Komisja przyjęła zmianę do unijnego programu prac w zakresie badań naukowych i innowacji „Horyzont Europa” na lata 2023–2024.

Poprawka uruchamia wcześniej nieprzydzielone środki z programu „Horyzont Europa” w celu zwiększenia budżetu na 2024 r. o prawie 1,4 mld EUR do łącznej kwoty 7,3 mld EUR. Poprawka ta obejmuje inwestycję w wysokości prawie 650 mln EUR w misje UE mające na celu przyczynienie się do sprostania niektórym wyzwaniom stojącym przed Europą, np. sprawienie, by ponad 100 miast stało się neutralne dla klimatu, instrument nowego europejskiego Bauhausu, a także działania eksperymentalne otwierające możliwości UE w zakresie badań naukowych i innowacji dla większej liczby nowych podmiotów.

Niektóre z głównych elementów tej aktualizacji programu prac „Horyzont Europa” obejmują:

Misje UE

W 2024 r. UE zainwestuje 648 mln EUR w działania w zakresie badań naukowych i innowacji stanowiące podstawę misji UE. Misje UE obejmują pięć obszarów i stanowią nowość wprowadzoną w ramach programu „Horyzont Europa” w celu znalezienia konkretnych rozwiązań dla niektórych z naszych największych wyzwań. Mają ambitne cele i przyniosą konkretne rezultaty do 2030 r. Nowe działania na 2024 r. powinny doprowadzić do przywrócenia co najmniej 25 000 km rzek o swobodnym przepływie, umów w sprawie miasta klimatycznego z ponad 100 miastami, 100 żywych laboratoriów i sztandarowych projektów przewodnich prowadzących do przejścia na zdrowe gleby, władze lokalne i regionalne lepiej przygotowane do radzenia sobie z zagrożeniami związanymi z klimatem, lepsza diagnoza nowotworów i wsparcie dla młodych osób chorych na raka.

Nowy europejski Bauhaus

Nowy europejski Bauhaus (NEB) ma na celu zapewnienie korzyści płynących z Europejskiego Zielonego Ładu w codziennym życiu i przestrzeni życiowej ludzi. W ciągu trzech lat od jego uruchomienia nowy europejski Bauhaus zapewniał rozwiązania konkretnych problemów. Przykłady obejmują projekt tova z Hiszpanii, w ramach którego opracowano technikę drukowania 3D z ziemią w celu zapewnienia rozwiązań architektonicznych dla zrównoważonych, przystępnych cenowo mieszkań na poziomie społeczności lokalnych. Innym przykładem jest projekt WATSUPS z Belgii, który tworzy nową przestrzeń publiczną wzdłuż rzeki Dyle w celu zmniejszenia ryzyka gentryfikacji. Rozwiązania te opierają się na badaniach naukowych i innowacjach, które stawiają Europejczyków w centrum zielonej transformacji.

Nowy instrument nowego europejskiego Bauhausu zagwarantuje, że Europa będzie nadal w pełni wykorzystywać ten potencjał. Zapewnia on wieloletnie wsparcie budżetowe na lata 2025–2027 za pośrednictwem dwóch filarów: części dotyczącej badań naukowych i innowacji w celu opracowania nowych pomysłów oraz części dotyczącej wdrażania w celu zwiększenia skali takich rozwiązań. W zmienionym programie prac programu „Horyzont Europa” na lata 2023–2024 przeznaczono 20 mln EUR na przygotowanie gruntu pod wdrożenie nowego europejskiego Bauhausu.

Działania eksperymentalne mające na celu przyciągnięcie nowych podmiotów

Niniejsza poprawka obejmuje pakiet nowych działań eksperymentalnych mających na celu zwiększenie otwartości programu, wspieranie celów misji UE i wspieranie kariery zawodowej młodych naukowców. Przetestują one nowe podejścia z myślą o przygotowaniach do realizacji programu „Horyzont Europa” w ciągu ostatnich trzech lat, a także przyszłego programu będącego jego kontynuacją.

