Komisja Europejska przyjęła nową kompleksową strategię na rzecz bioróżnorodności, mającą przywrócić ważną rolę przyrody w naszym życiu, oraz strategię „od pola do stołu” na rzecz sprawiedliwego, zdrowego i przyjaznego środowisku systemu żywnościowego. Te dwie strategie wzajemnie się uzupełniają, łącząc przyrodę, rolników, firmy i konsumentów we wspólnym wysiłku na rzecz zrównoważonej konkurencyjności w przyszłości.

Strategie te – zgodne z Europejskim Zielonym Ładem – proponują ambitne działania i zobowiązania UE mające na celu powstrzymanie utraty bioróżnorodności w Europie i na świecie oraz przekształcenie naszych systemów żywnościowych tak, aby stanowiły światowy wzorzec pod względem zrównoważonej konkurencyjności, ochrony zdrowia ludzi i planety oraz zapewnienia źródeł utrzymania wszystkim podmiotom w łańcuchu wartości żywności. Kryzys związany z COVID-19 pokazał, jak stajemy się bezbronni wobec coraz większej utraty bioróżnorodności i jak ważny dla naszego społeczeństwa jest dobrze działający system żywnościowy. W obu strategiach na pierwszym miejscu stawia się obywatela, zobowiązując się do zwiększenia ochrony obszarów lądowych i morskich, odbudowy zdegradowanych ekosystemów i zapewnienie UE pozycji międzynarodowego lidera zarówno w dziedzinie ochrony bioróżnorodności, jak i budowania zrównoważonego łańcucha żywnościowego.

Nowa strategia na rzecz bioróżnorodności dotyczy głównych przyczyn utraty bioróżnorodności, takich jak niezrównoważone użytkowanie gruntów i morza, nadmierna eksploatacja zasobów naturalnych, zanieczyszczenie środowiska i inwazyjne gatunki obce. Strategia ta, przyjęta w środku pandemii COVID-19, jest centralnym elementem unijnego planu odbudowy, ma zasadnicze znaczenie dla zapobiegania przyszłym wybuchom epidemii i budowania odporności na nie oraz stwarza bezpośrednie możliwości biznesowe i inwestycyjne w celu ożywienia gospodarki UE. Dzięki tej strategii kwestia bioróżnorodności ma szansę stać się integralną częścią ogólnej strategii UE na rzecz wzrostu gospodarczego. W strategii proponuje się m.in. ustanowienie wiążących celów w zakresie odtworzenia zdegradowanych ekosystemów i rzek, poprawy stanu siedlisk i gatunków chronionych w UE, powrotu owadów zapylających na grunty rolne, ograniczenia zanieczyszczeń, ekologizacji naszych miast, wspierania rolnictwa ekologicznego i innych praktyk rolniczych sprzyjających różnorodności biologicznej, a także poprawienia stanu zdrowia lasów europejskich. W ramach strategii przedstawiono konkretne działania służące wprowadzeniu europejskiej bioróżnorodności na ścieżkę odbudowy do 2030 r., w tym przekształcenie co najmniej 30 proc. europejskich obszarów i mórz w skutecznie zarządzane obszary chronione oraz przywrócenie różnorodnych elementów krajobrazu na przynajmniej 10 proc. powierzchni użytków rolnych.

Planowane działania w zakresie ochrony przyrody, zrównoważonego korzystania z niej i odbudowy jej zasobów przyniosą korzyści gospodarcze lokalnym społecznościom, co przyczyni się do powstania trwałych miejsc pracy i wzrostu gospodarczego. Na rzecz bioróżnorodności uruchomione zostaną środki finansowe w wysokości 20 mld euro rocznie – z różnych źródeł, w tym funduszy unijnych, krajowych i prywatnych.

Strategia „od pola do stołu” umożliwi przejście na zrównoważony system żywnościowy w UE, który zapewni bezpieczeństwo żywnościowe oraz dostęp do zdrowego żywienia pozyskiwanego na zdrowej planecie. Strategia przyczyni się do zmniejszenia śladu środowiskowego i klimatycznego wytwarzanego przez system żywnościowy UE oraz wzmocnienia jego odporności, a także do ochrony zdrowia obywateli i zapewnienia źródeł utrzymania podmiotom gospodarczym. W strategii określono konkretne cele dotyczące przekształcenia unijnego systemu żywnościowego, w tym zmniejszenie stosowania pestycydów i ryzyka z tym związanego o 50 proc., zmniejszenie stosowania nawozów o co najmniej 20 proc., zmniejszenie o 50 proc. sprzedaży środków przeciwdrobnoustrojowych stosowanych u zwierząt gospodarskich i w akwakulturze oraz zwiększenie udziału upraw ekologicznych w całkowitej powierzchni użytków rolnych do 25 proc. W strategii zaproponowano również ambitne środki mające zapewnić, aby najprostszymi wyborami dla obywateli były wybory zdrowe; środki te obejmują ulepszone etykietowanie, lepiej zaspokajające potrzeby konsumentów w zakresie informacji na temat zdrowej i zrównoważonej żywności.

