Komisja Europejska przedstawiła dzisiaj pierwszą unijną strategię na rzecz równości lesbijek, gejów, osób biseksualnych, transpłciowych, niebinarnych, interseksualnych i queer (LGBTIQ). Jej publikację zapowiadała przewodnicząca von der Leyen w orędziu o stanie Unii 2020.

Choć w ostatnich latach w UE poczyniono postępy w zakresie równości osób LGBTIQ, wciąż dochodzi do ich dyskryminacji. Jak wskazuje sondaż, 43 proc. osób LGBTIQ czuje się dyskryminowanych. Kryzys wywołany COVID-19 pogorszył jeszcze tę sytuację. Opublikowana dziś strategia podejmuje temat nierówności i problemów, z jakimi stykają się osoby LGBTIQ, i wyznacza ukierunkowane działania, w tym środki prawne i finansowe, na kolejne pięć lat. W strategii proponuje się rozszerzyć wykaz przestępstw UE o przestępstwa z nienawiści, w tym homofobiczną mowę nienawiści i homofobiczne przestępstwa z nienawiści. Przewiduje się też ustanowienie przepisów dotyczących wzajemnego uznawania praw rodzicielskich w sytuacjach transgranicznych. Strategia ma też zapewnić, aby kwestie dotyczące LGBTIQ były odpowiednio uwzględniane w procesie kształtowania polityki UE, tak aby osoby LGBTIQ, w całej swojej różnorodności, były bezpieczne i miały równe szanse rozwoju i pełnego uczestnictwa w społeczeństwie. 

Wiceprzewodnicząca do spraw wartości i przejrzystości Vera Jourová powiedziała: Każdy powinien czuć się wolny, by być tym, kim jest – bez strachu, że będzie za to prześladowany. Taka jest Europa i takie jest nasze stanowisko. Ta pierwsza strategia na poziomie UE wzmocni nasze wspólne wysiłki, aby zapewnić wszystkim prawo do równego traktowania.

Komisarz do spraw równości Helena Dalli dodała: UE daje dziś przykład do naśladowania w walce o różnorodność i inkluzywność. Równość i niedyskryminacja to podstawowe wartości i prawa w Unii Europejskiej. To oznacza, że wszyscy w Unii powinni czuć się bezpieczni i wolni, bez strachu przed dyskryminacją czy przemocą ze względu na orientację seksualną, tożsamość płciową, ekspresję płciową czy cechy płciowe. Wciąż jesteśmy daleko od pełnej inkluzywności i akceptacji, na jakie zasługują osoby LGBTIQ. Wierzę jednak, że wraz z państwami członkowskimi możemy sprawić, by Europa była lepszym i bardziej bezpiecznym miejscem dla wszystkich. W strategii wzywamy więc te państwa członkowskie, które nie mają krajowych strategii na rzecz równości osób LGBTIQ, aby taki dokument przyjęły, odnosząc się do szczególnych potrzeb w zakresie równości osób LGBTIQ w danym kraju.

Działania na rzecz równości osób LGBTIQ w latach 2020–2025

W strategii określono szereg ukierunkowanych działań, w podziale na cztery filary dotyczące: walki z dyskryminacją zapewnienia bezpieczeństwa budowania społeczeństw inkluzywnych oraz propagowania równości osób LGBTIQ na całym świecie Do najważniejszych działań opisanych w strategii należą:

