W związku z październikowym posiedzeniem Rady Europejskiej Komisja przedstawia dziś sprawozdanie z najważniejszych postępów poczynionych od 2015 r. w ramach Europejskiego programu w zakresie migracji. Szczególny nacisk położono w nim na działania podjęte od ostatniego sprawozdania w tej dziedzinie, które opublikowano w marcu 2019 r. Komisja wskazała też obszary wymagające dalszych działań stanowiących odpowiedź na obecne i przyszłe wyzwania migracyjne. 

W 2015 r. w obliczu nagłego kryzysu migracyjnego UE podjęła szybkie i zdecydowane działania, mające pozwolić jej stawić czoła tej wyjątkowej sytuacji dzięki wspólnym europejskim rozwiązaniom. W ciągu ostatnich czterech lat stworzono podstawy silnej wspólnej polityki migracyjnej oraz wprowadzono nowe narzędzia i procedury skutecznej koordynacji i współpracy. UE jest lepiej niż kiedykolwiek wcześniej przygotowana do zapewnienia wsparcia operacyjnego i finansowego państwom członkowskim znajdującym się pod presją migracyjną, zarządzania granicami zewnętrznymi i partnerskiej współpracy z państwami trzecimi. Konieczne są jednak dalsze wysiłki celem sfinalizowania podjętych prac i sprawienia, by polityka migracyjna UE była rzeczywiście przyszłościowa, skuteczna i odporna.

W ciągu ostatnich pięciu lat Komisja pracowała niestrudzenie nad stworzeniem solidnej polityki UE w dziedzinie migracji. Koncentrując się na obszarach priorytetowych, udało się jej znaleźć rozwiązania strukturalne zapewniające lepsze przygotowanie Europy na wszelkie przyszłe wyzwania migracyjne, zarówno w perspektywie średnio- jak i długoterminowej.

Solidarność z państwami członkowskimi i zapewnienie im wsparcia: Za sprawą podejścia opartego na hotspotach oraz dzięki pomocy unijnych agencji (które oddelegowały do pracy w terenie 2,3 tys. pracowników) UE współpracuje obecnie ściślej niż kiedykolwiek wcześniej z państwami członkowskimi w celu lepszego zarządzania migracją, wzmocnienia granic zewnętrznych, ratowania życia, zmniejszenia liczby nielegalnych migrantów i zapewnienia skutecznych powrotów. Do najważniejszych osiągnieć w tym zakresie należy opracowanie i wprowadzenie procesów koordynacji i struktur operacyjnych, które będzie można wykorzystać również w przyszłości.

Ściślejsza współpraca z krajami partnerskimi przynosi rezultaty: UE zacieśnia współpracę z partnerami spoza Europy, aby eliminować najważniejsze przyczyny nieuregulowanej migracji, chronić uchodźców i migrantów oraz wspierać społeczności przyjmujące. W tym celu udostępniono środki finansowe w bezprecedensowym wymiarze 9,7 mld euro. Środki te przekazywane są przede wszystkim za pośrednictwem funduszu powierniczego UE dla Afryki, regionalnego funduszu powierniczego w odpowiedzi na kryzys w Syrii oraz Instrumentu Pomocy dla Uchodźców w Turcji. Tą drogą przydzielono już 97 proc. z 6 mld euro. UE wspiera również budowanie odporności, stabilności oraz zwiększanie możliwości gospodarczych i szans na zatrudnienie. Poprawiła też swoją współpracę z krajami partnerskimi w zakresie powrotów – zawarła umowy i porozumienia dotyczące powrotów i readmisji już z 23 krajami.

Solidne podstawy przyszłych rzetelnych i sprawiedliwych przepisów w dziedzinie azylu: Kryzys z 2015 r. unaocznił potrzebę zreformowania wspólnego europejskiego systemu azylowego. Komisja przedstawiła wszystkie niezbędne wnioski legislacyjne pozwalające stworzyć kompleksowe i trwałe ramy unijne w dziedzinie migracji i azylu. Poczyniono postępy w odniesieniu do pięciu z siedmiu przedłożonych wniosków, reforma nadal jednak jest w toku i potrzebne jest wspólne podejście do zapewnienia sprawiedliwego, skuteczniejszego i trwałego systemu azylowego.

