Komisja z zadowoleniem przyjmuje osiągnięte porozumienie polityczne między Parlamentem Europejskim a Radą w kwestii europejskiego aktu o wolności mediów, przedstawionego przez Komisję we wrześniu 2022 r.

Europejski akt o wolności mediów będzie lepiej chronić niezależność redakcyjną i pluralizm mediów, zapewni przejrzystość i sprawiedliwość oraz pozwoli na lepszą współpracę krajowych organów ds. mediów za pośrednictwem nowej europejskiej rady ds. mediów. Częścią nowego aktu są nowatorskie środki prawne, które zabezpieczą wolność i bezpieczeństwo pracy dziennikarzy. Nowe przepisy ułatwią mediom publicznym i prywatnym prowadzenie działalności na skalę międzynarodową w ramach rynku wewnętrznego UE – bez niepotrzebnej presji i z uwzględnieniem transformacji cyfrowej w przestrzeni medialnej.

Europejski akt o wolności mediów obejmie wiele konkretnych obszarów. Zapewni między innymi:

• ochronę niezależności redakcyjnej, gdyż zobowiąże państwa członkowskie do poszanowania faktycznej wolności redakcyjnej dostawców usług medialnych, a jednocześnie poprawi ochronę źródeł dziennikarskich (również przed użyciem programów szpiegowskich);
• niezależne funkcjonowanie mediów publicznych, między innymi przez zapewnienie odpowiedniego, zrównoważonego i przewidywalnego finansowania oraz zwiększonej przejrzystości w nominowaniu dyrektorów i członków zarządu mediów publicznych;
• gwarancję przejrzystości własności mediów za sprawą wymogu jawności względem ukierunkowanych informacji, np. nazwy prawnej, danych kontaktowych i własności;
• środki zabezpieczające treści medialne przed nieuzasadnionym usunięciem przez bardzo duże platformy internetowe określone w akcie o usługach cyfrowych, jeżeli treści te zostały wyprodukowane zgodnie ze standardami zawodowymi, ale zostały uznane za niezgodne z regulaminem platformy;
• wprowadzenie prawa do personalizacji oferty medialnej na urządzeniach (w tym przez interfejsy takie jak telewizory Smart TV), tak aby użytkownicy mogli zmienić ustawienia domyślne według własnych preferencji;
• zobowiązanie państw członkowskich, by oceniały one za pomocą testów pluralizmu mediów wpływ koncentracji na rynku mediów na pluralizm mediów i niezależność redakcyjną;
• przejrzystą metodykę pomiaru oglądalności dla dostawców usług medialnych oraz reklamodawców, aby ograniczyć ryzyko stronniczych lub zmanipulowanych wyników oglądalności;
• wymogi dotyczące przydzielania reklam państwowych dostawcom usług medialnych i platformom cyfrowym w sposób przejrzysty i niedyskryminujący.

Na podstawie europejskiego aktu o wolności mediów powołana zostanie nowa, niezależna Europejska Rada ds. Usług Medialnych, składająca się z krajowych organów ds. mediów i wspierana przez sekretariat Komisji. Zadaniem rady będzie propagowanie skutecznego i jednolitego stosowania unijnych ram prawnych w dziedzinie mediów. Będzie ona wydawać opinie na temat potencjalnego wpływu koncentracji na rynku mediów na funkcjonowanie rynku wewnętrznego usług medialnych, wspomagać Komisję w przygotowywaniu wytycznych dotyczących regulacji mediów, koordynować działania w sprawie mediów spoza UE będących zagrożeniem dla bezpieczeństwa publicznego oraz organizować usystematyzowany dialog między bardzo dużymi platformami internetowymi, mediami i organizacjami społeczeństwa obywatelskiego.

Co dalej?

Osiągnięte porozumienie polityczne musi zostać teraz formalnie zatwierdzone przez Parlament Europejski i Radę. Rozporządzenie wejdzie w życie w całości 15 miesięcy po oficjalnym przyjęciu i opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Od wtedy będzie ono obowiązywać bezpośrednio we wszystkich państwach członkowskich.  

Kontekst

Europejski akt o wolności mediów został zaproponowany przez Komisję we wrześniu 2022 r. w ramach pakietu dotyczącego stanu Unii. Rok wcześniej, w orędziu o stanie Unii w 2021 r., zapowiedziała go przewodnicząca Ursula von der Leyen. Akt ten opiera się na sprawozdaniach Komisji na temat praworządności oraz zmienionej dyrektywie o audiowizualnych usługach medialnych, która przewiduje ogólnounijną koordynację krajowych przepisów dotyczących mediów audiowizualnych.

Wniosek dotyczący aktu o wolności mediów opublikowano wraz z zaleceniem w sprawie wewnętrznych gwarancji niezależności redakcyjnej i przejrzystości własności w sektorze mediów, które pozwoli uwzględnić specyfikę regulacji mediów oraz samoregulacji na poziomie UE i w państwach członkowskich.

W akcie uwzględniono rozporządzenie w sprawie stosunków między platformami a przedsiębiorstwami, akt o usługach cyfrowych oraz akt o rynkach cyfrowych, a także nowy kodeks postępowania w zakresie zwalczania dezinformacji. Jest to część starań UE określonych w europejskim planie działania na rzecz demokracji w celu promowania demokratycznego uczestnictwa, zwalczania dezinformacji oraz wspierania wolności mediów i pluralizmu.

Wniosek stanowi uzupełnienie zalecenia Komisji w sprawie zapewnienia dziennikarzom ochrony i bezpieczeństwa oraz wzmocnienia ich pozycji, a także dyrektywy w sprawie ochrony dziennikarzy i obrońców praw przed nadużywaniem drogi sądowej (pakiet w sprawie przeciwdziałania SLAPP). Aktowi o wolności mediów towarzyszą również inicjatywy dotyczące rentowności, odporności i transformacji cyfrowej sektora mediów przyjęte w ramach planu działania na rzecz mediów i sektora audiowizualnego oraz zmienione przepisy dotyczące praw autorskich. Wniosek opiera się na szeroko zakrojonych konsultacjach z zainteresowanymi stronami, w tym na konsultacjach publicznych.