Komisja przyjęła pierwszą kompleksową strategię UE na rzecz praw dziecka, a także wniosek dotyczący zalecenia Rady ustanawiającego europejską gwarancję dla dzieci w celu promowania równych szans dzieci zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym. Przygotowując obie inicjatywy, Komisja, we współpracy z czołowymi światowymi organizacjami praw dziecka, zgromadziła opinie ponad 10 tys. dzieci.

Strategia UE: sześć obszarów tematycznych & proponowane działania

1. Dzieci jako inicjatorzy zmian w życiu demokratycznym: Komisja proponuje szereg działań – od opracowania przyjaznych dzieciom tekstów prawnych po konsultacje z dziećmi w kontekście konferencji w sprawie przyszłości Europy oraz wdrażania Paktu na rzecz Klimatu i Zielonego Ładu. Państwa członkowskie powinny również umożliwić dzieciom udział w życiu obywatelskim i demokratycznym.
2. Prawo dzieci do pełnego wykorzystania swojego potencjału niezależnie od ich pochodzenia społecznego: Komisja dąży do ustanowienia europejskiej gwarancji dla dzieci w celu zwalczania ubóstwa dzieci i wykluczenia społecznego. Komisja zajmie się także na przykład zdrowiem psychicznym dzieci i będzie pomagać wspierać zdrową i zrównoważoną żywność w szkołach w UE. Będzie dążyć do poprawy ogólnounijnych standardów wczesnej edukacji i opieki oraz budować wysokiej jakości edukację sprzyjającą włączeniu społecznemu.
3. Prawo dzieci do życia wolnego od przemocy: Komisja zaproponuje przepisy mające na celu zwalczanie przemocy ze względu na płeć i przemocy domowej oraz przedstawi zalecenia mające na celu zapobieganie szkodliwym praktykom stosowanym wobec kobiet i dziewcząt. Zachęca się państwa członkowskie do budowania zintegrowanych systemów ochrony dzieci i poprawy ich funkcjonowania, udoskonalania reakcji na przemoc w szkołach, a także przyjęcia przepisów krajowych kładących kres karom cielesnym w jakiejkolwiek sytuacji.
4. Prawo dzieci do wymiaru sprawiedliwości przyjaznego dzieciom, jako ofiar, świadków, podejrzanych, oskarżonych o popełnienie przestępstwa lub będących stroną jakiegokolwiek postępowania sądowego. Przykładowo Komisja zapewni wkład w specjalistyczne szkolenia kadr wymiaru sprawiedliwości i będzie współpracować z Radą Europy w celu wdrożenia wytycznych z 2010 r. w sprawie wymiaru sprawiedliwości przyjaznego dziecku. Zachęca się państwa członkowskie, by wspierały szkolenia i opracowały solidne alternatywy dla czynności sądowych, takie jak alternatywy dla zatrzymania lub mediacje w sprawach cywilnych.
5. Prawo dzieci do bezpiecznego poruszania się w środowisku cyfrowym i korzystania z oferowanych przez nie możliwości: Komisja zaktualizuje europejską strategię na rzecz lepszego internetu dla dzieci, a wniosek w sprawie aktu prawnego o usługach cyfrowych ma na celu zapewnienie bezpiecznego korzystania z internetu. Komisja wzywa państwa członkowskie do skutecznego wdrożenia przepisów dotyczących ochrony dzieci zawartych w zmienionej dyrektywie o audiowizualnych usługach medialnych oraz do wspierania rozwoju podstawowych umiejętności cyfrowych dzieci. Komisja wzywa również przedsiębiorstwa ICT do zajęcia się szkodliwymi zachowaniami w internecie i usuwania nielegalnych treści.
6. Prawa dziecka na całym świecie: Prawa dziecka mają powszechny charakter, a UE wzmacnia swoje zaangażowanie na rzecz ochrony, promowania i realizacji tych praw na całym świecie i w sferze stosunków wielostronnych. By zrealizować ten cel 10 proc. środków w ramach pomocy humanitarnej zostanie przeznaczone na finansowanie edukacji w sytuacjach nadzwyczajnych i przedłużających się sytuacjach kryzysowych. Do 2022 r. Komisja przygotuje plan działania na rzecz młodzieży w celu promowania uczestnictwa młodzieży i dzieci na całym świecie oraz wzmocnienia zdolności w zakresie ochrony dziecka w delegaturach UE. Komisja utrzymuje również politykę zerowej tolerancji w odniesieniu do pracy dzieci.