Istotne postępy w zakresie bezpiecznej i legalnej migracji: W ciągu ostatnich pięciu lat państwa członkowskie podjęły największy jak dotąd wspólny wysiłek w zakresie przesiedleń, dzięki czemu przesiedlono blisko 63 tys. osób. Potwierdzając swoje zaangażowanie i determinację, by zapewnić ciągłość działań UE w tym zakresie również w przyszłości, państwa członkowskie odpowiedziały na wezwanie Komisji do kontynuacji przesiedleń w 2020 r. i zadeklarowały już blisko 30 tys. miejsc dla osób przesiedlonych.

Ogólna sytuacja migracyjna na wszystkich trasach powróciła do poziomu sprzed kryzysu, a liczba osób przybywających do UE we wrześniu 2019 r. była o około 90 proc. niższa niż we wrześniu 2015 r. Sytuacja pozostaje jednak niestabilna, a zmiany geopolityczne skutkowały pojawieniem się przed UE nowych wyzwań. Konieczne są dalsze działania w celu sprostania najpilniejszym kluczowym wyzwaniom oraz osiągnięcia postępów w bieżących pracach, w szczególności:

·         Pilne działania na rzecz poprawy sytuacji we wschodniej części Morza Śródziemnego: W ciągu ostatnich miesięcy władze greckie podjęły kroki w celu złagodzenia presji migracyjnej odczuwanej przede wszystkim na wyspach: przyjęły m.in. nową strategię w zakresie przyjmowania migrantów oraz nowe środki w dziedzinie azylu. Wzrost liczby osób przybywających spowodował jednak znaczne obciążenie już i tak nadwyrężonego systemu. Ustalenia przyjęte dzięki oświadczeniu UE-Turcja nadal przynoszą konkretne rezultaty. Powodem do niepokoju są jednak ponowna presja migracyjna w Turcji i niestabilna sytuacja w szerzej pojętym regionie. Właśnie dlatego potrzebne są pilne działania w celu poprawy warunków przyjmowania, zwiększenia liczby transferów z wysp do Grecji kontynentalnej oraz liczby powrotów na mocy oświadczenia. Komisja zwiększa też pomoc dla Cypru, który boryka się z rosnącą liczbą przybywających.

·         Większa solidarność w przeprowadzaniu akcji poszukiwawczo-ratowniczych: Pomimo akcji poszukiwawczo-ratowniczych nadal dochodzi do śmiertelnych wypadków na morzu a doraźne rozwiązania w zakresie relokacji, które koordynuje Komisja, w oczywisty sposób nie zapewniają długofalowego rozwiązania. Komisja podtrzymuje swoje zobowiązanie do współpracy z państwami członkowskimi i wspierania ich przy uzgadnianiu tymczasowych ustaleń w celu szybszego sprowadzania na ląd migrantów w następstwie akcji poszukiwawczo-ratowniczych na Morzu Śródziemnym. Zachęca też państwa członkowskie, które nie są zaangażowane w takie działania, by do nich dołączyły. Wspomniane ustalenia mogłyby posłużyć jako inspiracja dla rozwiązania kwestii przepływów migracyjnych w innych częściach Morza Śródziemnego. 

·         Przyspieszenie ewakuacji z Libii: Sytuacja w Libii nadal budzi poważne obawy. Po wybuchu konfliktu siłowego w Trypolisie i okolicach w kwietniu 2019 r. należy kontynuować nasilone działania trójstronnej grupy zadaniowej UA, UE i ONZ, aby pomóc uwolnić migrantów przetrzymywanych w ośrodkach detencyjnych, ułatwić dobrowolne powroty (dotychczas zorganizowano 49 tys. powrotów) oraz ewakuować osoby najbardziej zagrożone (ewakuowano już ponad 4 tys.). Państwa członkowskie muszą pilnie zwiększyć tempo przesiedleń w Nigrze w ramach kryzysowego mechanizmu tranzytowego prowadzonego z Biurem UNHCR oraz wspierać nowo utworzony kryzysowy mechanizm tranzytowy w Rwandzie.