Komisja Europejska proponuje nowy akt prawny, który ma pomóc eliminować ewentualny zakłócający wpływ subsydiów zagranicznych na jednolitym rynku. Wniosek ustawodawczy poprzedziło przyjęcie w czerwcu 2020 r. białej księgi oraz przeprowadzenie na jej temat szerokich konsultacji z zainteresowanymi stronami. Nowe rozporządzenie ma zlikwidować lukę w przepisach regulujących funkcjonowanie jednolitego rynku. Problem polega na tym, że o ile subsydia przyznawane przez państwa członkowskie podlegają ścisłej kontroli, to subsydia przyznawane przez rządy państw spoza UE są obecnie w dużej mierze poza kontrolą. Dzięki nowym przepisom będzie można skutecznie kontrolować zagraniczne subsydia, które mogą powodować zakłócenia i naruszać równe warunki działania na jednolitym rynku w dowolnej sytuacji rynkowej. Jest to ważne także dla realizacji przyjętej również zaktualizowanej strategii przemysłowej UE, gdyż wspierając sprawiedliwy i konkurencyjny jednolity rynek, stwarzamy odpowiednie warunki do dynamicznego rozwoju przemysłu europejskiego.

Wiceprzewodnicząca wykonawcza Margrethe Vestager, odpowiedzialna za politykę w dziedzinie konkurencji i priorytet „Europa na miarę ery cyfrowej”, stwierdziła: Europa jest potęgą handlową i inwestycyjną. W 2019 r. wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych wyniosła ponad 7 bln euro. Otwartość jednolitego rynku jest naszym największym atutem. Otwartość wymaga jednak sprawiedliwości. Od ponad 60 lat stosujemy system kontroli pomocy państwa, aby uniemożliwić naszym państwom członkowskim prześciganie się w przyznawaniu subsydiów. Proponowane dziś przepisy pomogą nam także rozwiązać problem zakłócających konkurencję subsydiów przyznawanych przez państwa spoza UE. Czasy są trudne, więc tym bardziej ważne jest, abyśmy dbali o równe warunki działania, by wspierać odbudowę unijnej gospodarki.

Wiceprzewodniczący wykonawczy Valdis Dombrovskis, odpowiedzialny za gospodarkę służącą ludziom oraz za handel powiedział: Nieuczciwa przewaga wynikająca z subsydiów od dawna jest bolączką konkurencji na rynkach międzynarodowych. Dlatego też przeciwdziałanie takim nieuczciwym praktykom uznaliśmy za jedno z naszych najważniejszych zadań. Subsydia powodują zakłócenia na rynkach i zapewniają przewagę konkurencyjną, która wynika z otrzymanego wsparcia, a nie z jakości i innowacyjności danych produktów. Dzisiejszy wniosek uzupełnia wysiłki, jakie podejmujemy w tej dziedzinie na arenie międzynarodowej. Nowe przepisy zapewnią równe warunki działania w UE i będą pobudzać pozytywne zmiany, a przy tym pomogą nam zachować otwartość, która jest tak ważna dla naszej silnej pozycji gospodarczej.

Komisarz ds. rynku wewnętrznego Thierry Breton skomentował: Nasz jednolity rynek jest niezwykle konkurencyjny i atrakcyjny dla zagranicznych inwestorów i przedsiębiorstw. Ale otwartość na świat sprawdza się tylko wtedy, gdy wszyscy, którzy prowadzą działalność na jednolitym rynku, inwestują w Europie lub uczestniczą w przetargach na projekty finansowane ze środków publicznych, przestrzegają naszych zasad. Dziś wypełniamy lukę w naszych przepisach, by odtąd wszystkie przedsiębiorstwa konkurowały na równych zasadach i by nikt za pomocą zakłócających konkurencję subsydiów zagranicznych nie naruszał równych warunków działania i nie szkodził konkurencyjności Europy. W ten sposób wzmocnimy odporność Europy.

