Komisja podejmuje zdecydowane działania, aby zwalczać korupcję w UE i na całym świecie, realizując tym samym zobowiązanie przewodniczącej Ursuli von der Leyen zawarte w orędziu o stanie Unii z 2022 r.

Przedstawione wnioski stanowią kamień milowy w walce z korupcją na szczeblu krajowym i unijnym. Komisja, w oparciu o istniejące środki, zintensyfikuje swoje działania służące uwzględnianiu środków antykorupcyjnych w procesie opracowywania strategii i programów UE oraz będzie aktywnie wspierać państwa członkowskie we wdrażaniu skutecznych przepisów i polityk służących zwalczaniu korupcji. W ramach corocznego cyklu sprawozdania na temat praworządności Komisja monitoruje również postępy w zakresie zwalczania korupcji na szczeblu krajowym, określa wyzwania i wydaje zalecenia dla państw członkowskich.

Dzisiejszy pakiet środków obejmuje nowe, zaostrzone przepisy, które kryminalizują przestępstwa korupcyjne i harmonizują kary w całej UE, oraz wspierany przez Komisję wniosek wysokiego przedstawiciela w sprawie ustanowienia specjalnego systemu sankcji w ramach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (WPZiB), aby zwalczać poważne przypadki korupcji na całym świecie. Nowe środki w dużym stopniu koncentrują się na zapobieganiu korupcji i na budowaniu kultury uczciwości, w ramach której korupcja nie jest tolerowana. Jednocześnie środki te wzmacniają narzędzia egzekwowania prawa.

Kluczowe elementy dzisiejszych wniosków:

I. Komunikat w sprawie zwalczanie korupcji

We wspólnym komunikacie Komisja i wysoki przedstawiciel podsumowują istniejące rozwiązania oraz wyznaczają nowe kierunki działania i nowe narzędzia, zarówno na szczeblu UE, jak i państw członkowskich. Stanowi to wyraźny przejaw zaangażowania w walkę z korupcją na świecie. Unijna sieć służąca zwalczaniu korupcji, skupiająca organy ścigania, organy publiczne, prawników, społeczeństwo obywatelskie i inne zainteresowane strony, usprawni zapobieganie korupcji w całej UE, a do jej zadań będzie należało opracowanie najlepszych praktyk i praktycznych wytycznych. Jednym z kluczowych zadań sieci będzie wspieranie Komisji w określaniu obszarów w UE, które są dotknięte wysokim ryzykiem korupcji. Działania sieci zostaną uwzględnione w strategii antykorupcyjnej UE, która ma zostać opracowana w porozumieniu z Parlamentem Europejskim i Radą, aby zmaksymalizować skuteczność i spójność działań UE.

W instytucjach UE panuje zerowa tolerancja dla korupcji. W komunikacie wyszczególniono zasady etycznego postępowania, uczciwości i przejrzystości, które zapobiegają korupcji w instytucjach UE. Ramy te muszą być nie tylko rygorystycznie i spójnie stosowane, ale również stale aktualizowane.

II. Surowsze przepisy na rzecz zwalczania korupcji

Komisja przedstawia nowy wniosek dotyczący dyrektywy w sprawie zwalczania korupcji. Wniosek unowocześnia dotychczasowe ramy antykorupcyjne UE poprzez:

a) zapobieganie korupcji i budowanie kultury uczciwości

• Podnoszenie świadomości na temat korupcji dzięki kampaniom informacyjnym oraz programom badawczym i edukacyjnym, aby zmniejszyć ryzyko korupcji oraz występowanie przestępstw z nią związanych.
• Zapewnienie najwyższych standardów rozliczalności w sektorze publicznym poprzez zobowiązanie państw członkowskich do przyjęcia skutecznych przepisów dotyczących otwartego dostępu do informacji, które leżą w interesie publicznym, ujawniania konfliktów interesów w sektorze publicznym i zarządzania nimi, ujawniania i kontroli aktywów urzędników publicznych oraz regulowania powiązań między sektorem prywatnym a publicznym.
• Powołanie wyspecjalizowanych organów antykorupcyjnych oraz zapewnienie odpowiednich zasobów i szkoleń dla organów odpowiedzialnych za zapobieganie korupcji i jej zwalczanie.

b) pojedynczy akt prawny obejmujący wszystkie rodzaje przestępstw korupcyjnych i kar

• Harmonizacja definicji przestępstw kryminalnych ściganych jako korupcja, aby obejmowały one nie tylko łapownictwo, ale również sprzeniewierzenie, płatną protekcję, nadużycie stanowiska, utrudnianie działania wymiaru sprawiedliwości oraz nielegalne wzbogacanie związane z przestępstwami korupcyjnymi. Wniosek zakłada obowiązkową kryminalizację na mocy prawa UE wszystkich przestępstw, o których mowa w Konwencji Narodów Zjednoczonych przeciwko korupcji, oraz obejmuje korupcję zarówno w sektorze publicznym, jak i prywatnym.
• Surowsze sankcje karne dla osób fizycznych i prawnych oraz harmonizacja okoliczności obciążających i łagodzących.

c) zapewnienie skutecznych dochodzeń i skutecznego ścigania korupcji

• Narzędzia dochodzeniowo-śledcze: Państwa członkowskie będą musiały zapewnić, aby organy ścigania i prokuratorzy dysponowali odpowiednimi narzędziami dochodzeniowymi do zwalczania korupcji.
• Immunitet lub przywileje chroniące przed dochodzeniem i ściganiem: Państwa członkowskie będą musiały umożliwić zawieszanie przywilejów i immunitetów w razie dochodzeń związanych z korupcją. Proces ten powinien być skuteczny, przejrzysty, z góry ustanowiony prawem i odbywać się w odpowiednich ramach czasowych.

• Wprowadzenie minimalnych przepisów w zakresie terminu przedawnienia, które zapewnią wystarczająco dużo czasu na sądzenie przestępstw korupcyjnych.

III. Rozszerzenie sankcji w ramach WPZiB, aby objąć nimi poważne przypadki korupcji

Unijne sankcje pomogą w osiągnięciu kluczowych celów WPZiB, jakimi są utrzymanie pokoju, wzmocnienie bezpieczeństwa międzynarodowego oraz skonsolidowanie i wsparcie demokracji, prawa międzynarodowego i praw człowieka. Dzięki dzisiejszemu wspieranemu przez Komisję wnioskowi wysokiego przedstawiciela UE będzie mogła odpowiadać na poważne przypadki korupcji na całym świecie, niezależnie od miejsca ich wystąpienia.  Wniosek uzupełni i wzmocni wewnętrzne i zewnętrzne instrumenty UE do walki z korupcją oraz odzwierciedli determinację UE do stosowania wszelkich narzędzi – w tym sankcji w ramach WPZiB – w celu jej zwalczania.

Dalsze działania

Zanim proponowana dyrektywa w sprawie zwalczania korupcji będzie mogła stać się prawem UE, musi najpierw zostać uzgodniona w toku negocjacji i przyjęta przez Parlament Europejski i Radę.  

Rada będzie również musiała omówić i przyjąć proponowane nowe ramy sankcji antykorupcyjnych.