Nowa europejska gwarancja dla dzieci

W 2019 r. prawie 18 mln dzieci w UE (22,2 proc. populacji dzieci ) żyło w gospodarstwach domowych zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym. Sytuacja taka prowadzi do międzypokoleniowego cyklu marginalizacji, co ma głęboki i długotrwały wpływ na dzieci. Celem europejskiej gwarancji dla dzieci jest przerwanie tego cyklu i wspieranie równych szans poprzez zagwarantowanie dostępu do zestawu kluczowych usług dla dzieci będących w potrzebie (poniżej 18 roku życia, zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym).

W ramach europejskiej gwarancji dla dzieci zaleca się państwom członkowskim zapewnienie potrzebującym dzieciom swobodnego i skutecznego dostępu do:

• wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem – na przykład przez unikanie segregacji w klasach;
• edukacji i zajęć szkolnych — na przykład przez zapewnienie odpowiedniego sprzętu do nauczania na odległość, wycieczek szkolnych;
• co najmniej jednego zdrowego posiłku w każdym dniu szkoły oraz
• opieki zdrowotnej — na przykład przez ułatwianie dostępu do badań lekarskich i profilaktycznych badań medycznych.

Usługi te powinny być bezpłatne i łatwo dostępne dla potrzebujących dzieci.

Komisja zaleca również, aby państwa członkowskie zapewniły dzieciom będącym w potrzebie skuteczny dostęp do zdrowego żywienia i odpowiednich warunków mieszkaniowych: przykładowo, dzieci powinny otrzymywać zdrowe posiłki również poza dniami zajęć szkolnych, a dzieci bezdomne i ich rodziny powinny mieć dostęp do odpowiedniego zakwaterowania.

Przy ustalaniu, które dzieci potrzebują pomocy, i przy opracowywaniu środków krajowych, państwa członkowskie powinny uwzględniać szczególne potrzeby dzieci ze środowisk defaworyzowanych, takich jak dzieci doświadczające bezdomności, niepełnosprawności, dzieci żyjące w trudnych warunkach rodzinnych, dzieci ze środowisk migracyjnych, lub wywodzące się z mniejszości rasowych lub etnicznych czy będące w systemach alternatywnej opieki.

Środki UE przeznaczone na wsparcie tych działań są dostępne w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Plus (EFS+), który finansuje projekty sprzyjające włączeniu społecznemu, walce z ubóstwem i inwestycjom w ludzi, a także w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, InvestEU oraz Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności.

Wypowiedzi członków kolegium komisarzy:

Wiceprzewodnicząca do spraw demokracji i demografii Dubravka Šuica powiedziała: Nowa kompleksowa strategia UE na rzecz praw dziecka jest kamieniem milowym w naszej pracy na rzecz dzieci i z dziećmi. Dziękujemy każdemu dziecku za wkład w tę ważną inicjatywę. Jest ona sygnałem nadziei i wezwaniem do działania w całej UE i poza nią. Dzięki tej strategii odnowimy nasze zobowiązanie do budowania zdrowszych, odpornych i równych społeczeństw dla wszystkich, w których każde dziecko czuje, że przynależy, czuje się bezpiecznie i pewnie. Obecną i przyszłą politykę tworzymy z myślą o naszych dzieciach i wspólnie z nimi. W ten sposób wzmacniamy nasze demokracje.