Sprawiedliwe warunki działania na jednolitym rynku przedsiębiorstwa zawdzięczają w dużym stopniu unijnym regułom dotyczącym konkurencji, udzielania zamówień publicznych i instrumentów ochrony handlu. Żadne z tych przepisów nie mają jednak zastosowania do subsydiów zagranicznych, które dają ich beneficjentom nieuczciwą przewagę przy nabywaniu przedsiębiorstw, uczestnictwie w przetargach publicznych lub podejmowaniu innej działalności handlowej w UE. Tego rodzaju subsydia mogą przybierać formy, np. pożyczek o zerowej stopie procentowej lub innego finansowania poniżej kosztów, nieograniczonych gwarancji państwowych, umów o stosowaniu zerowej stawki podatkowej lub bezpośrednich dotacji finansowych.

Dzisiejszemu wnioskowi towarzyszy sprawozdanie z oceny skutków. Opisano w nim szczegółowo zasadność wprowadzenia proponowanego rozporządzenia, a także szereg sytuacji, w których subsydia zagraniczne mogą powodować zakłócenia na jednolitym rynku.

Proponowane rozporządzenie

Zakres

Na podstawie proponowanego rozporządzenia Komisja będzie mogła badać wkłady finansowe, które są przyznawane przez organy publiczne państw spoza UE i które przynoszą korzyści przedsiębiorstwom prowadzącym działalność gospodarczą w UE, a także eliminować ewentualne wynikającego z tego zakłócenia.

W tym celu w rozporządzeniu proponuje się wprowadzenie trzech narzędzi — dwóch opartych na zgłoszeniach i ogólnego narzędzia badania rynku – o następujących zastosowaniach:

- narzędzie oparte na zgłoszeniach służące do badania przypadków koncentracji obejmujących wkład finansowy ze strony rządu państwa spoza UE, gdzie obroty unijnego przedsiębiorstwa, które ma zostać nabyte (lub przynajmniej jednej z łączących się stron), wynoszą co najmniej 500 mln euro, a zagraniczny wkład finansowy wynosi nie mniej niż 50 mln euro;
- narzędzie oparte na zgłoszeniach służące do badania ofert w zamówieniach publicznych obejmujących wkład finansowy ze strony rządu państwa spoza UE, gdzie wartość zamówienia wynosi co najmniej 250 mln euro oraz
- narzędzie służące do badania wszystkich innych sytuacji rynkowych oraz mniejszych koncentracji i postępowań o udzielenie zamówienia publicznego, z którego Komisja może skorzystać z własnej inicjatywy (z urzędu) lub może domagać się zgłoszenia ad hoc.

W odniesieniu do obu narzędzi opartych na zgłoszeniu przejmujący lub oferent będzie musiał zgłosić wcześniej wszelkie wkłady finansowe otrzymane w związku z koncentracją lub zamówieniami publicznymi osiągającymi progi od rządu państwa spoza UE. Do czasu zakończenia przeglądu przez Komisję nie będzie można sfinalizować danej koncentracji, a oferentowi objętemu dochodzeniem nie będzie można udzielić zamówienia. Przy podejmowaniu decyzji Komisja musi przestrzegać wiążących terminów.

Zgodnie z proponowanym rozporządzeniem, jeżeli przedsiębiorstwo nie wywiąże się z obowiązku zgłoszenia subsydiowanej koncentracji lub wkładu finansowego w zamówieniach publicznych osiągającego wartości progowe, Komisja może nałożyć grzywny i dokonać przeglądu transakcji tak, jakby otrzymała zgłoszenie.

Z drugiej strony ogólne narzędzie badania rynku umożliwi Komisji zbadanie innych rodzajów sytuacji rynkowych, takich jak inwestycje od podstaw lub koncentracje i zamówienia publiczne nieosiągające progów, w przypadku gdy Komisja podejrzewa, że mogą one być objęte subsydium zagranicznym. W takich przypadkach Komisja będzie mogła wszczynać dochodzenia z własnej inicjatywy (z urzędu) i może domagać się zgłoszenia ad hoc.

Na podstawie konsultacji w sprawie białej księgi proponuje się, by egzekwowaniem rozporządzenia zajęła się wyłącznie Komisja, co zapewni jego szybkie i spójne stosowanie w całej UE.

