Komisja zaproponowała kompleksową strategię zmierzającą do osiągnięcia wiodącej pozycji UE w przemyśle w dziedzinie materiałów zaawansowanych, kluczowej technologii prorozwojowej o dużym znaczeniu dla dwojakiej transformacji – ekologicznej i cyfrowej.

W komunikacie w sprawie materiałów zaawansowanych na rzecz wiodącej pozycji w przemyśle przedstawiono konkretne kroki umożliwiające dostosowanie priorytetów w zakresie badań naukowych i innowacji oraz inwestycji w UE, zapewniając Europie wiodącą pozycję w tej kluczowej technologii. Inicjatywa ta, z niecierpliwością przewidywana przez państwa członkowskie i przemysł, jest pierwszym krokiem w kierunku wspólnego europejskiego podejścia do zaawansowanych materiałów, tworzącego podstawy do dalszych działań.

Materiały zaawansowane są celowo projektowane i inżynieryjne w celu wykazania wyższej wydajności lub specjalnych funkcji, które można rozwijać z niespotykaną dotąd szybkością dzięki dzisiejszej wiedzy naukowej i mocy obliczeniowej. Mają one zasadnicze znaczenie na przykład dla innowacji w dziedzinie energii, elektroniki, budownictwa i mobilności, a zatem mają kluczowe znaczenie dla transformacji ekologicznej i cyfrowej. Oczekuje się, że pierwszy wykaz obszarów badań zostanie poszerzony z upływem czasu w porozumieniu z Radą ds. Technologii, która ma zostać utworzona.

Oczekuje się, że popyt na materiały zaawansowane znacznie wzrośnie w nadchodzących latach, na przykład w odniesieniu do produkcji energii ze źródeł odnawialnych, baterii, budynków bezemisyjnych, półprzewodników, leków i wyrobów medycznych, satelitów, rakiet nośnych kosmicznych, samolotów lub do innych zastosowań podwójnego zastosowania, a także sprzętu obronnego.

Strategia ma na celu zwiększenie długoterminowej konkurencyjności UE poprzez zapewnienie, by Unia pozostała liderem w zakresie nowych technologii materiałowych, wspierając zdolności w zakresie rozwoju, testowania i wdrażania. Działania te wzmocnią również otwartą strategiczną autonomię i bezpieczeństwo gospodarcze UE poprzez zmniejszenie zależności od materiałów krytycznych poprzez zastąpienie ich lub wspieranie ich recyklingu i ponownego użycia.

W komunikacie zaproponowano działania związane z pięcioma głównymi filarami, które mają zostać wdrożone wspólnie z państwami członkowskimi UE, podmiotami branżowymi i innymi kluczowymi zainteresowanymi stronami:

1. Wzmocnienie europejskiego ekosystemu badań naukowych i innowacji w zakresie zaawansowanych materiałów.
2. Przyspieszenie wprowadzania na rynek innowacyjnych materiałów. Obejmuje to opracowanie „materiałów wspólnych”, europejskiej infrastruktury cyfrowej na potrzeby badań i innowacji w zakresie materiałów zaawansowanych. Znacznie przyspieszy to projektowanie, opracowywanie i testowanie nowych zaawansowanych materiałów w kontrolowanym środowisku, również z wykorzystaniem sztucznej inteligencji.
3. Zwiększenie inwestycji kapitałowych i dostępu do finansowania. W ramach tego pakietu działań UE ustanowi nowe partnerstwo z przemysłem w ramach programu „Horyzont Europa”, którego celem jest przeznaczenie 500 mln EUR na inwestycje na lata 2025–2027, przy czym co najmniej 250 mln EUR pochodzić będzie ze źródeł prywatnych.
4. Wspieranie produkcji i stosowania zaawansowanych materiałów. Obejmuje to zamówienia publiczne na innowacje, ustanawianie norm i uruchomienie Akademii Materiałów Zaawansowanych wraz z Europejskim Instytutem Innowacji i Technologii w celu zapewnienia europejskiej siły roboczej niezbędnych umiejętności.
5. Utworzenie Rady ds. Technologii ds. Zaawansowanych Materiałów w celu doradzania państwom członkowskim, państwom stowarzyszonym z programem „Horyzont Europa” i przemysłowi w zakresie kierowania tą inicjatywą.

Kontekst ogólny

Przykładem zaawansowanych materiałów jest grafen. Jest to najcieńszy, najsilniejszy w historii materiał, który przewyższa miedź jako przewodnik ciepła. Jest on stosowany na ekranach telewizyjnych, komputerach i smartfonach. Efektywność energetyczna i nowe właściwości użytkowe są możliwe jedynie ze względu na nowe właściwości projektowe.

Europa ma silną pozycję w rozwoju zaawansowanych materiałów, ale ciągłe innowacje mają kluczowe znaczenie dla zapewnienia suwerenności technologicznej i strategicznej autonomii w całym cyklu życia materiałów zaawansowanych. Na przestrzeni lat unijne programy ramowe w zakresie badań naukowych i innowacji aktywnie wspierały badania naukowe i innowacje w zakresie materiałów zaawansowanych, w tym np. inicjatywy przewodniej Grafenu, a także kilku europejskich platform technologicznych i ERA-NET.

W lutym 2022 r. kluczowe zainteresowane strony z sektora przemysłu wezwały Komisję w manifeście materiałów do 2030 r. do ustanowienia strategicznego planu działania i skutecznego zarządzania w zakresie badań naukowych i innowacji w zakresie zaawansowanych materiałów oraz do opracowania nowego europejskiego strategicznego programu badań naukowych i innowacji dla nowej generacji materiałów zaawansowanych.

Po szerszych konsultacjach z państwami członkowskimi i zainteresowanymi stronami obecny komunikat odnosi się nie tylko do potrzeb w zakresie badań naukowych i innowacji, ale również do wysiłków na rzecz wzmocnienia produkcji, wykorzystania i wykorzystania zaawansowanych materiałów.