Komisja Europejska przedstawia dzisiaj ambitną strategię na rzecz praw osób z niepełnosprawnościami na lata 2021-2030, aby zapewnić im pełne uczestnictwo w życiu społecznym na równi z innymi osobami w UE i poza nią zgodnie z Traktatem o funkcjonowaniu Unii Europejskiej i Kartą praw podstawowych Unii Europejskiej, które z równości i niedyskryminacji czynią podstawę polityk UE. Osoby z niepełnosprawnościami mają prawo uczestniczyć we wszystkich dziedzinach życia na tych samych zasadach co inni. Pomimo postępów, jakich dokonano w ostatnich dekadach w dostępie do opieki zdrowotnej, edukacji, zatrudnienia i rekreacji, a także w umożliwianiu udziału w życiu politycznym, wciąż obecnych jest wiele przeszkód. Nadszedł czas, aby poszerzyć zakres działań UE.

Nowa strategia opiera się na Europejskiej strategii w sprawie niepełnosprawności na lata 2010–2020 i przyczynia się do wdrożenia Europejskiego filaru praw socjalnych, który wskazuje kierunek polityki zatrudnienia i polityki społecznej w Europie. W tym tygodniu Komisja Europejska przyjmie plan działania dla Europejskiego filaru praw socjalnych. Omawiana strategia wspiera wykonywanie przez UE i jej państwa członkowskie Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych („konwencja ONZ”) na poziomie UE i poszczególnych państw.

Wiceprzewodnicząca ds. wartości i przejrzystości Věra Jourová powiedziała: Ochrona praw osób z niepełnosprawnościami musi znajdować się w centrum naszym działań, także tych podejmowanych w reakcji na pandemię koronawirusa. Osoby z niepełnosprawnościami należą do grup, które najbardziej ucierpiały z powodu kryzysu związanego z COVID-19. Musimy zadbać o podniesienie jakości życia osób z niepełnosprawnościami i zagwarantowanie im ich praw!

Komisarz do spraw równości Helena Dalli skomentowała: Od samego początku założeniem europejskiego projektu było usuwanie barier, zgodnie z określoną w nim wizją unii w różnorodności. Wiele osób z niepełnosprawnościami wciąż jednak napotyka przeszkody, na przykład gdy szukają pracy lub korzystają z transportu publicznego. Następnie dodała: Osoby z niepełnosprawnościami powinny móc uczestniczyć na równych zasadach we wszystkich dziedzinach życia. Niezależne życie, uczenie się w środowisku integracyjnym i praca w odpowiednich warunkach - to możliwości, które musimy zapewnić wszystkim obywatelom, aby mogli rozwijać się i cieszyć się pełnią życia.

Poprawa w zakresie równego uczestnictwa i niedyskryminacji

Strategia rozpisana na dziesięć lat zakłada kluczowe inicjatywy poświęcone trzem głównym zagadnieniom:

• Prawa UE: Osoby z niepełnosprawnościami mają takie samo prawo jak wszyscy pozostali obywatele UE do swobodnego przemieszczania się do innego kraju lub uczestniczenia w życiu politycznym. Do końca 2023 r. Komisja Europejska, czerpiąc z doświadczeń uzyskanych w projekcie pilotażowym realizowanym w ośmiu państwach, zaproponuje unijną kartę osoby niepełnosprawnej wszystkim państwom UE. Karta ma ułatwić wzajemne uznawanie statusu osób z niepełnosprawnościami między państwami członkowskimi, co pomoże takim osobom korzystać z przysługującego im prawa do swobodnego przemieszczania się. Komisja będzie również blisko współpracowała z państwami członkowskimi, aby zapewnić osobom z niepełnosprawnościami udział w procesie wyborczym w 2023 r.
• Niezależne życie i autonomia: Osoby z niepełnosprawnościami mają prawo żyć niezależnie i decydować, gdzie i kim mieszkają. Aby wspierać niezależne życie i włączenie społeczne, Komisja opracuje wytyczne i rozpocznie inicjatywę w celu poprawy usług społecznych świadczonych na rzecz osób z niepełnosprawnościami.
• Niedyskryminacja i równe szanse: Celem strategii jest ochrona osób z niepełnosprawnościami przed wszelkimi formami dyskryminacji i przemocy. Ponadto ma ona przyczynić się do zapewnienia równego dostępu do wymiaru sprawiedliwości, edukacji, kultury, sportu i turystyki oraz równych szans w tych obszarach. Konieczne jest także zagwarantowanie równego dostępu do wszystkich usług zdrowotnych i zatrudnienia.

