Obszar Schengen jest żywym świadectwem zaangażowania Europy na rzecz wolnego, zjednoczonego, dostatniego i bezpiecznego kontynentu.

Komisja Europejska publikuje czwarte sprawozdanie na temat stanu strefy Schengen, w którym dokonuje przeglądu sytuacji w minionym roku i ustala priorytety na nadchodzący rok. 

40 lat od jej utworzenia pokazuje, że strefa Schengen przyniosła ogromne korzyści UE i jej obywatelom. Stanowi on podstawę rynku wewnętrznego UE i ułatwia życie prawie 450 milionom ludzi. W ubiegłym roku strefa Schengen po raz kolejny stała się najczęściej odwiedzanym miejscem na świecie, przyjmując ponad pół miliarda odwiedzających i napędzając wzrost gospodarczy w całej Unii. 

Z czasem strefa Schengen przekształciła się w solidny i kompleksowy system, w którym państwa członkowskie przy wsparciu UE skutecznie zarządzają granicami zewnętrznymi, bezpieczeństwem i migracją w skoordynowany sposób. 

Przyjęte dziś sprawozdanie zawiera przegląd funkcjonowania strefy Schengen i jest wkładem Komisji przed czerwcowym posiedzeniem Rady ds. Schengen, które będzie obchodzone 40 lat po podpisaniu układu z Schengen.

Państwo Schengen 

W sprawozdaniu na temat stanu strefy Schengen w 2025 r. przedstawiono osiągnięcia, wyzwania i rozwój sytuacji w strefie Schengen w ostatnim cyklu w latach 2024–2025. Pełne przystąpienie Bułgarii i Rumunii do strefy Schengen znacznie wzmacnia gospodarkę UE i jest dowodem na to, że państwa członkowskie są w pełni zaangażowane w dalszą poprawę współpracy w ramach Schengen.

Ponadto wymogi Schengen stały się kluczowym aspektem procesu rozszerzenia UE, ponieważ wszystkie kraje kandydujące muszą posiadać w pełni funkcjonujące krajowe systemy zarządzania strefą Schengen przed ich przyjęciem do UE. Wzmożone wysiłki UE doprowadziły również do spadku liczby przypadków nielegalnego przekraczania granic zewnętrznych strefy Schengen – liczba wykrytych przypadków wyniosła około 240 000, co stanowi najniższy poziom od 2021 r.

Ze sprawozdania wynika, że przepisy Schengen są dobrze stosowane, a dalsze prace będą kontynuowane w następujących obszarach:   

• Dalsze wzmacnianie zarządzania politycznego i operacyjnego.  Dzielenie się obszarem bez granic wewnętrznych opiera się na zaufaniu. Wymaga to skutecznego wdrożenia uzgodnionych zasad oraz wykorzystania wspólnych narzędzi, informacji, zasobów i infrastruktury. Komisja będzie nadal śledzić postępy za pomocą rocznej tablicy wyników Schengen i dalej konsolidować mechanizm oceny i monitorowania stosowania dorobku Schengen. Obejmuje to systemy zarówno w krajach strefy Schengen, jak i w krajach kandydujących do przystąpienia do UE.
• Przyspieszenie wdrażania ram cyfryzacji w celu zapobiegania zagrożeniom dla bezpieczeństwa. Ma to kluczowe znaczenie dla przyszłego wdrożenia systemu wjazdu/wyjazdu oraz europejskiego systemu informacji o podróży oraz zezwoleń na podróż (ETIAS). Dalsze inwestycje w badania naukowe i innowacje mają zasadnicze znaczenie dla ochrony strefy Schengen przy użyciu najnowocześniejszych rozwiązań europejskich w przyszłości.
• Dostosowanie do zmieniającego się krajobrazu bezpieczeństwa  dzięki wspólnemu obrazowi sytuacji wywiadowczej, wspólnym działaniom operacyjnym i ściślejszej współpracy między organami ścigania, w tym w wewnętrznych regionach przygranicznych. Jak zapowiedziano w europejskiej strategii bezpieczeństwa wewnętrznego ProtectEU, Komisja będzie pracować nad utworzeniem grupy wysokiego szczebla ds. przyszłości operacyjnej współpracy organów ścigania w całej strefie Schengen.
• Gotowość znacznie poza naszymi granicami dzięki pogłębieniu stosunków z krajami partnerskimi w naszym sąsiedztwie i poza nim. W ostatnich latach Europol i państwa członkowskie zintensyfikowały prace nad usprawnieniem przekazywania i przetwarzania informacji z kluczowych państw trzecich. Frontex zwiększył również swoje wsparcie dla krajów kandydujących.
• Skuteczne środki mające na celu powrót osób nieposiadających prawa do pobytu w UE. W 2024 r. nastąpił prawie 12-procentowy wzrost liczby powrotów obywateli państw trzecich nieposiadających prawa do pobytu w strefie Schengen, jednak ogólny wskaźnik powrotów nadal wymaga dalszego zwiększenia. Aby wesprzeć państwa członkowskie, Komisja przeprowadziła w zeszłym roku ocenę Schengen, w której określiła najlepsze praktyki w zakresie szybszych i skuteczniejszych powrotów.
• Skoordynowane działania w strefie Schengen: szybka i skuteczna wymiana informacji między organami ścigania pozostaje jednym z najpotężniejszych narzędzi zapobiegania przestępczości i jej zwalczania. UE dysponuje już solidnymi narzędziami orientacji sytuacyjnej i analizy ryzyka, takimi jak EUROSUR i System Informacyjny Schengen. Komisja wraz z koordynatorem ds. Schengen będzie nadal wspierać państwa członkowskie w skutecznej współpracy w zakresie transgranicznego operacyjnego egzekwowania prawa.

Kolejne kroki

Strefa Schengen będzie nadal ewoluować, dostosowywać się do nowych realiów i reagować na zmieniający się krajobraz geopolityczny. Komisja będzie współpracować z państwami członkowskimi w celu uwolnienia pełnego potencjału strefy Schengen poprzez stworzenie obszaru swobodnego przepływu gotowego na nadchodzące wyzwania. Aby sprostać pozostałym wyzwaniom, cykl zarządzania strefą Schengen na lata 2025–2026 skupi się na konsolidacji ram zarządzania w celu poprawy koordynacji polityki, ustrukturyzowanego i spójnego podejścia do współpracy policyjnej, a także na przyspieszeniu cyfryzacji procedur i systemów w celu zwiększenia bezpieczeństwa.

Komisja zwraca się do Rady ds. Schengen o omówienie w czerwcu niniejszego sprawozdania na temat stanu strefy Schengen w 2025 r. i przyjęcie priorytetów cyklu Schengen na lata 2025–2026.

Kontekst

Komisja co roku ocenia stan strefy Schengen od 2022 r., kiedy to ustanowiono Radę ds. Schengen, cykl Schengen i nowe ramy oceny Schengen. Jest to kontynuacja inicjatywy Komisji mającej na celu wzmocnienie wspólnego zarządzania strefą Schengen i zapewnienie ustrukturyzowanej, skoordynowanej i wspólnej reakcji na stojące przed nią wyzwania.