Komisja opublikowała nowy plan działania w sprawie własności intelektualnej, aby pomóc przedsiębiorstwom, zwłaszcza małym i średnim przedsiębiorstwom (MŚP), w jak najlepszym wykorzystaniu własnych wynalazków i twórczości oraz zagwarantować, że będą one przynosić korzyści gospodarce i społeczeństwu.

Własność intelektualna jest główną siłą napędową wzrostu gospodarczego, ponieważ umożliwia przedsiębiorstwom waloryzowanie należących do nich wartości niematerialnych. Wspomniany plan działania ma umożliwić europejskiemu sektorowi kreatywnemu i innowacyjnemu utrzymanie pozycji światowego lidera oraz przyspieszyć transformację ekologiczną i cyfrową w Europie. W szczególności w planie działania określono kluczowe działania, które mają na celu poprawę ochrony własności intelektualnej, zwiększenie wykorzystania własności intelektualnej przez MŚP, ułatwienie dzielenia się własnością intelektualną w celu zwiększenia absorpcji technologii w przemyśle, zwalczanie podrabiania towarów i poprawę egzekwowania praw własności intelektualnej oraz promowanie równych warunków działania na świecie. Kryzys związany z koronawirusem uwypuklił również pewne uzależnienie od kluczowych innowacji i technologii, dlatego też w planie działania uwzględniono te wyzwania, a jednocześnie zadbano o to, by krytyczna własność intelektualna była dostępna w czasie kryzysu.

Wartości niematerialne, takie jak marki, projekty, patenty i dane, mają coraz większe znaczenie w dzisiejszej gospodarce opartej na wiedzy. Sektory intensywnie korzystające z praw własności intelektualnej odpowiadają za 45 proc. PKB ogółem i 93 proc. całego wywozu z UE, a wartość dodana własności intelektualnej rośnie w większości europejskich ekosystemów przemysłowych. Na całym świecie zwiększa się liczba wniosków o ochronę praw własności intelektualnej, ponieważ wartości niematerialne odgrywają coraz większą rolę w globalnym wyścigu o przywództwo technologiczne. Przedstawiony dziś plan działania opracowano w oparciu o mocne strony europejskich ram w zakresie własności intelektualnej, tak aby wspierał on odbudowę gospodarki i przyczyniał się do zwiększania odporności jej kluczowych obszarów.

Komisarz ds. rynku wewnętrznego Thierry Breton powiedział: W Europie powstają innowacje, które często można zaliczyć do wiodących na świecie, ale przedsiębiorstwa nadal nie są w stanie w pełni chronić swoich wynalazków i uzyskiwać korzyści z tytułu praw własności intelektualnej. Proponujemy dziś przegląd naszego systemu własności intelektualnej, aby wzmocnić zdolność Europy do rozwijania technologii nowej generacji i uwzględnić postępy w zakresie danych i sztucznej inteligencji, umożliwić przedsiębiorstwom szybkie dzielenie się wiedzą w czasach kryzysu oraz wesprzeć europejskie działania na rzecz ożywienia gospodarczego i transformacji ekologicznej.

W przedstawionym dziś planie działania zapowiedziano środki w pięciu kluczowych obszarach:

• Poprawa ochrony własności intelektualnej

W planie działania zaproponowano unowocześnienie szeregu istniejących narzędzi w dziedzinie własności intelektualnej i dostosowanie ich do ery cyfrowej, w tym poprawę dodatkowych świadectw ochronnych dla opatentowanych produktów leczniczych i środków ochrony roślin oraz modernizację unijnej ochrony wzorów. Ma on na celu wzmocnienie ochrony oznaczeń geograficznych produktów rolnych przy jednoczesnym rozważeniu możliwości ustanowienia na szczeblu UE systemu ochrony oznaczeń geograficznych dla produktów nierolnych. Komisja rozpoczyna również dialog branżowy, aby zająć się wpływem nowych technologii (takich jak sztuczna inteligencja i blockchain) na system własności intelektualnej. Aby zapewnić przedsiębiorstwom dostęp do szybkich, skutecznych i przystępnych cenowo narzędzi ochrony oraz ograniczyć utrzymujące się rozdrobnienie i złożoność obecnego systemu, w planie działania wezwano państwa członkowskie do szybkiego wprowadzenia jednolitego systemu patentowego. Umożliwi to utworzenie punktów kompleksowej obsługi na potrzeby ochrony i egzekwowania patentów w całej UE.

• Zwiększenie wykorzystania własności intelektualnej przez małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP)

Europejscy innowatorzy i twórcy, w szczególności MŚP, często nie są świadomi korzyści, jakie mogliby osiągnąć dzięki włączeniu własności intelektualnej do swojej strategii biznesowej. Np. jedynie 9 proc. MŚP składa wnioski o ochronę własności intelektualnej. Aby pomóc mniejszym przedsiębiorstwom w czerpaniu korzyści z ich wartości niematerialnych, Komisja proponuje środki mające na celu poprawę informacji i doradztwa. MŚP dotknięte koronawirusem będą mogły skuteczniej zarządzać swoimi portfelami własności intelektualnej i czerpać z nich korzyści dzięki nowemu programowi pomocy finansowej, oferującemu w pierwszym roku swojej działalności 20 mln euro ze środków EUIPO (Urzędu Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej). Komisja zapewni również doradztwo i pomoc w zakresie własności intelektualnej wszystkim uczestnikom finansowanych przez UE programów badań naukowych i innowacji oraz będzie współpracować ze wszystkimi zainteresowanymi stronami, aby poprawić waloryzowanie praw własności intelektualnej przez całe środowisko zajmujące się badaniami naukowymi i innowacjami. Ma to również na celu ułatwienie korzystania z własności intelektualnej jako dźwigni w dostępie do finansowania.  