Europejscy rolnicy, rybacy i producenci akwakultury odgrywają kluczową rolę w przechodzeniu na bardziej sprawiedliwy i zrównoważony system żywnościowy. Otrzymają oni wsparcie w ramach wspólnej polityki rolnej i wspólnej polityki rybołówstwa za pośrednictwem nowych źródeł finansowania i ekoprogramów w celu stosowania zrównoważonych praktyk. Zrównoważony rozwój jako znak rozpoznawczy Europy otworzy nowe możliwości biznesowe i przyczyni się do dywersyfikacji źródeł dochodów europejskich rolników i rybaków.

Przedstawione dwie strategie – jako zasadnicze części Europejskiego Zielonego Ładu przyczynią się również do ożywienia gospodarczego. W kontekście koronawirusa mają one zwiększyć odporność naszych społeczeństw na przyszłe pandemie i zagrożenia, takie jak skutki zmian klimatu, pożary lasów, brak bezpieczeństwa żywnościowego czy ogniska epidemiczne, w tym poprzez wspieranie bardziej zrównoważonych praktyk w dziedzinie rolnictwa, rybołówstwa i akwakultury, a także poprzez ochronę dzikiej fauny i flory oraz zwalczanie nielegalnego handlu dziką fauną i florą.

Strategie mają również istotne elementy międzynarodowe. Strategia na rzecz bioróżnorodności potwierdza determinację UE, by dać przykład w walce ze światowym kryzysem w dziedzinie bioróżnorodności. Komisja będzie dążyć do uruchomienia wszystkich instrumentów działań zewnętrznych i partnerstw międzynarodowych, aby pomóc w opracowaniu nowych ambitnych ram ONZ w zakresie bioróżnorodności na Konferencji Stron Konwencji o różnorodności biologicznej w 2021 r. Celem strategii „od pola do stołu” jest promowanie globalnego przejścia na zrównoważone systemy żywnościowe, w ścisłej współpracy z partnerami międzynarodowymi.

Wiceprzewodniczący wykonawczy do spraw Europejskiego Zielonego Ładu, Frans Timmermans, powiedział: Kryzys związany z koronawirusem pokazał, jak bardzo jesteśmy bezbronni i jak ważne jest przywrócenie równowagi między działalnością człowieka a przyrodą. Zmiana klimatu i utrata bioróżnorodności stanowią wyraźne i aktualne zagrożenie dla ludzkości. Strategie na rzecz bioróżnorodności oraz „od pola do stołu” – znajdujące się w centrum Zielonego Ładu – wyznaczają nową, lepszą równowagę między przyrodą, systemami żywnościowymi i bioróżnorodnością, aby chronić zdrowie i dobrostan naszych obywateli, a jednocześnie zwiększyć konkurencyjność i odporność UE. Strategie te są kluczową częścią wielkiej transformacji, jaką rozpoczęliśmy.

Stella Kyriakides, komisarz ds. zdrowia i bezpieczeństwa żywności, powiedziała: Musimy iść naprzód i sprawić, aby unijny system żywnościowy stał się siłą napędową zrównoważonego rozwoju. Strategia „od pola do stołu” spowoduje widoczną pozytywną różnicę w sposobie produkcji, kupna i konsumpcji naszej żywności, która przyniesie korzyści dla zdrowia naszych obywateli, społeczeństw i środowiska. Daje ona szansę na pogodzenie naszych systemów żywnościowych ze zdrowiem naszej planety, zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego oraz zaspokojenie aspiracji Europejczyków, jeśli chodzi o zdrową i przyjazną środowisku żywność, wytwarzaną według sprawiedliwych zasad.

Komisarz ds. środowiska, oceanów i rybołówstwa Virginijus Sinkevičius powiedział: Przyroda ma zasadnicze znaczenie dla dobrego fizycznego i psychicznego samopoczucia – dzięki niej filtrowane jest powietrze i woda, regulowany jest klimat i zapylane są uprawy. Ale zachowujemy się tak, jakby nam to było obojętne, i przegrywamy tę batalię na niespotykaną wcześniej skalę. Nowa strategia na rzecz bioróżnorodności opiera się na dotychczasowych osiągnięciach i dodaje nowe narzędzia, które pozwolą nam na prawdziwie zrównoważony rozwój z korzyścią dla wszystkich. Celem UE jest ochrona przyrody i przywrócenie jej dobrego stanu, udział w odbudowie gospodarki po obecnym kryzysie oraz torowanie drogi do stworzenia ambitnych globalnych ram ochrony bioróżnorodności na całym świecie.

Kolejne kroki

Komisja zwraca się do Parlamentu Europejskiego i Rady o zatwierdzenie tych dwóch strategii i wynikających z nich zobowiązań. Wszyscy obywatele i zainteresowane strony są proszeni o zaangażowanie się w szeroko zakrojoną debatę publiczną.

Kontekst

Europejski Zielony Ład, przedstawiony 11 grudnia 2019 r. przez Komisję Ursuli von der Leyen, wyznacza ambitny plan działania na rzecz neutralnej dla klimatu gospodarki o obiegu zamkniętym, w której wzrost gospodarczy nie jest uzależniony od konsumpcji zasobów.

Ambitnym celem Europejskiego Zielonego Ładu jest powstrzymanie i odwrócenie procesu utraty bioróżnorodności poprzez przekształcenie naszych systemów żywnościowych, sposobu użytkowania lasów, gruntów, wody i morza, a także systemów miejskich i przemysłowych oraz energetyki. W planie tym podkreślono, jak niezwykle ważne jest wspólne przeciwdziałanie zmianie klimatu oraz ochrona bioróżnorodności.