Udział w życiu społecznym na równych zasadach z innymi nie jest możliwy, gdy środowisko – fizyczne lub wirtualne – nie jest odpowiednio przystosowane. Za sprawą solidnych ram prawnych UE (np. europejski akt prawny w sprawie dostępności, dyrektywa w sprawie dostępności stron internetowych, prawa pasażerów) nastąpiła poprawa w zakresie dostępności. Przepisy UE nadal jednak nie obejmują wielu obszarów: wciąż obecne są różnice w dostępności budynków, przestrzeni publicznej i niektórych środków transportu. W związku z tym w 2022 r. Komisja Europejska zainicjuje europejskie centrum zasobów „AccessibleEU”, aby stworzyć bazę wiedzy na temat dostępności we wszystkich sektorach.

Realizacja strategii: bliska współpraca z państwami UE i uwzględnianie praw osób niepełnosprawnych w politykach wewnętrznych i zewnętrznych

Realizacja ambitnych założeń strategii będzie wymagała od wszystkich państw członkowskich dużego zaangażowania. Państwa UE odgrywają zasadniczą rolę w wykonywaniu Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych. Komisja stworzy platformę ds. niepełnosprawności, która zrzeszać będzie organy krajowe odpowiedzialne za wdrażanie konwencji ONZ, organizacje osób z niepełnosprawnościami i przedstawicieli Komisji. Celem platformy będzie wspieranie realizacji strategii oraz ulepszanie współpracy i wymiany w zakresie wdrażania konwencji ONZ. Będzie ona wszechstronnie obecna w internecie i pomoże zapewnić ciągłość działań. Osoby z niepełnosprawnościami będą uczestniczyć w dialogu i zostaną włączone w proces realizacji strategii na rzecz praw osób z niepełnosprawnościami na lata 2021-2030. Komisja będzie uwzględniać kwestie związane z niepełnosprawnościami we wszystkich politykach i ważniejszych inicjatywach UE. Prawa osób z niepełnosprawnościami nie kończą się tam, gdzie przebiegają granice Europy, dlatego Komisja będzie rozpowszechniała prawa osób z niepełnosprawnościami na całym świecie. Przedstawiona dzisiaj strategia pozwoli Unii Europejskiej wzmocnić jej rolę orędowniczki praw osób z niepełnosprawnościami. UE będzie stosowała instrumenty, takie jak pomoc techniczna i programy finansowe, wsparcie za pośrednictwem delegatur Unii, dialogi polityczne i praca na wielostronnych forach, aby wspierać kraje partnerskie we wdrażaniu Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych i aby zapewniać im wytyczne dotyczące osiągania celów zrównoważonego rozwoju w sposób sprzyjający włączeniu społecznemu osób z niepełnosprawnościami.

Kontekst

Zgodnie z zapowiedzią przewodniczącej Ursuli von der Leyen, strategia na rzecz praw osób z niepełnosprawnościami na lata 2021–2030 przyczynia się do budowania unii równości, podobnie jak strategia na rzecz równouprawnienia osób LGBTIQ na lata 2020–2025, unijny plan działania przeciwko rasizmowi na lata 2020–2025, strategia na rzecz równouprawnienia płci na lata 2020-2025 oraz unijne ramy strategiczne dotyczące Romów.

Przełom w dziedzinie praw osób z niepełnosprawnościami stanowiła przyjęta w 2006 r. Konwencja ONZ o prawach osób niepełnosprawnych: wśród jej stron są wszystkie państwa członkowskie. Jest to pierwsza konwencja praw człowieka, do której przystąpiła również UE. Strony konwencji ONZ mają obowiązek rozpowszechniać, chronić i wypełniać prawa człowieka przysługujące wszystkim osobom z niepełnosprawnościami, a także zapewniać im równość wobec prawa. Dzięki omawianej strategii Komisja zapewnia ramy wspierające działania UE i państw członkowskich służące wdrożeniu Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych.

Europejska strategia w sprawie niepełnosprawności na lata 2010–2020 umożliwiła budowanie Europy bez barier, na przykład za sprawą dyrektyw takich jak europejska strategia w sprawie niepełnosprawności, która wymaga, aby kluczowe produkty i usługi, takie jak telefony, komputery, książki elektroniczne, usługi bankowe i łączność elektroniczna były dostępne i użyteczne dla osób z różnego rodzaju niepełnosprawnościami. Unijne prawa pasażerów zapewniają osobom z niepełnosprawnościami dostęp do środków transportu drogowego, lotniczego, kolejowego lub morskiego. UE za sprawą polityk dotyczących współpracy międzynarodowej jest również światowym liderem w promowaniu włączenia społecznego i pełnego uczestnictwa osób z niepełnosprawnościami.