Komisja Europejska podejmuje ważne kroki, by udoskonalić swoje ramy zarządzania ryzykiem finansowym i zapewniania zgodności z przepisami.

Ramy te mają być odpowiednie do coraz liczniejszych operacji finansowych Unii.

Komisja podjęła decyzję o rozszerzeniu zadań niezależnego dyrektora ds. ryzyka. Ma on w przyszłości nadzorować wszystkie operacje finansowe Unii, w tym zaciąganie pożyczek, zarządzanie długiem i płynnością, operacje udzielania pożyczek oraz gwarancje budżetowe, a także zarządzane aktywa. Funkcję dyrektora ds. ryzyka od 2021 r. pełni Ilijana Canowa.

W minionych pięciu latach budżet Unii w coraz większym stopniu opierał się na różnych instrumentach finansowych, aby w pełni wykorzystać swój potencjał, a tym samym zapewnić bardziej efektywne wykorzystanie zasobów publicznych. Za pomocą operacji zaciągania i udzielania pożyczek oraz gwarancji budżetowych wspierano inwestycje i odbudowę gospodarczą w państwach członkowskich, udzielano niezbędnego wsparcia Ukrainie, a także pomocy krajom przystępującym i sąsiadującym.

Wzmocnienie zarządzania ryzykiem związanym z operacjami finansowymi Unii jest częścią zobowiązania Komisji do rzetelnego zarządzania budżetem unijnym. Jest też zgodne z pismem przewodniczącej Ursuli von der Leyen skierowanym do komisarza ds. budżetu, zwalczania nadużyć finansowych i administracji publicznej Piotra Serafina, w którym określone są jego zadania.

Funkcja dyrektora ds. ryzyka stanowi jeden z filarów modelu tzw. trzech linii obrony – ram najlepszych praktyk zarządzania ryzykiem. W modelu tym:

• pierwszą linią obrony są departamenty Komisji zarządzające unijnymi operacjami zaciągania i udzielania pożyczek oraz zarządzania aktywami, a także gwarancjami budżetowymi
• dyrektor ds. ryzyka, jako niezależna instytucjonalna druga linia obrony, opracowuje polityki zarządzania ryzykiem i sprawuje niezależny nadzór nad ryzykiem, zapewniając dodatkowe kontrole i rozliczalność
• Służba Audytu Wewnętrznego jako trzecia linia obrony dostarcza niezależnego zapewnienia na temat zarządzania ryzykiem.

Przyjęcie tego modelu ramowego i ustanowienie niezależnego dyrektora ds. ryzyka oznacza, że Komisja w całości wdrożyła wszystkie zalecenia Europejskiego Trybunału Obrachunkowego zawarte w sprawozdaniu specjalnym 16/2023 na temat zarządzania długiem UE.

Kontekst

Do wspierania realizacji swoich priorytetów politycznych Unia Europejska wykorzystuje różne instrumenty finansowe – na przykład emisje obligacji i dłużnych papierów wartościowych. Wyjątkowym programem, który jest obecnie finansowany za pomocą obligacji UE, jest instrument odbudowy NextGenerationEU. Unia emituje również obligacje UE, aby sfinansować pożyczki dla krajów sąsiadujących z Unią, m.in. zapewnić niezbędne wsparcie finansowe dla Ukrainy. 

Oprócz zaciągania pożyczek UE wykorzystuje gwarancje budżetowe, aby przyciągnąć prywatne inwestycje w sektorach strategicznych, takich jak infrastruktura, innowacje i zrównoważony rozwój. Programy takie jak InvestEU i Europejski Fundusz na rzecz Zrównoważonego Rozwoju Plus oferują partnerom wykonawczym (np. Europejskiemu Bankowi Inwestycyjnemu i krajowym bankom prorozwojowym) wsparcie finansowe na pożyczki i inwestycje. Zmniejsza to ryzyko dla inwestorów prywatnych i umożliwia realizację projektów, które w przeciwnym razie mogłyby nie uzyskać finansowania. Aby zabezpieczyć się przed ryzykiem finansowym, UE utrzymuje wspólny fundusz rezerw przeznaczony na pokrycie potencjalnych strat w związku z gwarancjami budżetowymi i pomocą finansową. Wspólny fundusz rezerw gwarantuje, że budżet UE pozostanie odporny i jednocześnie nadal będzie wspierał inwestycje długoterminowe i stabilność gospodarczą.