Jeżeli Komisja ustali, że subsydium zagraniczne istnieje i że prowadzi ono do zakłóceń, w uzasadnionych przypadkach rozważy ewentualny pozytywny wpływ takiego subsydium w zestawieniu z negatywnym wpływem wynikającym z zakłócenia.

Jeżeli negatywne skutki przeważałyby nad pozytywnymi skutkami, Komisja mogłaby nałożyć środki kompensacyjne lub przyjąć zobowiązania przedsiębiorstw objętych oceną, które zaradzą zakłóceniu.

Środki kompensacyjne i zobowiązania

W odniesieniu do środków kompensacyjnych i zobowiązań w projekcie rozporządzenia proponuje się szereg środków zaradczych o charakterze strukturalnym lub behawioralnym, takich jak zbycie pewnych aktywów lub zakaz określonego zachowania rynkowego.

W przypadku zgłoszonych transakcji Komisja będzie także mogła zakazać subsydiowanej koncentracji lub udzielenia zamówienia publicznego oferentowi, któremu przyznano subsydium.

Co dalej?

Parlament Europejski i państwa członkowskie będą teraz omawiać wniosek Komisji w zwykłej procedurze ustawodawczej, aby przyjąć ostateczny tekst rozporządzenia.

W sprawie wniosku przeprowadzone zostaną też 8-tygodniowe konsultacje publiczne.

Po przyjęciu rozporządzenie będzie bezpośrednio stosowane w całej UE.

Kontekst

W konkluzjach z posiedzenia w dniach 21 i 22 marca 2019 r. Rada Europejska zleciła Komisji zidentyfikowanie nowych narzędzi radzenia sobie z zakłócającym konkurencję wpływem subsydiów zagranicznych na jednolity rynek. W konkluzjach z dnia 11 września 2020 r. Rada odniosła się także do białej księgi przyjętej przez Komisję, a w konkluzjach z posiedzenia w dniach 1-2 października 2020 r. wezwała do opracowywania „dalszych instrumentów mających na celu przeciwdziałanie zakłócającemu wpływowi zagranicznych dotacji na jednolity rynek”.

W sprawozdaniu w sprawie polityki konkurencji z lutego 2020 r. Parlament Europejski wezwał, aby Komisja „przeanalizowała możliwość dodania do prawa konkurencji UE filaru dającego Komisji odpowiednie narzędzia dochodzeniowe w przypadku przedsiębiorstw, które uznane zostaną za uczestniczące w działaniach „zakłócających”, gdyż otrzymują dotacje rządowe […]”.

W komunikacie „Nowa strategia przemysłowa dla Europy” z 10 marca 2020 r. Komisja potwierdziła, że do połowy 2020 r. przyjmie białą księgę w sprawie instrumentu dotyczącego subsydiów zagranicznych, aby zaradzić zakłócającemu wpływowi subsydiów zagranicznych na jednolitym rynku. W przyjętej dziś zaktualizowanej strategii przemysłowej proponowane rozporządzenie w sprawie subsydiów zagranicznych określa się także jako jedno z kluczowych działań służących osiągnięciu otwartej strategicznej autonomii UE.

W programie prac Komisji na 2021 r. i w komunikacie w sprawie przeglądu polityki handlowej z 18 lutego 2021 r. Komisja zapowiedziała, że do połowy 2021 r. przedstawi wniosek w sprawie instrumentu prawnego dotyczącego subsydiów zagranicznych.

W dniu 17 czerwca 2020 r. Komisja przyjęła białą księgę, w której zaproponowała różne sposoby przeciwdziałania zakłóceniom powodowanymi przez subsydia zagraniczne na jednolitym rynku.

Konsultacje publiczne w sprawie białej księgi zakończyły się 23 września 2020 r. Komisja przeprowadziła konsultacje publiczne na temat wstępnej oceny skutków oraz ukierunkowane konsultacje z grupą zainteresowanych stron, których nowe przepisy będą dotyczyć w największym stopniu.

Komisja dokładnie przeanalizowała otrzymane informacje i należycie je uwzględniła w przedstawionym wniosku.