Osiągnięcie niedawno uzgodnionego unijnego celu zakładającego co najmniej 42,5 proc. udziału energii ze źródeł odnawialnych do 2030 r., z ambicją osiągnięcia 45 proc. udziału OZE, będzie wymagało znacznego zwiększenia mocy zainstalowanej energii wiatrowej, co oznacza przewidywany wzrost z 204 GW w 2022 r. do ponad 500 GW w 2030 r.

Chociaż energetyka wiatrowa stanowi historyczny sukces UE, jej przyszłość i rozwój stoi przed wyjątkowymi wyzwaniami, takimi jak niewystarczający i niepewny popyt, powolne i złożone procedury wydawania pozwoleń, brak dostępu do surowców, wysokie ceny surowców i inflacja, niesprzyjające warunki przetargów krajowych, zwiększona presja ze strony międzynarodowych konkurentów oraz ryzyko związane z dostępnością wykwalifikowanej siły roboczej.

Sytuacja ta wymaga natychmiastowych działań. Dlatego też, jak ogłosiła przewodnicząca Ursula von der Leyen w orędziu o stanie Unii, Komisja Europejska przedstawia dziś europejski plan działania na rzecz energii wiatrowej, aby zagwarantować, że przejście na czystą energię będzie szło w parze z konkurencyjnością przemysłu oraz że energetyka wiatrowa pozostanie przykładem europejskiego sukcesu

Plan działań pomoże utrzymać zdrowy i konkurencyjny łańcuch dostaw energii wiatrowej dzięki przejrzystej i bezpiecznej puli projektów, przyciągnie niezbędne środki finansowe i zapewni konkurencyjność na równych warunkach na całym świecie.  Planowi temu towarzyszy komunikat w sprawie realizacji ambitnych celów UE w zakresie energii morskiej, w tym energii wiatrowej, będący kontynuacją przyjętej trzy lata temu strategii UE na rzecz energii z morskich źródeł odnawialnych. 

Wspólna europejska odpowiedź na wyjątkowy zestaw wyzwań

Przyjęty plan zawiera natychmiastowe działania, które mają zostać podjęte wspólnie przez Komisję, państwa członkowskie i przemysł przy wykorzystaniu dotychczasowych strategii oraz przepisów i z naciskiem na sześć głównych obszarów:

• Przyspieszenie wdrażania dzięki większej przewidywalności i szybszemu wydawaniu pozwoleń.  W 2022 r. dodano rekordową moc 16 GW instalacji wiatrowych, co stanowi wzrost o 47 proc. w porównaniu z 2021 r. Jest to jednak znacznie poniżej poziomu 37 GW rocznie wymaganego do osiągnięcia celu UE w zakresie energii ze źródeł odnawialnych wyznaczonego na 2030 r. Komisja uruchamia wraz z państwami członkowskimi inicjatywę „Accele-RES”, aby zapewnić szybkie wdrożenie zmienionych unijnych przepisów dotyczących energii ze źródeł odnawialnych, kładąc większy nacisk na cyfryzację procedur wydawania pozwoleń oraz pomoc techniczną dla państw członkowskich. Ponadto zachęca się państwa członkowskie do lepszego eksponowania puli projektów dzięki zobowiązaniom dotyczącym energii wiatrowej, przejrzystym harmonogramom aukcji i długoterminowemu planowaniu. Ponadto Komisja jeszcze w tym roku wesprze niezbędną rozbudowę sieci elektroenergetycznych za pomocą planu działania na rzecz sieci.
• Ulepszony model aukcji. Opierając się na proponowanym akcie w sprawie przemysłu neutralnego emisyjnie i reformie struktury rynku energii elektrycznej, Komisja będzie wspierać państwa członkowskie w usprawnianiu aukcji za pomocą dobrze opracowanych i obiektywnych kryteriów, które nagradzają sprzęt o wyższej wartości dodanej i zapewniają pełną i terminową realizację projektów. Poza UE projekty Global Gateway będą w większym stopniu wykorzystywały normy strategicznych zamówień publicznych. Plan działania przewiduje również ocenę ryzyka w cyberprzestrzeni.
• Dostęp do finansowania. Aby przyspieszyć inwestycje i finansowanie produkcji energii wiatrowej w Europie, Komisja ułatwi dostęp do środków UE, zwłaszcza za pośrednictwem funduszu innowacyjnego, natomiast Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) udostępni gwarancje ograniczające ryzyko.  Komisja zachęca również państwa członkowskie do pełnego wykorzystania elastyczności przewidzianej w zmienionych tymczasowych ramach pomocy państwa w sytuacjach kryzysowych i w okresie transformacji w celu wsparcia produkcji energii wiatrowej w UE.
• Sprawiedliwe i konkurencyjne środowisko międzynarodowe.  Aby zagwarantować, że sektor energii wiatrowej będzie mógł działać na równych warunkach, Komisja ściśle monitoruje ewentualne nieuczciwe praktyki handlowe, które przynoszą korzyści zagranicznym producentom energii wiatrowej, i będzie nadal stosować umowy handlowe w celu ułatwienia dostępu do rynków zagranicznych, działając jednocześnie na rzecz przyjęcia unijnych i międzynarodowych norm dla tego sektora. Komisja będzie również współpracować z inwestorami w celu zidentyfikowania i usunięcia przeszkód dla inwestycji.
• Umiejętności.  Partnerstwa na rzecz umiejętności na dużą skalę w zakresie energii odnawialnej będą stanowić najważniejsze forum tworzenia projektów rozwoju umiejętności. Dzięki aktowi w sprawie przemysłu neutralnego emisyjnie Komisja ułatwi również uruchomienie europejskich akademii umiejętności w przemyśle neutralnym emisyjnie – w tym akademii poświęconej sektorowi wiatrowemu – mających wspierać działania państw członkowskich na rzecz podnoszenia i zmiany kwalifikacji pracowników. Akademie te opracują treści i materiały dydaktyczne i będą dążyć do wyszkolenia 100 tys. osób w ciągu trzech lat od rozpoczęcia działalności.  
• Zaangażowanie przemysłu i zobowiązania państw członkowskich.  Komisja będzie pracować wspólnie z państwami członkowskimi i branżą wiatrową nad unijną kartą wiatru w celu poprawy warunków umożliwiających utrzymanie konkurencyjności europejskiej energetyki wiatrowej.

