Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu Nie wolno nam nigdy zapomnieć o losie milionów osób narodowości żydowskiej – powiedziała przewodnicząca Ursula von der Leyen.

Tego dnia przypada w tym roku 78. rocznica wyzwolenia nazistowskiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. Z okazji Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu przewodnicząca Ursula von der Leyen powiedziała:  

Nie wolno nam nigdy zapomnieć o sześciu milionach kobiet, mężczyzn i dzieci narodowości żydowskiej oraz wszystkich innych ofiarach, w tym setkach tysięcy Romów zamordowanych podczas Holokaustu.

W tym roku upamiętnimy w szczególności żydowski ruch oporu i powstania organizowane w okupowanej przez nazistów Europie. Obchodzić będziemy 80. rocznicę największych powstań, takich jak powstanie w getcie warszawskim, które wybuchło 19 kwietnia 1943 r. i stało się symbolem oporu żydowskiego i brutalności reżimu nazistowskiego. Uczcimy również pamięć o innych zorganizowanych aktach nieposłuszeństwa, na przykład w Belgii, gdzie tego samego dnia trzech członków ruchu oporu - Robert Maistriau, Jura Liwszyc i Jean Franklemon – zdołało zatrzymać pociąg wiozący do Auschwitz Żydów skazanych na śmierć. Część osób wieziona pociągiem zdołała uciec, 120 z nich przeżyło. Wybuchły również inne powstania, o których mówi się nieco mniej – w obozach zagłady w Treblince i Sobiborze oraz w getcie białostockim. Żydowskie ofiary nie były bowiem bierne, lecz stawiały nazistom opór.

Niezmiennie możemy brać przykład z siły, odwagi i determinacji tych słabo uzbrojonych żydowskich bojowników i partyzantów, którzy skutecznie organizowali bunty wbrew wszelkim przeciwnościom i w obliczu niemalże pewnej śmierci. Walczyli w imię sprawiedliwości. Z determinacją stawiali opór.

Jak stwierdził ocalały z Auschwitz Elie Wiesel: Nie chodzi tu o pytanie, dlaczego nie wszyscy Żydzi walczyli, ale o to, w jaki sposób udało się tak wielu z nich podjąć walkę? Zamęczani, bici, głodzeni – skąd wzięli siłę – duchową i fizyczną – do stawienia oporu?

Nie wolno nam milczeć, gdy dzieje się niesprawiedliwość, gdy dokonywana jest masakra. Musimy piętnować antysemityzm, antycyganizm oraz wszelkie formy nienawiści i dyskryminacji – czy to ze względu na pochodzenie rasowe lub etniczne, religię lub przekonania, płeć, orientację seksualną, wiek czy też niepełnosprawność.

Antysemityzm doprowadził do Holokaustu, ale nie zakończył się wraz z nim. Antysemityzm ponownie przybiera na sile w Europie. Podobnie nasilają się przejawy negowania, zniekształcania i trywializacji Holokaustu, podsycając antysemityzm i osłabiając zbiorową pamięć i spójność w Europie.

Pamięć o przeszłości nie jest celem samym w sobie. Musimy pójść o krok dalej. Musimy wspierać życie żydowskie. Europa może prosperować tylko wtedy, gdy prosperować będą jej społeczności żydowskie. Będziemy dążyć do tego, by Unia Europejska była wolna od antysemityzmu i wszelkiej dyskryminacji, a europejskie społeczeństwo otwarte, równe i integrujące.

Kontekst

5 października 2021 r. Komisja Europejska przedstawiła strategię zwalczania antysemityzmu i wspierania życia żydowskiego, aby pomóc państwom UE i społeczeństwu obywatelskiemu w walce z antysemityzmem. Pamięć o Holokauście jest istotnym elementem działań mających zagwarantować, abyśmy nigdy nie zapomnieli naszej historii.

W ramach tegorocznych obchodów Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu Komisja Europejska zorganizowała 23 stycznia konferencję poświęconą pamięci o Holokauście pt. „Remembering the Past. Shaping the future“ we współpracy ze szwedzką prezydencją w Radzie UE, szwedzkim przewodnictwem Międzynarodowego Sojuszu na rzecz Pamięci o Holokauście (IHRA) i mającymi siedzibę w Brukseli żydowskimi organizacjami patronackimi.

Aby zwiększyć świadomość społeczną i przeciwdziałać zniekształcaniu Holokaustu, Komisja zainicjowała i kontynuuje kampanię #ProtectTheFacts we współpracy z Międzynarodowym Sojuszem na rzecz Pamięci o Holokauście (IHRA), UNESCO i Organizacją Narodów Zjednoczonych.

W 2005 r. w rezolucji „Pamięć o Holokauście” (60/7) Zgromadzenia Ogólnego Organizacji Narodów Zjednoczonych wyznaczono 27 stycznia jako międzynarodowy dzień upamiętniający ofiary Holokaustu. 27 stycznia 1945 r. siły alianckie wyzwoliły obóz zagłady i obóz koncentracyjny Auschwitz-Birkenau.

W rezolucji wezwano wszystkie państwa będące członkami ONZ do uczczenia pamięci ofiar Holokaustu i do opracowywania programów edukacyjnych dotyczących historii Holokaustu, aby przeciwdziałać przyszłym aktom ludobójstwa. Zaapelowano też o aktywne zachowanie miejsc związanych z Holokaustem, takich jak nazistowskie obozy zagłady, obozy koncentracyjne, obozy pracy przymusowej i więzienia.

W styczniu 2022 r. ONZ przyjęła kolejną rezolucję, w której potępiła negowanie i zniekształcanie Holokaustu. W rezolucji tej wzywa się członków ONZ i przedsiębiorstwa z branży mediów społecznościowych do podjęcia aktywnych działań na rzecz zwalczania zjawiska negowania i zniekształcania Holokaustu.

W związku z unijnymi ramami strategicznymi dotyczącymi Romów i zaleceniem Rady w sprawie Romów Komisja Europejska i państwa członkowskie UE zobowiązały się do walki z antycyganizmem. 9 stycznia 2023 r. przyjęto pierwsze sprawozdanie z oceny krajowych ram strategicznych państw członkowskich dotyczących Romów.

W 2023 r. w ramach programu „Obywatele, równość, prawa i wartości” (programu CERV) Komisja Europejska przeznaczy ponad 10 mln euro z funduszy UE na wsparcie projektów dotyczących pamięci o przeszłości Europy. W szczególności priorytetowo traktowane będą projekty dotyczące upowszechniania pamięci o Holokauście, edukacji i badań naukowych w tej dziedzinie, a także walki z negowaniem i zniekształcaniem Holokaustu. Więcej informacji można znaleźć tutaj.