Komisja Europejska przedstawiła komunikat na temat pierwszych wniosków z doświadczeń z pandemii COVID-19 z ostatnich 18 miesięcy i wykorzystania ich do poprawy działań na szczeblu unijnym i krajowym. Pomoże to w lepszym przewidywaniu zagrożeń dla zdrowia i doskonaleniu planowania ewentualnościowego, umożliwiającego szybsze i skuteczniejsze wspólne reagowanie na wszystkich poziomach.

Wnioski skupiają się na tym, co można zrobić lepiej w przyszłości i co trzeba poprawić. Te dziesięć wniosków to nie zamknięty wykaz, lecz pierwszy przegląd tego, co możemy zrobić dla dobra wszystkich Europejczyków:

1. Szybsze wykrywanie i lepsze reagowanie wymagają solidnego globalnego systemu nadzoru nad zdrowiem publicznym i udoskonalonego europejskiego systemu gromadzenia informacji o pandemii. UE powinna przewodzić wysiłkom na rzecz opracowania nowego solidnego globalnego systemu nadzoru opartego na porównywalnych danych. Nowy i udoskonalony europejski system gromadzenia informacji o pandemii zostanie uruchomiony w 2021 r.
2. Bardziej przejrzysty i skoordynowany system wykorzystywania opinii naukowych ułatwiłoby podejmowanie decyzji politycznych i komunikację publiczną. UE powinna wyznaczyć głównego europejskiego epidemiologa i stworzyć do końca 2021 r. odpowiednią strukturę zarządzania.
3. Wzmocnienie środków gotowości wymaga stałych inwestycji, kontroli i przeglądów. Komisja Europejska powinna sporządzać roczne sprawozdania na temat stanu gotowości.
4. Narzędzia reagowania kryzysowego muszą zostać szybciej opracowane i być łatwiej aktywowalne. UE powinna ustanowić ramy uruchamiania pandemicznego stanu wyjątkowego w UE oraz zestaw narzędzi na wypadek sytuacji kryzysowych.
5. Koordynowanie środków w Europie powinno stać się naturalne. Należy szybko, przed końcem roku, wdrożyć Europejską Unię Zdrowotną oraz wzmocnić koordynację między instytucjami i uzgodnić metody pracy.
6. Aby zapewnić przepływ sprzętu i leków o krytycznym znaczeniu potrzebne są partnerstwa publiczno-prywatne i silniejsze łańcuchy dostaw. Do początku 2022 r. powinien zacząć działać unijny urząd ds. gotowości i reagowania na wypadek stanu zagrożenia zdrowia (HERA), a ważny projekt stanowiący przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania w dziedzinie zdrowia powinien zostać opracowany możliwie najszybciej, by umożliwić przełomowe innowacje w zakresie produktów farmaceutycznych. Projekt „EU Fab” powinien zapewnić UE wystarczającą ciągłą zdolność do produkcji 500–700 mln dawek szczepionek rocznie, z czego połowa powinna być gotowa w ciągu pierwszych 6 miesięcy pandemii.
7. Ogólnoeuropejskie podejście strategiczne ma zasadnicze znaczenie dla przyspieszenia badań klinicznych, rozszerzenia ich i poprawy ich efektywności. Należy stworzyć szeroko zakrojoną unijną wieloośrodkową platformę badań klinicznych.
8. Zdolność do radzenia sobie z pandemią zależy od ciągłych i rosnących inwestycji w systemy opieki zdrowotnej. Należy wspierać państwa członkowskie w celu wzmocnienia ogólnej odporności systemów opieki zdrowotnej poprzez udział w inwestycjach w zakresie odbudowy i odporności.
9. Zapobieganie pandemiom, gotowość i umiejętność reagowania to najważniejsze priorytety Unii. EU powinna nadal odgrywać wiodącą rolę w globalnej reakcji, w szczególności w oparciu o COVAX, jak również wzmacniać globalną strukturę bezpieczeństwa zdrowotnego, przewodząc wzmocnieniu pozycji Światowej Organizacji Zdrowia. Należy również rozwijać partnerstwa w zakresie gotowości na wypadek pandemii z najważniejszymi partnerami.
10. Należy wypracować bardziej skoordynowane i zaawansowane podejście do stawiania czoła wprowadzania w błąd i dezinformacji.

Kolejne działania

Przedmiotowe sprawozdanie na temat pierwszych doświadczeń z pandemii COVID-19 będzie stanowić wkład w dyskusję na czerwcowym posiedzeniu Rady. Zostanie ono przedstawione Parlamentowi Europejskiemu i Radzie Unii Europejskiej, a w drugiej połowie 2021 r. Komisja przedstawi jego konkretne rezultaty.