• Walka z dyskryminacją: Ochrona prawna przed dyskryminacją ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia równości osób LGBTIQ. Komisja dokona podsumowania aktualnej sytuacji, w szczególności w obszarze zatrudnienia. Sprawozdanie ze stosowania dyrektywy w sprawie równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy zostanie opublikowane do 2022 r. Na tej podstawie Komisja zaproponuje odpowiednie przepisy, w szczególności dotyczące wzmocnienia roli organów ds. równości. Komisja przedstawi też ramy regulacyjne, które mają ograniczyć ryzyko uprzedzeń i dyskryminacji, wynikające z funkcjonowania systemów sztucznej inteligencji (AI).
• Zapewnienie bezpieczeństwa: Osoby LGBTIQ znacznie częściej padają ofiarą przestępstw z nienawiści, mowy nienawiści i przemocy. Poważnym problemem jest też niezgłaszanie takich przestępstw. Aby zharmonizować ochronę osób LGBTIQ przed przestępstwami z nienawiści i mową nienawiści, w 2021 r. Komisja wystąpi z inicjatywą rozszerzenia wykazu przestępstw UE o przestępstwa z nienawiści i mowę nienawiści, w tym skierowane przeciwko osobom LGBTIQ. Komisja zapewni też możliwości finansowania dla inicjatyw mających na celu walkę z przestępstwami z nienawiści, mową nienawiści i przemocą, wymierzonymi przeciwko osobom LGBTIQ.
• Ochrona praw tęczowych rodzin: Z powodu różnic między prawodawstwami krajowymi państw członkowskich więzi rodzinne nie zawsze są uznawane, kiedy tęczowe rodziny przekraczają granice wewnętrzne UE. Komisja przedłoży inicjatywę ustawodawczą w sprawie wzajemnego uznawania praw rodzicielskich oraz rozważy możliwe środki w celu wsparcia wzajemnego uznawania partnerstw osób tej samej płci w państwach członkowskich.
• Równość osób LGBTIQ na całym świecie: W różnych częściach świata osoby LGBTIQ doświadczają przemocy i poważnego łamania ich praw. Komisja wspierać będzie działania na rzecz równości osób LGBTIQ w ramach Instrumentu Sąsiedztwa oraz Współpracy Międzynarodowej i Rozwojowej, Instrumentu Pomocy Przedakcesyjnej oraz Funduszu Azylu i Migracji.

Włączanie problematyki równości osób LGBTIQ do unijnej polityki

Pod kierunkiem komisarz do spraw równości Heleny Dalli i z pomocą grupy zadaniowej ds. równości Komisja będzie też uwzględniać walkę z dyskryminacją osób LGBTIQ we wszystkich obszarach unijnej polityki i w większych inicjatywach.

Dalsze działania

Zachęca się państwa członkowskie, aby wykorzystywały istniejące najlepsze praktyki i opracowywały własne plany działania na rzecz równości osób LGBTIQ. Celem jest lepsza ochrona osób LGBTIQ przed dyskryminacją oraz uzupełnienie działań przewidzianych w unijnej strategii o środki mające zapewnić równość osób LGBTIQ w obszarach wchodzących w zakres kompetencji państw członkowskich.

Komisja Europejska będzie regularnie monitorować realizację działań nakreślonych w strategii i w 2023 r. przedstawi raport w tej sprawie.

Kontekst

Przedstawiony dzisiaj dokument jest pierwszą strategią Komisji w obszarze równości osób LGBTIQ i elementem deklarowanej przez przewodniczącą von der Leyen budowy Unii równości.

Podstawą strategii jest wykaz działań na rzecz równości osób LGBTIQ. Jest ona powiązana z innymi ramami strategicznymi i strategiami Komisji Europejskiej, w tym z niedawno przyjętymi – planem działania UE przeciwko rasizmowi na lata 2020–2025, strategią UE w zakresie praw ofiar oraz strategią na rzecz równouprawnienia płci.

Równość i niedyskryminacja to podstawowe wartości i prawa w UE, zapisane w Traktatach i Karcie praw podstawowych. W ostatnich dziesięcioleciach zmiany legislacyjne, orzecznictwo i inicjatywy polityczne przyniosły poprawę życia wielu osób i pomogły nam budować bardziej równe i przyjazne społeczeństwa, również dla osób LGBTIQ. Choć obserwuje się większą społeczną akceptację i wsparcie dla równych praw w UE, nie zawsze przekłada się ono na wyraźną poprawę życia osób LGBTIQ. Według Agencji Praw Podstawowych Unii Europejskiej (FRA) 43 proc. osób LGBT czuło się dyskryminowanych w 2019 r., w porównaniu z 37 proc. w 2012 r. Kryzys związany z COVID-19 wywarł nową presję na grupy szczególnie wrażliwe, w tym również osoby LGBTIQ.

Wiele obszarów polityki istotnych dla poprawy równości osób LGBTIQ wchodzi w zakres głównie kompetencji krajowych. UE ma jednak ważną rolę do odegrania: zapewnia wytyczne polityczne, koordynuje działania państw członkowskich, monitoruje realizację i postępy, udziela wsparcia z funduszy unijnych oraz promuje wymianę dobrych praktyk między państwami członkowskimi.