Komisja z zadowoleniem przyjmuje osiągnięte wstępne porozumienie polityczne między Parlamentem Europejskim a Radą w sprawie wniosku Komisji dotyczącego zmiany dyrektywy dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych.

Zmieniona dyrektywa znacznie wzmocni ochronę zdrowia ludzkiego i środowiska przed szkodliwymi zrzutami ścieków komunalnych. Doprowadzi to również do czystszych rzek, jezior, wód gruntowych i mórz w całej Europie.

Nowe środki umożliwią usunięcie większej ilości substancji biogennych ze ścieków komunalnych oraz zastosowanie nowych norm w odniesieniu do mikrozanieczyszczeń. Dyrektywa będzie miała obecnie zastosowanie do większej liczby obszarów, ponieważ obejmie również mniejsze aglomeracje, począwszy od 1000 mieszkańców. 

Zgodnie z zasadą „zanieczyszczający płaci” nowa ustawa zapewni częściowe pokrycie kosztów tej ochrony przez odpowiedzialną branżę, a nie z opłat za wodę lub z budżetu publicznego. Ponadto skłoni to sektor ścieków do neutralności energetycznej i klimatycznej. Przyczyni się ona również do poprawy gospodarowania wodami opadowymi, które będą miały coraz większe znaczenie w związku z coraz większymi obfitymi opadami deszczu spowodowanymi zmianą klimatu.

Ponadto zapewni dostęp do urządzeń sanitarnych w przestrzeni publicznej dwóm milionom najbardziej narażonych i zmarginalizowanych osób w UE. Jest to zgodne z wymogami określonymi w niedawno przyjętej zmienionej dyrektywie w sprawie wody pitnej, która wymaga powszechnego dostępu do wody.

Ograniczenie substancji chemicznych i zanieczyszczeń w czystej wodzie

Nowa dyrektywa będzie wymagać usunięcia większej ilości substancji biogennych i mikrozanieczyszczeń ze ścieków komunalnych, w szczególności pochodzących z toksycznych produktów farmaceutycznych i kosmetyków. Wprowadzi ona systematyczne monitorowanie mikrodrobin plastiku w wlotach i wylotach oczyszczalni ścieków komunalnych, a także w osadzie. Dodatkowe monitorowanie „na zawsze chemikaliów”, takich jak PFAS, poprawi istniejącą wiedzę na temat rozpowszechniania tych chemikaliów w ściekach komunalnych.

Nowa dyrektywa po raz pierwszy wdraża zasadę „zanieczyszczający płaci” w sektorze wodnym w konkretny sposób: najbardziej zanieczyszczające gałęzie przemysłu, produkty farmaceutyczne i kosmetyki, będą musiały ponieść co najmniej [80 %] kosztów usuwania mikrozanieczyszczeń (tzw. leczenie czwartorzędowe). Ograniczy to koszty związane z nowymi wymogami dla obywateli.

Ponadto kluczowe parametry związane ze zdrowiem będą regularnie monitorowane w ściekach komunalnych, w tym odporność na środki przeciwdrobnoustrojowe lub SARS Covid w przypadku pandemii.

Nowe środki uwzględniają zmieniające się warunki klimatyczne i nakładają na państwa członkowskie jasne obowiązki w zakresie lepszego radzenia sobie z ulewnymi opadami deszczu. Ostatnie wydarzenia w różnych państwach członkowskich, takich jak Niemcy, Francja, Niderlandy i Belgia, pokazały, że system opadów radykalnie zmienia się nie tylko w okresie letnim, ale również w zimie, i należy podjąć pilne działania w celu zapewnienia dostosowania sektora ścieków komunalnych do tej nowej rzeczywistości. W przypadku dużych miast państwa członkowskie będą musiały systematycznie opracowywać zintegrowane plany gospodarowania wodami burzowymi. W przypadku mniejszych miast będą one musiały to zrobić, gdy wody burzowe stanowią zagrożenie. W planach tych należy określić konkretne działania w zakresie zarządzania wraz z nadaniem priorytetu rozwiązaniom opartym na zasobach przyrody.

Dyrektywa przyczyni się do rozwoju gospodarki o obiegu zamkniętym poprzez poprawę jakości osadów ściekowych i oczyszczonych ścieków, umożliwienie większego ponownego wykorzystania w rolnictwie i zagwarantowanie, że cenne zasoby nie zostaną utracone.

Kolejne kroki

Zanim wejdzie ona w życie, Parlament Europejski i Rada będą musiały formalnie przyjąć nową dyrektywę. Wejdzie ona w życie 20 dni po jej opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym UE. Następnie państwa członkowskie będą musiały rozpocząć prace nad wdrożeniem wymogów i przesłać pierwsze zaktualizowane krajowe programy wdrażania w 2026 r.

Kontekst ogólny

26 października 2022 r. Komisja przyjęła wniosek dotyczący zmienionej dyrektywy dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych. Dyrektywa jest kluczowym elementem Europejskiego Zielonego Ładu i planu działania na rzecz eliminacji zanieczyszczeń.

Ogólnie rzecz biorąc, dyrektywa z 1991 r. została dobrze wdrożona we wszystkich państwach członkowskich. Po ponad 30 latach istnienia dyrektywa wymagała jednak ogólnego przeglądu w celu uwzględnienia nowych źródeł zanieczyszczeń miejskich, które stały się bardziej dominujące (takie jak mniejsze miasta, obiekty zdecentralizowane lub wody burzowe). Pojawiły się również nowe substancje zanieczyszczające, w tym mikrodrobiny plastiku lub mikrozanieczyszczenia (takie jak produkty farmaceutyczne lub kosmetyki).

Ponadto sektor ścieków komunalnych powinien wykorzystać swój potencjał neutralności energetycznej, przyczyniając się tym samym do realizacji ogólnych celów Europejskiego Zielonego Ładu.