Wypowiedzi członków kolegium komisarzy:

Przewodnicząca Komisji Europejskiej, Ursula von der Leyen, powiedziała: Kompleksowa reakcja UE na pandemię była bezprecedensowa pod względem skali i zrealizowana w rekordowym czasie, wykazując jak ważna jest współpraca w Europie. Razem osiągnęliśmy to, czego żadne państwo członkowskie nie mogłoby osiągnąć samodzielnie. Zobaczyliśmy również, co poszło nam sprawnie, a co przy przyszłych pandemiach moglibyśmy zrobić lepiej. Musimy te wnioski przełożyć na praktyczne zmiany.

Wiceprzewodniczący ds. promowania naszego europejskiego stylu życia Margaritis Schinas powiedział: Niezależnie od tego, że polityka zdrowotna na szczeblu europejskim wciąż jeszcze jest w powijakach, reakcja UE na pandemię była szeroko zakrojona i obejmowała cały szereg bezprecedensowych inicjatyw, które zostały opracowane i zrealizowane w rekordowym czasie. Działaliśmy szybko, ambitnie i spójnie! Udało się to osiągnąć również dzięki bezprecedensowej solidarności między instytucjami UE, która zapewniła jednogłośną odpowiedź UE. Jest to niewątpliwie wspaniała lekcja, którą musimy wykorzystać w przyszłości. Nie jest to jednak powód do wpadania w samozadowolenie. Identyfikujemy teraz konkretne obszary, w których już wiemy, że należy zrobić więcej, aby na przyszłość zapewnić skuteczniejszą reakcję w dziedzinie zdrowia publicznego. Obecny kryzys może być katalizatorem pogłębiania integracji europejskiej w dziedzinach, w których jest ona najbardziej potrzebna.

Komisarz ds. zdrowia i bezpieczeństwa żywności Stella Kyriakides powiedziała: Bezprecedensowy kryzys w dziedzinie zdrowia publicznego należy zmienić w okazję do zbudowania silniejszej UE. Najważniejszy wniosek z kryzysu związanego z COVID-19 to świadomość potrzeby przekształcenia tymczasowych rozwiązań, które wykorzystano do walki z pandemią w trwałe struktury, które pozwolą nam lepiej przygotować się na przyszłość. Potrzebujemy możliwie najszybciej stworzyć silną europejską unię zdrowia. Nie można tracić czasu w obliczu zagrożenia zdrowia publicznego lub kolejnej pandemii. Środki nadzwyczajne trzeba przełożyć na zdolności strukturalne. Solidarność, odpowiedzialność, wspólne wysiłki na szczeblu europejskim w odniesieniu do zagrożeń, które w równym stopniu dotykają nas wszystkich, pozwolą nam przetrwać zarówno ten kryzys, jak i następny.

Kontekst

W miarę postępowania pandemii UE opracowała szeroki wachlarz narzędzi w ramach polityki zdrowotnej. Przykładem jest wspólne podejście do szczepionek w ramach unijnej strategii szczepień i inicjatywy dotyczące całego szeregu innych obszarów polityki. Inicjatywa dotycząca uprzywilejowanych korytarzy umożliwiła przepływ żywności i leków na całym jednolitym rynku. Wspólne podejście do oceny wskaźników zakażeń w poszczególnych regionach umożliwiło spójniejsze stosowanie kwarantanny i testowania. Niedawno w rekordowym czasie osiągnięto porozumienie w sprawie unijnych cyfrowych zaświadczeń COVID i wdrożono je, torując drogę do bezpiecznego wznowienia turystyki i podróży tego lata i później. UE podjęła jednocześnie zdecydowane działania w celu przeciwdziałania niekorzystnym skutkom gospodarczym pandemii. W bardzo dużym stopniu wykorzystano przy tym doświadczenie i porozumienia wypracowane przy poprzednich wyzwaniach i kryzysach w dziedzinie gospodarczej i finansowej.

Te sukcesy te nie umniejszają jednak napotkanych trudności, w szczególności ze zwiększeniem zdolności produkcyjnych, wynikających częściowo z braku trwałego zintegrowanego podejścia do badań naukowych, innowacji i produkcji, co spowolniło początkową dostępność szczepionek. W międzyczasie poradziliśmy sobie z tym, niemniej do ograniczania przyszłych nieprzyjemnych niespodzianek i kryzysów zdrowotnych potrzebujemy rozwiązań długoterminowych.