Komisarz do spraw miejsc pracy i praw socjalnych Nicolas Schmit stwierdził: Już przed wybuchem pandemii 22 proc. dzieci w UE było zagrożone ubóstwem lub wykluczeniem społecznym. Powinno to być nie do pomyślenia w Europie. W ciągu ostatniego roku te istniejące wcześniej nierówności jeszcze się pogłębiły. Musimy przerwać ten niebezpieczny cykl i zadbać o to, by dzieci będące w potrzebie miały dostęp do zdrowych posiłków, edukacji, opieki zdrowotnej i odpowiednich warunków mieszkaniowych, niezależnie od ich pochodzenia. Komisja jest gotowa wszechstronnie wspierać państwa członkowskie, aby mogły one rzeczywiście wpłynąć na życie dzieci.

Komisarz do spraw wymiaru sprawiedliwości Didier Reynders dodał: Każde dziecko w UE ma prawo do jednakowej ochrony i dostępu do kluczowych usług, niezależnie od swego pochodzenia. Jednak co trzecie dziecko w UE doświadczyło jakiejś formy odmiennego traktowania. Od nierównego dostępu do technologii cyfrowej lub wsparcia społeczno-gospodarczego po brak ochrony przed przemocą domową, zbyt wiele dzieci potrzebuje dodatkowej pomocy. Nowa strategia, którą przedstawiamy dzisiaj, ma zapewnić taką pomoc.

Dalsze kroki

Wdrażanie strategii UE będzie monitorowane na szczeblu unijnym i krajowym, a Komisja przedstawi sprawozdanie z postępów na dorocznym forum UE ds. praw dziecka. Pod koniec 2024 r. przeprowadzona zostanie ocena strategii z udziałem dzieci.

Komisja wzywa państwa członkowskie do szybkiego przyjęcia wniosku dotyczącego zalecenia Rady ustanawiającego europejską gwarancję dla dzieci. Zachęca rządy, aby w ciągu sześciu miesięcy od jego przyjęcia przedłożyły Komisji krajowe plany działania dotyczące sposobu wdrożenia zalecenia. Komisja będzie monitorować postępy w ramach europejskiego semestru i w razie potrzeby wyda zalecenia dla poszczególnych krajów.

Kontekst

Jak podkreśliło ponad 10 tys. dzieci w ich wkładzie w przygotowanie dzisiejszego pakietu, dzieci w UE i poza nią nadal doświadczają wykluczenia społeczno-gospodarczego i dyskryminacji ze względu na pochodzenie, status, płeć lub orientację seksualną, swoje – lub rodziców. Głos dzieci nie zawsze jest słyszalny, a ich poglądy nie zawsze są uwzględniane w sprawach, które ich dotyczą. Pandemia COVID-19 spotęgowała jeszcze te wyzwania. W odpowiedzi na nie Komisja opracowała nadrzędną strategię na najbliższe cztery lata, której celem jest wykorzystanie wszystkich działań UE na rzecz ochrony i propagowania praw dziecka, wraz z jasnymi działaniami na rzecz poprawy sytuacji. Strategia ta powinna również wspierać państwa członkowskie w optymalnym wykorzystaniu funduszy UE.

Przewodnicząca Ursula von der Leyen zapowiedziała europejską gwarancję dla dzieci w swoich wytycznych politycznych na lata 2019–2024. Europejska gwarancja dla dzieci stanowi uzupełnienie drugiego filaru strategii na rzecz praw dziecka. Jest to również kluczowy rezultat planu działania na rzecz Europejskiego filaru praw socjalnych, przyjętego w dniu 4 marca 2021 r. i odpowiada bezpośrednio na 11 zasadę filaru: Opieka nad dziećmi i wsparcie dla dzieci. W planie działania zaproponowano cel, zgodnie z którym UE ma zmniejszyć do 2030 r. liczbę osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym o co najmniej 15 mln, w tym co najmniej 5 mln dzieci.