczową rolę w ratowaniu życia i powstrzymaniu pandemii. W przypadku wynalezienia bezpiecznej i skutecznej szczepionki musimy być gotowi, aby w miarę możliwości wprowadzić ją jak najszybciej. Musimy także zdobyć zaufanie obywateli do jej bezpieczeństwa i skuteczności. Szczepionki nie uratują życia - szczepienia owszem.

Zgodnie ze strategią UE w zakresie szczepień z 17 czerwca Komisja Europejska i państwa członkowskie zapewniają produkcję szczepionek przeciwko COVID-19 w drodze umów zakupu z wyprzedzeniem zawieranych z producentami szczepionek w Europie. Każda szczepionka będzie musiała zostać zatwierdzona przez Europejską Agencję Leków zgodnie z normami bezpieczeństwa i skuteczności. Państwa członkowskie powinny już teraz przystąpić do opracowania wspólnej strategii szczepień z myślą o dystrybucji szczepionek.

Państwa członkowskie powinny zapewnić m.in.:

• zdolność służb odpowiedzialnych za szczepienia w zakresie dostarczenia szczepionki przeciwko COVID-19, w tym wykwalifikowany personel oraz sprzęt medyczny i ochronny;
• łatwy i niedrogi dostęp do szczepionek dla grup docelowych;
• dystrybucję szczepionek, mając na uwadze różne potrzeby w zakresie przechowywania i transportu, w szczególności łańcuch chłodniczy, transport produktów w niskiej temperaturze i zdolność magazynowania;
• jasne informacje na temat korzyści, zagrożeń i znaczenia szczepionki przeciwko COVID-19, aby zdobyć zaufanie publiczne.

Wszystkie państwa członkowskie równocześnie uzyskają dostęp do szczepionki przeciwko COVID-19 na podstawie liczby ludności. Ogólna liczba dawek szczepionki będzie ograniczona na początkowych etapach jej dystrybucji i zanim możliwe będzie zwiększenie jej produkcji. Dlatego w komunikacie podano przykłady nieuszeregowanych w kolejności grup osób, które powinny zostać zaszczepione jako pierwsze, gdy tylko dostępna będzie szczepionka przeciwko COVID-19. Do tych grup należą:

• pracownicy służby zdrowia i ośrodków odpowiedzialnych za opiekę długoterminową;
• osoby powyżej 60 roku życia;
• osoby, które są szczególnie zagrożone z uwagi na swój stan zdrowia;
• pracownicy o krytycznym znaczeniu;
• osoby, które nie mogą utrzymywać dystansu społecznego;
• bardziej defaworyzowane grupy społeczno-ekonomiczne.

W oczekiwaniu na pojawienie się zatwierdzonych szczepionek przeciwko COVID-19, gdy zapewniana jest ciągłość innych podstawowych usług i programów w zakresie opieki zdrowotnej i zdrowia publicznego, UE musi w dalszym ciągu ograniczać rozprzestrzenianie się wirusa. Jest to możliwe poprzez ochronę słabszych grup społecznych i dopilnowanie, aby obywatele przestrzegali środków ochrony zdrowia publicznego. Do tego czasu, a także najprawdopodobniej również w początkowych fazach wprowadzania szczepień, środki ograniczające, takie jak zachowanie dystansu fizycznego, zamykanie miejsc publicznych i dostosowywanie środowiska pracy będą nadal głównymi narzędziami w obszarze zdrowia publicznego służącymi do kontroli ognisk COVID-19 i zarządzania nimi.

Kontekst

W miarę jak Europa przechodzi do kolejnego etapu pandemii COVID-19, jeszcze bardziej nagląca stała się potrzeba, aby państwa stosowały wspólne strategie szczepień i wspólne podejście w tym zakresie. Na nadzwyczajnym posiedzeniu Rady Europejskiej 2 października państwa członkowskie wezwały Radę i Komisję do dalszego zwiększenia ogólnych wysiłków koordynacyjnych i działań związanych z opracowaniem i dystrybucją szczepionek na poziomie UE.

24 września Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) opublikowało zaktualizowaną ocenę ryzyka dotyczącą pandemii COVID-19 wraz z wytycznymi dotyczącymi środków ograniczających rozprzestrzenianie się wirusa (takich jak higiena rąk, zachowanie dystansu fizycznego, czyszczenie i wietrzenie).

Jak podkreśliła przewodnicząca Ursula von der Leyen w orędziu o stanie Unii w 2020 r., Europa musi nadal przeciwdziałać pandemii COVID-19 z nadzwyczajną ostrożnością, odpowiedzialnością i jednością, a także wykorzystać zdobyte doświadczenia do zwiększenia gotowości UE na sytuacje kryzysowe i do wzmocnienia zarządzania transgranicznymi zagrożeniami dla zdrowia.

15 lipca Komisja przyjęła komunikat w sprawie krótkoterminowej gotowości UE w obszarze zdrowia. Wezwała w nim państwa członkowskie do przygotowania środków zapobiegawczych, środków gotowości i reagowania na wypadek występowania ognisk COVID-19. W tym celu Komisja sformułowała w komunikacie szereg zaleceń dotyczących np. testów, ustalania kontaktów zakaźnych i zdolności systemów opieki zdrowotnej. Skuteczne wdrożenie tych środków wymaga koordynacji i sprawnej wymiany informacji między państwami członkowskimi. Zalecenia zawarte w strategii są nadal aktualne i zachęca się państwa członkowskie do ich przestrzegania.

Jednym z głównych elementów działań, które Europa musi podjąć, aby przezwyciężyć pandemię koronawirusa, jest przyspieszenie prac nad szczepionką przeciwko COVID-19, jej produkcją i dystrybucją. W unijnej strategii dotyczącej szczepionek opublikowanej w czerwcu przedstawiono dalsze działania.

Bezpieczeństwo, jakość i skuteczność szczepionek stanowią podstawę każdego procesu opracowywania szczepionek i wydawania na nie pozwoleń. Podmioty opracowujące szczepionki są zobowiązane przedstawić obszerną dokumentację i dane Europejskiej Agencji Leków w ramach unijnej procedury wydawania pozwoleń na dopuszczenie do obrotu. Po uzyskaniu pozwolenia prawo UE wymaga monitorowania bezpieczeństwa szczepionki oraz jej skuteczności. Konieczne będzie centralne gromadzenie dalszych dowodów, aby ocenić wpływ i skuteczność szczepionek przeciwko COVID-19 z punktu widzenia zdrowia publicznego, jak tylko szczepionki zostaną udostępnione ogółowi społeczeństwa. Będzie to miało kluczowe znaczenie dla przezwyciężenia pandemii i zdobycia zaufania wśród Europejczyków.