Nowa wizja szybszego wprowadzania morskiej energii wiatrowej

Oczekuje się, że w nadchodzących latach morska energia wiatrowa wniesie znaczący wkład w realizację celów UE w zakresie klimatu i energii. W oparciu o strategię na rzecz energii z morskich źródeł odnawialnych z 2020 r. państwa członkowskie uzgodniły niedawno ambitne nowe cele w zakresie wytwarzania energii z morskich źródeł odnawialnych do 2050 r., obejmujące cele pośrednie na lata 2030 i 2040 dla każdego z pięciu basenów morskich UE.

W 2022 r. łączna zainstalowana moc wytwórcza na obszarach morskich w UE-27 wyniosła 16,3 GW. Oznacza to, że aby zniwelować lukę między zobowiązaniem państw członkowskich do osiągnięcia 111 GW a zdolnością wytwórczą z 2022 r., trzeba instalować średnio prawie 12 GW rocznie, czyli 10 razy więcej niż nowe 1,2 GW mocy wytwórczej zainstalowanej w zeszłym roku.    

Dlatego też Komisja podwoi swoje starania na rzecz wsparcia sektora morskich odnawialnych zasobów energii, wprowadzając dodatkowe działania mające na celu: wzmocnienie infrastruktury sieciowej i współpracy regionalnej, przyspieszenie procedur wydawania pozwoleń, zapewnienie zintegrowanego planowania przestrzennego obszarów morskich, zwiększenie odporności infrastruktury, utrzymanie badań naukowych i innowacji oraz rozwój łańcuchów dostaw i umiejętności.

Kontekst

Odnawialne źródła energii są kluczowym elementem unijnego planu osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 r. w ramach Europejskiego Zielonego Ładu, a także planu REPowerEU mającego na celu jak najszybsze odzyskanie niezależności energetycznej i zakończenie importu rosyjskich paliw kopalnych. UE wyznaczyła cele ustawodawcze dotyczące szybszego wprowadzania energii ze źródeł odnawialnych w zmienionej dyrektywie w sprawie odnawialnych źródeł energii w ramach pakietu legislacyjnego „Gotowi na 55” i ułatwia je dzięki zmienionemu rozporządzeniu TEN-E, które zawiera ulepszone zasady dla projektów transgranicznych, w tym sieci przesyłowych energii morskiej. W procesie przechodzenia na gospodarkę neutralną emisyjnie konkurencyjność UE będzie w dużym stopniu zależeć od jej zdolności do wewnętrznego opracowywania i produkcji czystych technologii, które umożliwią to przejście, w tym lądowej i morskiej energii wiatrowej. Na początku tego roku Komisja przedstawiła plan przemysłowy Zielonego Ładu, a w szczególności zaproponowała akt w sprawie przemysłu neutralnego emisyjnie i akt w sprawie surowców krytycznych w celu wsparcia unijnych zdolności produkcji technologii neutralnych emisyjnie.