Działania obejmują cztery otwarte tematy dające naukowcom większą swobodę ukierunkowania prac na wybrany przez nich temat, a całkowity budżet wynosi 76 mln EUR w klastrach „Zdrowie”, „Klimat, energia i mobilność” oraz „Żywność, biogospodarka, zasoby naturalne, rolnictwo i środowisko”. W ramach działań eksperymentalnych o wartości 15 mln EUR przeznaczonych na misje UE instytucje wiedzy, takie jak uniwersytety lub organizacje badawcze, skupią się na lokalnych transdyscyplinarnych działaniach w zakresie badań naukowych i innowacji o zasięgu europejskim. Ponadto zaproszenie do składania wniosków w ramach nowego europejskiego Bauhausu „Przekształcanie dzielnic, uczynienie ich pięknymi, zrównoważonymi i sprzyjającymi włączeniu społecznemu” ma również na celu przyciągnięcie do programu nowych uczestników programu, aby zmaksymalizować jego oddziaływanie. Ponadto 20 mln euro zostanie przeznaczone na wsparcie ekosystemów talentów na rzecz atrakcyjnych wczesnych karier naukowych.

Dziedzictwa kulturowego

W poprawce przeznaczono również 48 mln EUR na europejską chmurę współpracy na rzecz dziedzictwa kulturowego. Ta nowa cyfrowa przestrzeń współpracy będzie wspierać instytucje dziedzictwa kulturowego i naukowców, a także sektor kultury i sektor kreatywny, aby czerpać korzyści z transformacji cyfrowej. Będzie on stanowił uzupełnienie wspólnej europejskiej przestrzeni danych na rzecz dziedzictwa kulturowego („przestrzeń danych”) finansowanej w ramach programu „Cyfrowa Europa”.

Gotowość na wypadek pandemii

Pandemia COVID-19 uwypukliła wyzwania stojące przed europejskimi systemami opieki zdrowotnej w zakresie wykrywania ognisk chorób zakaźnych, zapobiegania im, zwalczania ich i zarządzania nimi. Aby pomóc Europie przygotować się na potencjalne przyszłe pandemie, zmieniony program prac obejmuje inwestycję w wysokości 50 mln euro na rzecz europejskiego partnerstwa na rzecz gotowości na wypadek pandemii.

Torowanie drogi do 2025 r.

Apele o 2025 r. zostały również uwzględnione w poprawce w celu zapewnienia ciągłości niektórych powtarzających się działań, takich jak działania „Maria Skłodowska-Curie” (MSCA) i „Stypendia na rzecz doskonałości” oraz „Europejska przestrzeń badawcza” w części „Rozszerzanie uczestnictwa i rozpowszechnianie doskonałości” oraz „Reformowanie i wzmocnienie europejskiego systemu badań naukowych i innowacji”. Komisja planuje wdrożyć pełen zakres działań na 2025 r. w specjalnym programie prac w 2025 r.

Kontekst ogólny

„Horyzont Europa” to unijny program w zakresie badań naukowych i innowacji na lata 2021–2027. Początkowo z 95,5 mln EUR w ciągu siedmiu lat Rada Europejska postanowiła zmniejszyć swój budżet o 2,1 mld EUR w ramach śródokresowego przeglądu długoterminowego budżetu UE, aby umożliwić Unii finansowanie innych pilnych priorytetów, takich jak pomoc dla Ukrainy. Cięcia te zmniejszono o 100 mln EUR w wyniku ponownego wykorzystania umorzeń, w związku z czym redukcja w latach 2025–2027 wyniesie 2 mld EUR.

Program prac „Horyzont Europa” na lata 2023–2024 został przyjęty 6 grudnia 2022 r., a po raz pierwszy zmieniony 31 marca 2023 r. Opiera się on na planie strategicznym programu „Horyzont Europa” na lata 2021–2024, przyjętym w marcu 2021 r., który został opracowany wspólnie z zainteresowanymi stronami, Parlamentem Europejskim i państwami członkowskimi.