• Ułatwienie dzielenia się własnością intelektualną

Plan działania ma na celu ochronę wartości niematerialnych, ale również poprawę dostępu do tych kluczowych wartości niematerialnych, od których zależy nasza gospodarka i społeczeństwo. Uznając ważną rolę, jaką system własności intelektualnej może odegrać w radzeniu sobie z zagrożeniami dla zdrowia, takimi jak obecna pandemia COVID-19, Komisja proponuje środki ułatwiające dzielenie się krytycznymi prawami własności intelektualnej w czasach kryzysu, przy jednoczesnym zapewnieniu zwrotu z inwestycji. Komisja rozpocznie również prace nad udoskonaloną infrastrukturą z zakresu praw autorskich oraz podejmie działania w celu skuteczniejszego wykorzystania danych chronionych prawami własności intelektualnej. Zaproponuje również sposoby zwiększenia przejrzystości i przewidywalności w zakresie udzielania licencji na patenty niezbędne do spełnienia normy, ponieważ są one kluczowym elementem transformacji cyfrowej europejskiego przemysłu. Dotyczy to np. wprowadzania samochodów podłączonych do internetu i innych produktów z kategorii internetu rzeczy.

• Zwalczanie podrabiania towarów i poprawa egzekwowania praw własności intelektualnej

Wartość przywozu towarów podrobionych i pirackich wynosi 6,8 proc. PKB UE. Komisja zagwarantuje skuteczniejsze i bardziej zrównoważone egzekwowanie praw własności intelektualnej. Wprowadzi np. – jako uzupełnienie przyszłego pakietu związanego z aktem prawnym o usługach cyfrowych – unijny zestaw narzędzi służących zwalczaniu podrabiania towarów, aby promować i ułatwiać skuteczną współpracę między posiadaczami praw własności intelektualnej, pośrednikami (takimi jak internetowe platformy handlowe) i organami ścigania, upowszechniać najlepsze praktyki oraz wykorzystywać odpowiednie narzędzia i nowe technologie. 

• Promowanie równych warunków działania na świecie

Chociaż sektory intensywnie korzystające z praw własności intelektualnej odpowiadają za 93 proc. eksportu towarów z UE, europejskie przedsiębiorstwa nadal borykają się z poważnymi wyzwaniami, gdy prowadzą działalność w państwach trzecich. Aby sprostać tym wyzwaniom, Komisja zamierza wzmocnić pozycję UE jako globalnego podmiotu wyznaczającego standardy w dziedzinie własności intelektualnej. Zaostrzy również reakcję UE na nieuczciwe praktyki stosowane przez podmioty z państw trzecich, takie jak szpiegostwo przemysłowe lub próby sprzeniewierzenia własności intelektualnej w kontekście współpracy badawczo-rozwojowej.

Kontekst

W nowej strategii przemysłowej UE przyjętej 10 marca br. uznano, że polityka UE w zakresie własności intelektualnej powinna przyczyniać się do utrzymania i wzmocnienia suwerenności technologicznej Europy oraz promować równe warunki działania na świecie, oraz zapowiedziano przyjęcie planu działania. 10 listopada Rada Unii Europejskiej zwróciła się do Komisji o przedstawienie wniosków dotyczących przyszłej polityki UE w dziedzinie własności intelektualnej.

Wartości niematerialne, takie jak R&D, wynalazki, twórczość artystyczna i kulturalna, marki, oprogramowanie, know-how, procesy biznesowe i dane, są kamieniami węgielnymi dzisiejszej gospodarki opartej na wiedzy. W ciągu ostatnich dwudziestu lat skala rocznych inwestycji w „aktywa własności intelektualnej” wzrosła w UE o 87 proc., podczas gdy wielkość inwestycji w zasoby materialne (z wyjątkiem nieruchomości mieszkalnych) wzrosła jedynie o 30 proc. Inwestycje w wartości niematerialne również w znacznie mniejszym stopniu ucierpiały w wyniku poprzedniego kryzysu gospodarczego (który rozpoczął się w 2008 r.).

Sektory intensywnie korzystające z własności intelektualnej odgrywają ważną rolę w gospodarce UE i oferują społeczeństwu dobre i trwałe miejsca pracy. Sektory te odpowiadają obecnie za niemal 45 proc. europejskiego PKB i bezpośrednio przyczyniają się do tworzenia prawie 30 proc. wszystkich miejsc pracy. Wiele europejskich ekosystemów przemysłowych nie może rozwijać się bez skutecznej ochrony własności intelektualnej i skutecznych narzędzi umożliwiających obrót wartościami niematerialnymi.