Komisja wzywa Radę do podjęcia bez dalszej zwłoki niezbędnych decyzji, aby umożliwić Bułgarii, Rumunii i Chorwacji pełne uczestnictwo w strefie Schengen.

W przyjętym komunikacie Komisja podsumowuje osiągnięcia tych trzech państw członkowskich w zakresie stosowania przepisów Schengen.

Od lat te państwa członkowskie w znacznym stopniu przyczyniają się do prawidłowego funkcjonowania strefy Schengen, np. podczas pandemii, a ostatnio w obliczu bezprecedensowych skutków wojny w Ukrainie. Państwa te są już częściowo związane przepisami Schengen, jednak kontrole na granicach wewnętrznych z tymi państwami nie zostały jeszcze zniesione, w związku z czym nie czerpią one pełnych korzyści z przynależności do strefy Schengen pozbawionej kontroli na granicach wewnętrznych. Pełne uczestnictwo tych państw członkowskich w strefie Schengen jest niezbędne i dlatego należy dać im tę możliwość, zważywszy na fakt, że spełniają warunki uczestnictwa.

Rozszerzenie strefy Schengen pozbawionej kontroli na granicach wewnętrznych sprawi, że Europa stanie się bezpieczniejsza – dzięki lepszej ochronie naszych wspólnych granic zewnętrznych i skutecznej współpracy policyjnej; bardziej zamożna – dzięki wyeliminowaniu czasu oczekiwania na granicach oraz ułatwieniu kontaktów międzyludzkich i biznesowych; a także bardziej atrakcyjna – dzięki znacznemu rozszerzeniu największego na świecie wspólnego obszaru bez kontroli na granicach wewnętrznych.

Bułgaria wprowadziła solidne zarządzanie granicami, które zapewnia skuteczną ochronę granicy i systematyczne kontrole graniczne. Zwalczanie przestępczości transgranicznej jest traktowane priorytetowo dzięki międzynarodowej współpracy policyjnej, w tym z Europolem. Dobrze działa w Bułgarii System Informacyjny Schengen. Bułgaria wykazała również, że posiada niezbędne struktury gwarantujące poszanowanie praw podstawowych, dostęp do ochrony międzynarodowej i przestrzeganie zasady non-refoulement.

Rumunia zapewnia wysokiej jakości i solidne zarządzanie granicami, w tym ochronę granicy i systematyczne kontrole graniczne; uczestniczy także w międzynarodowej współpracy policyjnej. Walka z nielegalną migracją i handlem ludźmi to dwa obszary priorytetowe, w których Rumunia jest aktywna. System Informacyjny Schengen działa w Rumunii dobrze. Jeżeli chodzi o poszanowanie praw podstawowych, Rumunia dysponuje skutecznymi strukturami gwarantującymi dostęp do ochrony międzynarodowej i przestrzeganie zasady non-refoulement.

W 2011 r. Bułgaria i Rumunia z sukcesem ukończyły proces oceny stosowania dorobku Schengen. Rada potwierdziła zakończenie procesu oceny w dwóch odrębnych zestawach konkluzji, ale od ponad 11 lat nie przyjęła decyzji o zniesieniu granic wewnętrznych. Ze względu na czas, jaki upłynął od 2011 r., oraz z myślą o wzmocnieniu wzajemnego zaufania i uznania rozwoju dorobku Schengen, jaki nastąpił od 2011 r., w marcu 2022 r. na forum Rady Bułgaria i Rumunia wydały wspólne oświadczenie. Kraje te zaprosiły, na zasadzie dobrowolności, zespół ekspertów koordynowany przez Komisję, który przeanalizować miał stosowanie najnowszych zmian w przepisach dorobku Schengen.

Ta dobrowolna misja informacyjna, która odbyła się w październiku 2022 r., potwierdziła, że Bułgaria i Rumunia nie tylko kontynuowały wdrażanie nowych przepisów i narzędzi, ale również znacznie wzmocniły ogólne stosowanie dorobku Schengen we wszystkich jego wymiarach. Ponadto te dwa państwa mają modelowe osiągnięcia w zakresie wdrażania przepisów Schengen.

W grudniu 2021 r. Rada potwierdziła, że Chorwacja spełniła warunki wymagane do przystąpienia do strefy Schengen pozbawionej kontroli na granicach wewnętrznych. Proces oceny odbywał się w latach 2016–2020. Obejmował on udaną ukierunkowaną wizytę weryfikacyjną w 2020 r., której celem było sprawdzenie realizacji przez ten kraj działań w zakresie zarządzania granicami zewnętrznymi. Chorwacja poczyniła znaczne wysiłki w celu zapewnienia, aby kontrole na granicach zewnętrznych były zgodne z zobowiązaniami w zakresie praw podstawowych. W szczególności w czerwcu 2021 r. Chorwacja ustanowiła niezależny mechanizm monitorowania, który przewiduje niezależne monitorowanie praw człowieka w ramach operacji granicznych, które obejmują migrantów i osoby ubiegające się o azyl. Mechanizm ten bezpośrednio angażuje zainteresowane strony z Chorwacji, a kieruje nim niezależna Rada Doradcza. Chorwacja była pierwszym państwem członkowskim, które wprowadziło taki mechanizm. 4 listopada 2022 r. podpisano nową umowę o rozszerzeniu i wzmocnieniu niezależnego mechanizmu monitorowania. Ta nowa umowa w pełni odzwierciedla wszystkie zalecenia wydane przez Radę Doradczą 27 października 2022 r.

Dalsze kroki

8 grudnia, pod kierownictwem prezydencji czeskiej, Rada ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych będzie głosować nad pełnym udziałem Bułgarii, Rumunii i Chorwacji w strefie Schengen pozbawionej kontroli na granicach wewnętrznych.

Kontekst

Strefa Schengen jest największym obszarem swobodnego przepływu osób na świecie, obejmującym obecnie 22 państw UE (Austrię, Belgię, Danię, Finlandię, Francję, Niemcy, Grecję, Włochy, Luksemburg, Niderlandy, Portugalię, Hiszpanię, Szwecję, Republikę Czeską, Estonię, Węgry, Łotwę, Litwę, Maltę, Polskę, Słowację i Słowenię) oraz 4 państwa stowarzyszone (Norwegię, Islandię, Szwajcarię i Liechtenstein). Irlandia nadal stosuje klauzulę opt-out w odniesieniu do zniesienia kontroli na granicach wewnętrznych.

Państwa pragnące przystąpić do strefy Schengen muszą przejść szereg ocen mających na celu potwierdzenie, że spełniają warunki konieczne do stosowania przepisów Schengen. Gdy misje oceniające Schengen potwierdzą gotowość państwa członkowskiego do przystąpienia do obszaru pozbawionego kontroli na granicach wewnętrznych, wymagana jest jednomyślna zgoda wszystkich pozostałych państw członkowskich stosujących w pełni dorobek Schengen. Parlament Europejski musi również wyrazić swoją zgodę.

10 listopada 2022 r. Parlament Europejski wydał pozytywną opinię na temat projektu decyzji Rady w sprawie pełnego stosowania dorobku Schengen w Chorwacji. 18 października 2022 r. Parlament Europejski przyjął rezolucję, w której zwrócił się do Rady o umożliwienie Rumunii i Bułgarii przystąpienia do strefy Schengen.